Je leest er steeds vaker over, op de werkvloer kom je de
term tegen en natuurlijk in het publieke debat: intersectionaliteit. Maar wat
is intersectionaliteit, of kruispuntdenken, nu eigenlijk? Het eerste
kennisatelier van 2020, op 18 februari, stond dan ook in het teken van dit
begrip.
Veel professionals bleken te worstelen met de term
intersectionaliteit. Bijna vijftig mensen waren namelijk aanwezig in het
HipHopHuis in Rotterdam om te luisteren naar productiecoördinator Lisa McCray,
onderzoeker Carolin Ossenkop en vooral naar elkaar. Wat is toch dit veel
gebezigde begrip? Is het belangrijk voor ons werk? En zo ja, waarom en hoe
passen we het toe?
Intersectionaliteit
Kort gezegd maakt intersectionaliteit inzichtelijk hoe
verschillende elementen van de identiteiten van mensen – zoals gender,
etniciteit, sociaaleconomische positie en seksuele gerichtheid – van invloed
kunnen zijn op hun specifieke ervaringen in de maatschappij. Dat klinkt
complex, maar de theorie heeft ook een praktische kant. Wie een intersectionele
benadering toepast, slaagt er beter in om inclusief te werken.
Die benadering proberen ze bij het
HipHopHuis altijd in het achterhoofd te houden. Ze zijn zich bewust van hun
eigen positie, maar dat wil niet zeggen dat alles op het gebied van inclusie al
perfect is. “Zo kan bijvoorbeeld onze rolstoeltoegankelijkheid een stuk beter”, legde
Lisa McCray uit in een eerder interview met IDEM. “Maar we zijn op de goede weg
en leren iedere dag wat bij. Om diversiteit een eerlijke kans te geven, moet je
inclusief zijn. Dat kan alleen door intersectioneel te denken en te handelen.”
Tijdens het Kennisatelier liet Lisa een deel van de documentaire over
intersectionaliteit zien, die ze samen met voormalige studiegenoten had
gemaakt. Hierin stellen ze hun eigen positie ten aanzien van die van hun
docenten aan de kaak: wat betekent het voor hen dat ze (bijna) alleen les
krijgen van witte mannen. “Wat we nodig hebben”, lichtte Lisa toe tijdens de
bijeenkomst, “is een herverdeling van de gevestigde orde. ‘All white cisgender
male’: dat werkt wel, maar niet op een inclusieve manier.” Lisa’s droom is dan
ook dat andere studenten niet meer hoeven te ervaren wat zij ervaren heeft.
Context
Na de pauze gaf onderzoeker Carolin Ossenkop theoretische achtergrond over
het begrip intersectionaliteit en de toepassing ervan. “Identiteit hangt af van
de context waarin je je bevindt”, was de belangrijkste conclusie uit haar
lezing. Een van haar speerpunten was om organisaties zich bewust te maken van
die context. “Hoe hoger op de ladder je komt binnen een organisatie, hoe minder
diversiteit je ziet”, legt ze uit. “Maar ook mensen die hoger op die ladder
staan moeten weten wat er in alle lagen daaronder speelt.”
Na de uitleg gingen de aanwezige professionals in groepen uiteen om creatief
aan de slag te gaan met het thema. Aanwezigen kregen de opdracht om op papier
te zetten wat hun droom was ten aanzien van intersectionaliteit in de toekomst.
Vervolgens werden de tekeningen in groepjes besproken en plenair
teruggekoppeld. De belangrijkste les uit de workshop? “Soms zit je zo in je
eigen perspectief, dat je je niet eens bewust bent van het feit dat het een
perspectief is”, aldus een medewerker van de gemeente.
Lhbt’ers maken zichzelf onzichtbaar om zich veilig te voelen
op straat. Hoe is dit mogelijk in een wereldstad als Rotterdam: een stad waar
wethouders meelopen in de Pride, een stad die zich profileert als plek waar
iedereen relaxed zichzelf moet kunnen zijn, een stad waar in mei in alle
glitter het Songfestival losbarst?
Alleen intenties uitspreken blijkt immers niet voldoende.
Uit onderzoek van RADAR komt namelijk naar voren dat lesbische, homoseksuele,
biseksuele en transgender personen het gevoel hebben dat zij niet zichzelf
kunnen zijn in de openbare ruimte. Sterker nog, ze voelen zich zelfs onveilig.
Onveilig op straat, in het openbaar vervoer en zelfs in hun eigen wijk.
Hoe roze de stad ook kleurt, het is hoog tijd dat er
concrete stappen worden gezet. Daarom kwamen tientallen professionals op 10
december 2019 bijeen in De Nieuwe Poort in Rotterdam om met elkaar na te denken
over deze concrete stappen. Want hoe zorgen we ervoor dat lesbische vrouwen
zonder risico elkaar een kus kunnen geven op straat? Hoe zorgen we ervoor dat
transgender personen zich veilig voelen in hun eigen wijk? En hoe zorgen we
ervoor dat homoseksuele mannen serieus genomen worden als ze aangifte willen
doen van geweld?
“Het is oké om anders te zijn”
Op deze Internationale Dag van de Mensenrechten kwam
wethouder Bert Wijbenga (handhaving, buitenruimte, integratie en samenleven)
ondanks zijn overvolle agenda naar de bijeenkomst om over het thema mee te
praten. “Het maakt in Rotterdam geen zak uit of je een kleur hebt, hoe je je aankleedt,
of je van jongens of meiden of allebei of helemaal niemand houdt”, zei
Wijbenga. Hij benadrukt dat steeds meer mensen erkennen dat het oké is om
anders te zijn, maar dat er desondanks nog een lange weg te gaan is. “Als je er
niet voor knokt, dan stopt de emancipatie.”
De toespraak van de wethouder riep direct allerlei vragen
op, zowel van het publiek als van dagvoorzitter Germine Heuvel. Hoe kan het
bijvoorbeeld dat een slachtoffer van treiterijen en geweld vaak moet verhuizen
en niet de daders, waardoor de wijk bevestigd krijgt dat hun norm de norm is?
Wijbenga heeft geen pasklaar antwoord. Het is immers ook een lang en
ingewikkeld proces om bijvoorbeeld een huurder gedwongen uit een woning te
krijgen. Slachtoffers willen en kunnen daar vaak niet op wachten. Daarom wijst
de wethouder op het belang van onderwijs en cultuursensitieve onderwijzers.
“Alle jongeren gaan naar school”, zegt Wijbenga, “en wij willen dat ze allemaal
geconfronteerd worden met de norm van diversiteit.”
Belangrijkste resultaten onderzoek
Hoewel er nog vele meningen en vragen in de lucht blijven hangen, moet de wethouder door naar een volgende afspraak. IDEM-onderzoeker Larissa Chantre neemt het podium over om de belangrijkste resultaten uit het onderzoek te presenteren. Dit waren enkele belangrijke punten die uit het onderzoek naar voren kwamen:
Het begrip veiligheid betekent voor alle respondenten dat zij overal openlijk zichzelf kunnen zijn en vrijheid ervaren.
Respondenten ervaren dat lhbt-personen in Rotterdam vrijwel onzichtbaar zijn.
Lesbische, homoseksuele en biseksuele respondenten die zeggen zich veilig te voelen in Rotterdam, passen hun gedrag wel vaak aan de hetero- en cisgendernorm aan.
Transgender respondenten krijgen in de openbare ruimte vaak te maken met negatieve reacties op hun genderexpressie.
Een genderexpressie die niet overeenkomt met de heersende normen van mannelijkheid of vrouwelijkheid is vaker trigger voor negatieve en agressieve reacties dan seksuele oriëntatie. Genderexpressie is meestal zichtbaarder dan seksuele oriëntatie.
Homoseksuele, lesbische en biseksuele respondenten ervaren vooral negatieve reacties als zij met een partner over straat lopen en affectie tonen.
Het vaakst ervaren lhbt-respondenten in de openbare ruimte negatieve bejegening in de vorm van uitschelden. Ook aanstaren, roddelen, uitlachen, spugen, achtervolgen, bedreigen en fysiek geweld komen voor.
Op homo-ontmoetingsplaatsen komt regelmatig geweld voor en contacten via dating-apps worden als risicovol ervaren.
Negatieve ervaringen van bekenden en incidenten in de media die lhbt-personen betreffen, versterken het gevoel van respondenten dat zij risico kunnen lopen.
Respondenten hebben het gevoel dat zij zich constant moeten aanpassen om veilig te zijn, onder andere door geen affectie te tonen en geen opvallende kleding en make-up te dragen.
Er is onder respondenten sprake van stigmatisering van Rotterdammers met een migratieachtergrond, van moslims en van Rotterdam-Zuid. Respondenten voelen zich minder veilig bij mensen die zij tot deze groepen rekenen, terwijl dit niet op persoonlijke ervaringen is gebaseerd. In Zuid zijn deze groepen volgens respondenten oververtegenwoordigd.
Weinig respondenten doen melding of aangifte bij de politie als zij te maken krijgen met negatieve, discriminerende reacties. Bij fysiek geweld wordt er vaker aangifte gedaan.
Rond
de tafel voor maatregelen
Na de presentatie en een korte pauze is het tijd voor het
‘echte werk’: aan zes gesprekstafels worden concrete maatregelen bedacht om
verschillende onveilige situaties waar lhbt’ers mee te maken krijgen veiliger
te maken. Zo werd aan tafel 1 onveiligheid in het openbaar vervoer en taxi’s
besproken: uit het onderzoek blijkt immers dat lhbt’ers zich niet altijd veilig
voelen in de metro, tram of taxi. Aangezien dit vooral tijdens uitgaansavonden
een probleem is, bespreken de tafelgenoten de verantwoordelijkheid van
horeca-uitbaters. “Uitbaters zouden het gebied rondom hun zaak als zone moeten
zien, zodat ze samen de verantwoordelijkheid kunnen nemen voor de veiligheid”,
zegt een van hen. “Die zone moet doorlopen tot aan de metro- of tramhalte of
taxistandplaats. Op die manier ontstaat er een veilig uitgaansgebied, zonder ‘blinde
vlekken’. Zodra je de metro instapt, zou de verantwoordelijkheid bij de RET
moeten liggen.” De gemeente zou hier een verbindende rol in moeten spelen,
menen ook de andere tafelgenoten. En beveiligers zijn de aangewezen personen om
een signalerende rol op zich te nemen. “Natuurlijk ben je voor een deel ook
zelf verantwoordelijk”, voegt een aanwezige toe. “Zorg er in ieder geval voor
dat je niet te dronken of stoned bent, zodat je zelf niks meer in de gaten
hebt.”
De middag duurde te kort om de tafelgesprekken plenair door
te nemen, maar gelukkig konden de aanwezige professionals tijdens een drankje
na afloop nog verder praten over maatregelen om de veiligheid voor lhbt’ers te
verbeteren. Alle inzichten die zijn opgedaan tijdens deze middag worden
verwerkt in het definitieve rapport over de veiligheidsbeleving van lhbt’ers in
Rotterdam.
Straatnamen
die moeten veranderen, zeehelden die van hun sokkel vallen, de gouden
eeuw waar je niet meer trots op mag zijn of Sinterklaasfeestjes op scholen
die alleen in aangepaste vorm mogen voortbestaan: zaken die voorheen voor
niemand een probleem waren, liggen nu onder vuur. Maar hoe komt dat
eigenlijk? Mogen we niet trots zijn op wat ons kleine kikkerlandje bereikt heeft
in de zeventiende eeuw? Hoe kan een straatnaam nou discrimineren? En wat heeft
een kinderfeest met racisme te maken?
Ook op de
werkvloer lijken steeds meer onderwerpen gevoelig te liggen, waardoor je soms
het idee krijgt dat je ook niks meer mag zeggen. Professionals gingen met
elkaar in gesprek over het koloniale verleden en hedendaags racisme tijdens het
kennisatelier dat IDEM samen met RADAR organiseerde op dinsdag 26 november in Cultuurwerkplaats Tarwewijk. Inzicht in waar gevoeligheden
vandaan komen en welke rol onbewuste vooroordelen of stereotypen spelen, kan
namelijk van belang zijn om adequaat met deze onderwerpen om te gaan.
Koloniaal verleden
Nadat
kunstenares Karin Trenkel namens Cultuurwerkplaats Tarwewijk de aanwezigen welkom
heette, begon het inhoudelijke deel van het Kennisatelier. Sidris van
Sauers, senior preventiemedewerker en trainer bij RADAR, gaf in vogelvlucht
enkele historische feiten uit het koloniale verleden weer. “Het koloniale
systeem diende ertoe om belangen van witte mensen te behartigen”, legde ze uit.
“Er werden wetten opgesteld die ervoor zorgden dat de witte mens superieur
bleef aan anderen.” Haar presentatie werd kracht bijgezet door afbeeldingen van
tot slaaf gemaakten die op plantages in Suriname aan het werk gesteld waren of
Surinaamse mensen die in 1883 zes maanden werden tentoongesteld in zelfgemaakte
huisjes op het Amsterdamse museumplein.
RADAR-collega Delilah Sarmo nam het woord van Sidris over.
In haar deel van de presentatie legde ze uit hoe deze historische feiten nog
altijd nawerken in het heden. Bepaalde stereotiepe beelden zijn in het verleden
zo hardnekkig in ieders bewustzijn geprent, dat het moeilijk is ze als zodanig
te herkennen. “Als we nu beelden gebruiken van people of colour, moet je
je ervan bewust zijn dat deze mensen in het verleden geanimaliseerd werden.”
Gelijke kansen
Na een korte pauze, waarin de aanwezige bezoekers volop
discussieerden over het gehoorde of hun eigen ervaringen, was het tijd voor een
interactieve oefening. In de naastgelegen zaal gingen de aanwezigen op een rij
staan, hand in hand. Sidris noemde een stelling. Wie zich erin herkende, deed
een stap naar voren of een stap naar achteren. Aan het einde bleek dat degene
die meer privileges in het leven heeft genoten, vooraan kwam te staan. De
oefening maakte duidelijk dat niet iedereen dezelfde startpositie heeft. Het
idee dat iedereen in Nederland gelijke kansen heeft, werd daarmee op
indringende wijze genuanceerd.
De aanwezigen waren duidelijk onder de indruk. Het duurde
dan ook even voordat de nabespreking van de oefening op gang kwam. Een
belangrijke conclusie was dat witte aanwezigen hun privilege zouden kunnen
inzetten om mensen van kleur vooruit te helpen. Op die manier worden
ogenschijnlijk gelijke kansen, toch echt iets gelijker.
De stad van Feyenoord én van Sparta. De stad van de Rotte én de Maas. De stad van smartlap én spoken word. Onze havenstad barst van de tegenpolen. Maar het zijn juist die verschillen die onze stad zo mooi maken. In deze oneindige diversiteit moet iedere Rotterdammer haar plekje vinden. Soms gaat dat makkelijk, soms schuurt het een beetje.
Tientallen Rotterdammers verzamelden zich op 5 november 2019 in Restaurant Dakpark, in het park bovenop het winkelcentrum aan de Vierhavenstraat in Rotterdam. Ze kwamen hier voor de Dag van de Dialoog 2019, waar ze in gesprek gingen met andere Rotterdammers die ze meestal niet eens kenden. Het thema was dit jaar ‘Relax, dit is Rotterdam’. Onder leiding van de gespreksleiders gingen de Rotterdammers in kleine groepjes met elkaar in gesprek. Wat maakt Rotterdam voor jou zo relaxed? Of is jouw buurt eigenlijk helemaal niet zo ontspannen?
“Verbinding mag ook afstand zijn”
Peter Kruys
Nadat de deelnemers een kopje koffie of thee voor zichzelf hadden ingeschonken en een dialoogtafel hadden uitgezocht, opende IDEM-netwerker Karin Oppelland de middag. Ze heette iedereen welkom en gaf al snel het woord aan Peter Kruys, de voorzitter van Stichting Dag van de Dialoog. Na zijn welkomstwoord en toelichting op de dag, gaf hij de microfoon door aan spoken-wordartist Tomáš de Paauw. “Verbinding staat bij ons centraal”, vertelde hij eerder in een interview met IDEM over zijn stichting Spraakuhloos. “We zeggen altijd dat iedereen met elkaar verbonden is en dat contact houden het makkelijkste is wat er is. Maar verbinding mag ook afstand zijn; geforceerd samenzijn leidt ook alleen maar tot afscheiding. Elkaars personal space kennen is ook heel belangrijk, misschien moeten we juist beginnen met checken wat iemands grenzen zijn.”
Dichterlijke dialoog
Met zijn interactieve voordracht warmde Tomáš het publiek op voor het daadwerkelijke gesprek. Aan de tafel van gespreksleider Willem was daarmee de poëtische toon gezet. Willem opende de dialoog met een gedicht van Derek Otte: in Naam van Rotterdam. Samen met vijf Rotterdammers met verschillende achtergronden werd besproken wat de stad nu zo relaxed maakt, of juist niet. Waar de een met een grote glimlach graag door het centrum wandelt, is de ander voorzichtiger wegens recente geweldsincidenten in de wijk.
De bevlogen gesprekken moesten tegen vijven noodgedwongen beëindigd worden. maar onder het genot van lekkere hapjes van restaurant Dakpark kon er nog even informeel worden nagepraat.
Een cliënt die niet geholpen wil worden door een
medewerker van kleur, communicatieproblemen omdat dementerende migrantenouderen
terugvallen op hun moedertaal of een gespannen sfeer bij de hulpverlening door
vervelende opmerkingen over vermeende seksuele gerichtheid van een verpleger:
als het gaat om inclusie staat de ouderenzorg voor allerlei uitdagingen en
dilemma’s. Tijdens het symposium ‘Onbegrensde mogelijkheden: inclusief werken
in de ouderenzorg’ gingen sprekers en bezoekers hierover in gesprek.
What if women ruled the world flikkert in gele neonletters tegen de witte muur van Garage Rotterdam. Strakke zwart-witschilderijen tonen krachtige vrouwelijke figuren. Op andere kleurrijke werken prijken abstracte vrouwelijke lichaamsdelen. Tussen deze kunstwerken verzamelden zich op 29 oktober 2019 tientallen bezoekers voor het symposium ‘Onbegrensde mogelijkheden: inclusief werken in de ouderenzorg’, dat IDEM Rotterdam samen met RADAR organiseerde. De thema’s hebben ogenschijnlijk niets met elkaar te maken, al onderstrepen beide het belang van ‘op een andere manier kijken’.
Ook in de ouderenzorg is op een andere manier kijken essentieel. De ouderenzorg staat namelijk voor talloze uitdagingen als het gaat om inclusieve zorg leveren. Gelukkig staan deze uitdagingen hoog op de agenda’s van Rotterdamse zorginstellingen en wordt er volop nagedacht over deze lastige thema’s. Voor steeds meer hulpverleners is cultuursensitief werken vanzelfsprekend, maar bij vragen over autonomie kan dat lastige situaties opleveren. Dat bleek bijvoorbeeld uit het onderdeel waarin bezoekers enkele controversiële casussen werden voorgelegd.
Een casus, vele
meningen
RADAR-medewerker Roel van der Heijde legt enkele casussen voor.
Fatima
werkt als verpleegkundige in een verpleeghuis. Ze probeert haar cliënten zoveel
mogelijk te activeren omdat ze denkt dat dat beter voor ze is, maar ook omdat
ze denkt dat dit mensen meer in hun waarde laat. Ze heeft hier wel eens
discussie over met haar collega’s, pas nog over mevrouw Van der Sluis.
Mevrouw
van Sluis is in het verpleeghuis gekomen uit het ziekenhuis en krijgt
palliatieve zorg. Ze ligt de hele dag op bed. Daarom vindt Fatima het
belangrijk dat ze kleine dingen, zoals eten en haar gezicht wassen, nog zelf
doet. Ze denkt dat de kwaliteit van leven van mevrouw het grootst is als ze dit
soort taken nog zelf kan doen.
Gerda,
Fatima’s collega met wie ze samen zorg aan mevrouw Van der Sluis verleent,
vindt dat zielig voor mevrouw. Fatima komt de kamer binnen gelopen en ziet dat
Gerda mevrouw van der Sluis brood aan het geven was. Hoewel Mevrouw van der
Sluis daar niet tegen protesteert, schiet Fatima, tot vermaak van mevrouw, uit
haar slof tegen Gerda: “Ze is al zo afhankelijk, ligt de hele dag in bed, doet
niks meer, het enige wat ze kan is zelf nog eten en drinken en nu pak je haar
dat ook nog af?”
Ethische
vraag:
Moet
ik kwetsbare patiënten verzorgen door extra taken over te nemen of laat ik hen
meer in hun waarde door hen zoveel mogelijk zelf te laten doen.
Het publiek werd gevraagd om bij bordjes ‘ja’
of ‘nee’ te gaan staan, al naar gelang hun mening over de ethische vraag. Al
snel bleek dat veel bezoekers, met name mensen die zelf in de zorg werken, het
niet zo zwart-wit konden zien. Talloze bezwaren en maren werden opgeworpen,
waaruit maar blijkt hoe lastig sommige situaties in de zorgverlening kunnen
zijn.
Workshoprondes
Dagvoorzitter Germine
Heuvel nam na de casussen weer het woord en wees de deelnemers op de
verschillende workshops waar zij uit konden kiezen. De onderwerpen van de
workshops liepen sterk uiteen, maar raakten allemaal aan het overkoepelende
thema: seksuele diversiteit en ouderen; migrantenouderen; discriminatie in de
ouderenzorg; persoonsgerichte aanpak in de zorg; diversiteit is een gegeven,
inclusie niet?
Tijdens de workshops ging het veelal over de
taakgerichte zorgverlener ten opzichte van de behoefte van de patiënt: met
welke behoeften van de patiënt kun je rekening houden en waar houden je taken
op? Een ander dilemma is eigenwaarde, zowel van de zorgverlener als de cliënt:
tot op welke hoogte kun je meegaan in discriminerende verzoeken? Bij veel
organisaties blijkt een persoonsgerichte aanpak van het grootste belang en
wordt er al voorbij grenzen gedacht om maatwerk te kunnen leveren.
Cultureel interview
Twee workshoprondes later is het tijd voor het laatste plenaire onderdeel. Cultureel antropoloog en socioloog Cor Hoffer vertelt de aanwezigen over het culturele interview. Deze methodiek is ontwikkeld om het gesprek tussen een zorgverlener en een cliënt met een andere achtergrond te stimuleren. “In veel culturen speelt de familie of een geestelijke een bepalende rol”, lichtte Hoffer al eerder toe in een interview met IDEM. “In Nederland hameren we ontzettend op de autonomie van de individuele cliënt, terwijl sommige mensen met een migratieachtergrond liever gezamenlijk beslissingen nemen over gezondheid en behandelingen. Van de ene kant is het belangrijk deze voorkeur te respecteren, maar aan de andere kant moet je ook oppassen dat de familie een cliënt te veel uit handen neemt. Ook is het raadzaam voorzichtig te zijn met de inzet van naasten als tolk. Want er is het risico dat de familie uit schaamte of bescherming gefilterd gaat vertalen. Het is daarom aan te raden om een officiële tolk in te schakelen als de cliënt zelf de taal niet machtig is.”
Hoffer vroeg de aanwezigen om zelf te
oefenen met het Culturele Interview. Zo kwamen de bezoekers meer te weten over
elkaar, elkaars ouders, religie en culturele achtergrond. De kennismaking werd
verder voortgezet tijdens de informele nabespreking. De bezoekers aan het
kennisatelier praatten niet alleen over zichzelf, maar vooral over de
uitdagingen en ook successen waar ze in hun werk tegenaan lopen. Terwijl de
hapjes worden opgepeuzeld, delen de zorgprofessionals hun persoonlijke
handvatten waarmee ze adequaat handelen bij dilemma’s op het gebied van
integratie, discriminatie en emancipatie in de ouderenzorg.
Het Maaspodium in
Delfshaven stroomde op 21 maart vol met zo’n honderd mensen die afkwamen op de
conferentie in het kader van de Internationale Dag tegen Racisme en
Discriminatie. Niemand minder dan Mpho Tutu van Furth gaf een lezing over het
thema racisme. “Misschien moeten we allemaal erkennen dat we racisten zijn.”
Net als voorgaande jaren organiseerden antidiscriminatiebureau
RADAR en expertisecentrum IDEM Rotterdam de conferentie in het kader van 21
maart, de Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie. Bezoekers
verzamelden zich in de foyer van het Maaspodium, waar ze konden genieten van
een heerlijke maaltijd die was bereid door de dames van Stichting
Wereldvrouwen. Tijd om een afterdinnerdip te ontwikkelen was er niet, want kort
daarna ging de zaal open, heette dagvoorzitter Minchenu Maduro iedereen van
harte welkom en warmden zanger Jared Hiwat en gitarist Chiësa het publiek op
met hun ontluikende vertolking van Marvin Gayes ‘What’s going on?’. Een knipoog
naar de uitslag van de Provinciale Staten-verkiezingen van een dag eerder kon
niet onopgemerkt blijven.
Geen woorden maar
daden
Wethouder Bert Wijbenga | Foto: Wilke Martens
De daadwerkelijke politieke beschouwing op het thema kwam
van Bert Wijbenga, locoburgemeester en wethouder Handhaving, buitenruimte,
integratie en samenleven. Het bestrijden van racisme gaat hem aan het hart,
want speciaal voor de conferentie wist hij te ‘spijbelen’ van een belangrijke
raadsvergadering. “Een van mijn uitdagingen van de laatste tijd, was om in de
gemeenteraad een meerderheid te krijgen voor mijn plan ‘Relax. Dit is
Rotterdam”, vertelde hij in het Engels. “In deze aanpak wil ik op een positieve
manier naar superdiversiteit kijken, zonder ruzie te maken over verschillen en
deze problematiseren. De focus ligt op het genieten van het leven in een
superdiverse stad als Rotterdam.”
Het plan van de wethouder was zojuist aangenomen door een
meerderheid van de gemeenteraad en hij stond dan ook te popelen om het in de
praktijk te brengen. “Nice story, mister vice mayor, but now we want to see
‘geen daden maar woorden’”, concludeerde hij zelf aan het einde van zijn toespraak.
Hij haastte zich dan ook snel terug naar het stadhuis.
Erken racisme
Mpho Tutu van Furth | Foto: Wilke Martens
Minchenu gaf vervolgens het podium aan de keynotespeaker van
de avond: Mpho Tutu van Furth. Ze begon haar speech met een anekdote over haar
vader, aartsbisschop Desmond Tutu, die op een binnenlandse vlucht van Nigerian
Airlines zag dat het vliegtuig werd bestuurd door een volledig zwarte
bemanning. Hij was trots, het was iets totaal nieuws en enerverends. “Het was
de totale verwerping van de Apartheidsmythe dat zwarte mensen inferieur zijn”,
vertelde ze. “Toen ze boven de bergen vlogen, kregen ze last van heftige
turbulentie. Het vliegtuig ging omhoog, schoot omlaag. De eerste paniekgedachte
van mijn vader was: ‘Oh, hemel, we gaan dood, er is geen witte man in de
cockpit.’ De meeste mensen zouden zeggen dat aartsbisschop Tutu geen racist is,
maar hij weet dat het anders is.”
Mpho’s vader is zich er wel degelijk van bewust dat hij
beïnvloed is door de apartheid, zelfs als zwarte man. Ook hij kon niet ontkomen
aan de stereotypen en vooroordelen die de rassenscheiding met zich heeft
meegebracht. “Misschien moeten we allemaal erkennen dat we racisten zijn”,
bepleit ze. “Ieder van ons heeft iets van die ervaring, ergens in onze levens.
Als we onze gedachtestroom genoeg vertragen, kunnen we het herkennen.
Bijvoorbeeld als we de straat oversteken om een groep jonge mannen te
ontwijken, die vanwege hun afkomst of hun aantal beangstigend zijn.” Maar het
kan ook andersom: Mpho vertelt over haar verbazing toen een tienjarige witte
jongen de deur voor haar openhield. Ze had het gebaar überhaupt niet verwacht,
maar al helemaal niet van hem.
Derdewereldland als
het gaat om humaniteit
Malique Mohamud, Jerry Afriyie, Mpho Tutu van Furth en dagvoorzitter Minchenu Maduro | Foto: Wilke Martens
Na haar lezing schoof Mpho aan bij activisten Malique
Mohamud en Jerry Afriyie voor het panelgesprek. Minchenu legde hen het vuur aan
de schenen met vragen over racisme en discriminatie, maar liet ook het publiek
meepraten en vragen stellen. Het panelgesprek mondde uit in een pittige
discussie over verandering. “Als we echt verandering willen, dan moeten we bij
onszelf gaan kijken ‘wie ben ik’”, zei Jerry van Nederland Wordt Beter (en vooral
bekend van Kick Out Zwarte Piet). “We zijn een eerstewereldland als het gaat om
materialisme, maar een derdewereldland als het gaat om humaniteit.”
Mariana Hirschfeld | Foto: Wilke Martens
De bevlogen conversatie werd voortgezet tijdens de
tafelgesprekken. In kleinere groepen werd het thema racisme verder uitgediept
aan de hand van specifieke thema’s. In de foyer gingen de aanwezigen met elkaar
in gesprek over onder meer discriminatie op de arbeidsmarkt, etnisch profileren
en de gevolgen van gentrificatie. Het programma werd op poëtische wijze
afgesloten door spoken-wordartiest Mariana Hirschfeld, waarna de gesprekken over
racisme en discriminatie tijdens de borrel gewoonweg werden voortgezet.
