Het Maaspodium in
Delfshaven stroomde op 21 maart vol met zo’n honderd mensen die afkwamen op de
conferentie in het kader van de Internationale Dag tegen Racisme en
Discriminatie. Niemand minder dan Mpho Tutu van Furth gaf een lezing over het
thema racisme. “Misschien moeten we allemaal erkennen dat we racisten zijn.”
Net als voorgaande jaren organiseerden antidiscriminatiebureau
RADAR en expertisecentrum IDEM Rotterdam de conferentie in het kader van 21
maart, de Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie. Bezoekers
verzamelden zich in de foyer van het Maaspodium, waar ze konden genieten van
een heerlijke maaltijd die was bereid door de dames van Stichting
Wereldvrouwen. Tijd om een afterdinnerdip te ontwikkelen was er niet, want kort
daarna ging de zaal open, heette dagvoorzitter Minchenu Maduro iedereen van
harte welkom en warmden zanger Jared Hiwat en gitarist Chiësa het publiek op
met hun ontluikende vertolking van Marvin Gayes ‘What’s going on?’. Een knipoog
naar de uitslag van de Provinciale Staten-verkiezingen van een dag eerder kon
niet onopgemerkt blijven.
Geen woorden maar
daden
Wethouder Bert Wijbenga | Foto: Wilke Martens
De daadwerkelijke politieke beschouwing op het thema kwam
van Bert Wijbenga, locoburgemeester en wethouder Handhaving, buitenruimte,
integratie en samenleven. Het bestrijden van racisme gaat hem aan het hart,
want speciaal voor de conferentie wist hij te ‘spijbelen’ van een belangrijke
raadsvergadering. “Een van mijn uitdagingen van de laatste tijd, was om in de
gemeenteraad een meerderheid te krijgen voor mijn plan ‘Relax. Dit is
Rotterdam”, vertelde hij in het Engels. “In deze aanpak wil ik op een positieve
manier naar superdiversiteit kijken, zonder ruzie te maken over verschillen en
deze problematiseren. De focus ligt op het genieten van het leven in een
superdiverse stad als Rotterdam.”
Het plan van de wethouder was zojuist aangenomen door een
meerderheid van de gemeenteraad en hij stond dan ook te popelen om het in de
praktijk te brengen. “Nice story, mister vice mayor, but now we want to see
‘geen daden maar woorden’”, concludeerde hij zelf aan het einde van zijn toespraak.
Hij haastte zich dan ook snel terug naar het stadhuis.
Erken racisme
Mpho Tutu van Furth | Foto: Wilke Martens
Minchenu gaf vervolgens het podium aan de keynotespeaker van
de avond: Mpho Tutu van Furth. Ze begon haar speech met een anekdote over haar
vader, aartsbisschop Desmond Tutu, die op een binnenlandse vlucht van Nigerian
Airlines zag dat het vliegtuig werd bestuurd door een volledig zwarte
bemanning. Hij was trots, het was iets totaal nieuws en enerverends. “Het was
de totale verwerping van de Apartheidsmythe dat zwarte mensen inferieur zijn”,
vertelde ze. “Toen ze boven de bergen vlogen, kregen ze last van heftige
turbulentie. Het vliegtuig ging omhoog, schoot omlaag. De eerste paniekgedachte
van mijn vader was: ‘Oh, hemel, we gaan dood, er is geen witte man in de
cockpit.’ De meeste mensen zouden zeggen dat aartsbisschop Tutu geen racist is,
maar hij weet dat het anders is.”
Mpho’s vader is zich er wel degelijk van bewust dat hij
beïnvloed is door de apartheid, zelfs als zwarte man. Ook hij kon niet ontkomen
aan de stereotypen en vooroordelen die de rassenscheiding met zich heeft
meegebracht. “Misschien moeten we allemaal erkennen dat we racisten zijn”,
bepleit ze. “Ieder van ons heeft iets van die ervaring, ergens in onze levens.
Als we onze gedachtestroom genoeg vertragen, kunnen we het herkennen.
Bijvoorbeeld als we de straat oversteken om een groep jonge mannen te
ontwijken, die vanwege hun afkomst of hun aantal beangstigend zijn.” Maar het
kan ook andersom: Mpho vertelt over haar verbazing toen een tienjarige witte
jongen de deur voor haar openhield. Ze had het gebaar überhaupt niet verwacht,
maar al helemaal niet van hem.
Derdewereldland als
het gaat om humaniteit
Malique Mohamud, Jerry Afriyie, Mpho Tutu van Furth en dagvoorzitter Minchenu Maduro | Foto: Wilke Martens
Na haar lezing schoof Mpho aan bij activisten Malique
Mohamud en Jerry Afriyie voor het panelgesprek. Minchenu legde hen het vuur aan
de schenen met vragen over racisme en discriminatie, maar liet ook het publiek
meepraten en vragen stellen. Het panelgesprek mondde uit in een pittige
discussie over verandering. “Als we echt verandering willen, dan moeten we bij
onszelf gaan kijken ‘wie ben ik’”, zei Jerry van Nederland Wordt Beter (en vooral
bekend van Kick Out Zwarte Piet). “We zijn een eerstewereldland als het gaat om
materialisme, maar een derdewereldland als het gaat om humaniteit.”
Mariana Hirschfeld | Foto: Wilke Martens
De bevlogen conversatie werd voortgezet tijdens de
tafelgesprekken. In kleinere groepen werd het thema racisme verder uitgediept
aan de hand van specifieke thema’s. In de foyer gingen de aanwezigen met elkaar
in gesprek over onder meer discriminatie op de arbeidsmarkt, etnisch profileren
en de gevolgen van gentrificatie. Het programma werd op poëtische wijze
afgesloten door spoken-wordartiest Mariana Hirschfeld, waarna de gesprekken over
racisme en discriminatie tijdens de borrel gewoonweg werden voortgezet.
Rotterdam is mooi!
Toch wordt Rotterdam nóg mooier als er meer balans is tussen mannen, vrouwen en
eenieder die niet in hokjes past. Kortom, als iedere Rotterdammer zichzelf kan
zijn…
Hoe creëer je die balans als vrouwen vaker dan mannen slachtoffer worden van geweld? In het kader van Internationale Vrouwendag op 8 maart 2019, organiseerden IDEM Rotterdam, antidiscriminatiebureau RADAR, gemeente Rotterdam en Dona Daria, centrum voor emancipatie, participatie en inclusie, de conferentie Unboxing Gender & Veiligheid. Tientallen professionals, politici, actieve burgers en andere geïnteresseerden kwamen op 5 maart samen in de prachtige burgerzaal van het stadhuis om aandacht te besteden aan gender en veiligheid.
Unboxing de wethouder
Na de ontvangst, waarbij aanwezigen die nog nooit in de burgerzaal geweest zijn hun ogen uitkeken, openden dagvoorzitters Natasha Morales en Gert-Jan Verboom de bijeenkomst. Zij gaven het podium aan Bert Wijbenga, wethouder Handhaving, buitenruimte, integratie en samenleven, die het welkomstwoord richtte aan de bezoekers. Na zijn toespraak vroegen de dagvoorzitters de wethouder om de Unboxing Rotterdam-box te unboxen en zijn meest memorabele unboxing-moment te delen met het publiek. De wethouder (die voluit Bert Wijbenga – van Nieuwenhuizen heet) vertelde over een bijeenkomst waar hij met zijn vrouw, minister Cora van Nieuwenhuizen – Wijbenga, aanwezig was. Die dag ontstond verwarring toen de heer Van Nieuwenhuizen werd opgeroepen om naar voren te komen, omdat iedereen dacht dat de spreker zijn vrouw bedoelde in plaats van hem.
Gendergerelateerd
geweld
Suzanne Bouma, hoofd onderzoek bij Atria, Kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis, pleitte tijdens haar lezing voor een gendersensitieve aanpak bij geweld tegen vrouwen. Uit onderzoek blijkt dat bijna de helft van de vrouwen fysiek of seksueel geweld in haar leven heeft meegemaakt of zal meemaken.
Fysiek of seksueel geweld tegen vrouwen is vaak een laatste uiting van iets wat (jaren)lang is opgebouwd en waar machtsongelijkheden en verschillen in waardering van mannen en vrouwen aan ten grondslag liggen (wat prachtig verbeeld is in dit filmpje). “Een gendersensitieve aanpak is noodzakelijk”, zegt Bouma in een interview met IDEM Rotterdam. “Hoe complex die relatie ook is, het is nodig om je te realiseren dat geweld en gender met elkaar te maken hebben. Als hulpverlener of agent kun je letten op signalen: is er bijvoorbeeld sprake van een ongelijke machtsverhouding binnen een relatie, vindt hij dat zij zijn bezit is, controleert hij alles wat zij doet? Ook wanneer het gaat om preventie van geweld. Deze uitingen van macht en controle hebben grote kans te leiden tot geweld. Om die reden dienen deze signalen serieus genomen te worden.”
Intersectionaliteit:
snijvlak van racisme en seksime
Nancy Jouwe, docente Visual Culture aan de Willem de Kooning Academy in Rotterdam en een van de oprichters van Mapping Slavery, ging in haar toespraak nader in op het snijvlak van seksime en racisme. Door deze intersectionele benadering is te zien dat vrouwen met een migratieachtergrond of vrouwen van kleur vaak te maken hebben met dubbele stigmatisering. Zij kunnen hierdoor extra geraakt worden. Als voorbeeld noemt ze het geval van Ezra Coskun, die in 2013 op 20-jarige leeftijd in het nieuws kwam. Zij werd op haar tiende slachtoffer van een aanrijding door een motor, waardoor ze grotendeels verlamd raakte. De verzekeraar keerde echter maar een fractie uit van de schadevergoeding die normaliter in dergelijke zaken wordt vergoed. De redenering: als vrouw met Turkse achtergrond zou ze hooguit vmbo doen en op haar 26e haar eerste kind krijgen. Oftewel, ze zou nauwelijks van waarde zijn voor de arbeidsmarkt. Een rechter ging in die redenering mee.
Tafelgesprekken en
spoken word
Nadat de aanwezigen waren bekomen van de verbazing, afschuw
en ontsteltenis over het genoemde voorbeeld, konden de tafelgesprekken van
start. In kleine groepen gingen aanwezigen in gesprek over gender en veiligheid
in verschillende domeinen, zoals op straat, thuis of het werk. “Discriminatie
zorgt voor een gevoel van onveiligheid”, zei een van de aanwezigen, “je weet
nooit wat iemand erna gaat doen.” Problemen werden benoemd en er werd nagedacht
over oplossingen, zoals meer contact tussen buurtbewoners waardoor sociale
cohesie – en daarmee sociale controle – groter werd.
Nadat alle problemen in oplossingen per groep plenair besproken zijn, sloot spoken-wordartist Naomi Felesita de middag af met een poëtische samenvatting van de bijeenkomst die ze ter plekke had geschreven.
Kunstenaar Ismael Mamo (Stichting Hoedje van Papier) bijt het spits af op het kennisatelier Cross-over 2.0 dat 7 juni 2018 plaatsvindt in Leeszaal Rotterdam West, een cross-overlocatie bij uitstek.
Samenwerking en mogelijke alliantievorming. Daar draait het om in dit IDEM Kennisatelier op donderdag 5 juli. De organisatie COC is de gastheer van dit kennisatelier. (meer…)
[vc_row][vc_column][vc_column_text]“Ik was 65 en direct een oude dame, terwijl ik ook graag een dame van 30 of 40 had willen zijn”. Aan het woord is Sofie, een van de transgenderouderen die hun verhaal vertellen op het mini-symposium Nieuwe Namen, dat 24 mei 2018 plaatsvindt in Rotterdam. Professionals, transgenderouderen en andere belangstellenden wisselen een middag lang kennis uit over de positie van transgenderpersonen en -ouderen in het bijzonder, met als grand finale de presentatie van het boek Nieuwe Namen van Eveline van de Putte.
Jazzclub Bird barst zo’n beetje uit zijn voegen vanwege de belangstelling. Rotterdamse professionals, transgenderouderen en andere belangstellenden nemen plaats op de houten banken. De sfeer is er een van oude bekenden onder elkaar. Er wordt veel begroet, gezwaaid en geroepen. Abigail I. Norville is uitgenodigd voor het openingswoord. De directeur HR, Communicatie en Juridische Zaken van de gemeente Rotterdam laat weten dat ze de doelgroep niet persoonlijk kent. “Ik weet wel wat het is om er niet bij te horen”, zegt ze en vertelt over haar “liefdevolle strijd voor een inclusieve gemeente Rotterdam.”
Rand van de samenleving
Pervers, gestoord en in het beste geval een diepgewortelde waan. Het zijn enkele kwalificaties die aangeven hoe vlak na de Tweede Wereldoorlog over transgenderpersonen werd gedacht, schetst historicus Alex Bakker. Voor openlijke transgenderpersonen was alleen plaats aan de rand van de samenleving, een normaal leven zat er niet in. In de jaren zeventig begon de beeldvorming te veranderen, mede onder invloed van de arts Otto de Vaal, die aan de wieg stond van de transgenderzorg. 2014 noemt Bakker het kanteljaar. Door de invoering van de transgenderwet hebben veel transgenderpersonen hun geslachtsregistratie laten wijzigen en kwam er ook meer publieke belangstelling.
Zoeken naar ware identiteit
Ontwikkelingspsycholoog Thomos Wormgoor, die zichzelf introduceert met “ik was 31 jaar vrouw en 31 jaar man”, houdt een warm pleidooi voor psychologische hulp. Aan de hand van verschillende cases laat hij zien welke obstakels transgenderpersonen kunnen tegenkomen bij de zoektocht naar hun ware identiteit of de vormgeving daarvan. Dat kan al op jonge leeftijd beginnen: “Kinderen zijn zich al heel bewust van verwachtingen van de buitenwereld. Als dit niet klopt met je eigen gevoel, kan verwarring en onzekerheid bestaan. Het geeft een kras op het zelfbeeld, waardoor een ontwikkelingsrisico ontstaat.”
Hoe veilig is Rotterdam
In het panelgesprek gaat het onder andere over de vraag hoe veilig Rotterdam is voor transgenders. Iris van der Graaf van het Transcafé: “Rotterdam is een veilige stad, maar heeft ook een minder prettige kant.” Een agente van Roze in Blauw roept op om incidenten te melden. “Meldingen die we binnenkrijgen zijn heel heftig, maar we ontvangen er weinig. We proberen de drempel om te melden laag te houden. Sommige collega’s kunnen weleens onhandig reageren, maar je kunt altijd bij Roze in Blauw terecht.”
Transitieverlof?
Volgende vraag: moet er zoiets komen als transitieverlof? “Ja”, zegt Elise van Alphen, directeur van Transgender Netwerk Nederland. “Het zou goed zijn als er financiële compensatie komt voor mensen die in transitie gaan en dat ze verlof krijgen om goed te herstellen. Op dit moment is er veel onduidelijkheid, vaak worden ze ontslagen of weggepest.”
Over de toekomst van transgenderouderen zijn de meeste panelleden positief, al valt er nog genoeg werk te verzetten. Dinah de Riquet van Trans United hoopt op een buddysysteem, waarbij jongeren ondersteuning bieden aan transgenderouderen.
Levensverhalen
Auteur Eveline van de Putte (links) en haar vrouw Haydi Cameron.
De presentatie van het boek Nieuwe Namen is waar veel aanwezigen op hebben gewacht. Auteur Eveline van de Putte heeft de levensverhalen van transgenderouderen opgetekend. Transseksuelen, travestieten, crossdressers, transvrouwen en transmannen vertellen openhartig over hun zoektocht naar hun ware identiteit en het proces van eindelijk zichzelf worden. Van andere transgenderouderen maakte Van de Putte samen met Erik Alkema videoportretten. Enkele geportretteerde en geïnterviewde transgenderouderen zitten in de zaal. Ze luisteren aandachtig als Eveline zich een ware verhalenverteller toont en haar boek introduceert met een verhaal over een Indianenjongen met een moederhart. Na het officiële programma groeit de rij voor de tafel waar Eveline signeert in rap tempo.
Schipbreuk
“Het zijn vooral de jonge transgenders die in de media aan het woord komen en praten over hun transitie, merkt Paula Vennix van de vereniging Gender Diversiteit op. “Terwijl het de ouderen zijn die een levensverhaal hebben te vertellen. Zij hebben moeten knokken tegen jaren van onbegrip en discriminatie. De succesvolle transgenderpersonen wisten tussen de klippen door te laveren. Andere leden schipbreuk, hen zien we niet terug in dit boek.”
‘Racisme en seksisme zijn volwassen woorden, die je leert op latere leeftijd. Ze geven context aan ervaringen die je in je jeugd hebt gehad.’ Dagvoorzitter Mariska Jung van IDEM Rotterdam citeert de Brits-Australische wetenschapper Sara Ahmed bij de viering van de Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie op 21 maart in Rotterdam. Thema van deze bijzondere dag: racisme en discriminatie, wat doe jij ertegen?
De inspiratiemiddag start met verschillende workshops. Bij de dialoogtafel over de rol van geschiedenis, erfgoed en onderwijs, staan de deelnemers stil bij de verantwoordelijkheid die ze zelf dragen. Wim Reijnierse: “Historisch besef en sensibiliteit, ook over de rol van je eigen voorouders, is van groot belang.” In de proeverij van werkvormen gaat het vooral om de vraag hoe je racisme bespreekbaar maakt. Volgens trainer Delilah Sarmo moet de doelgroep die racisme zelf ervaart een veilige plek hebben om te sparren, boos te worden of om met elkaar te bespreken hoe je moet of kunt reageren. Uit de verhalen van de deelnemers blijkt volgens haar dat het lang niet altijd om beledigingen gaat , soms kan racisme heel subtiel zijn. Zoals de vraag: waar kom je écht vandaan? Ook uit de workshop Zelfbeheersing en weerbaarheid van Shariq Sarfaraz en Armin Dizdarevic komt naar voren dat het soms moeilijk is om scherp en rustig te reageren op discriminatie als het je persoonlijk raakt
Verrader en Superman
De Discriminatievrije werkvloer van Michel Jansen en Karlijn van der Boon start met persoonlijke ervaringen. ‘Stel je niet zo aan, zo werkt het hier’, is soms de reactie als je seksisme of racisme op het werk aankaart. Trainer Michel Jansen kreeg al snel in zijn loopbaan een discriminatievraagstuk op zijn bord. Toen hij net als starter bij een bureau voor commerciële arbeidsbemiddeling aan de slag was, belde een uitzendbureau: “We willen geen mensen van Antilliaanse afkomst.” Zijn collega wilde daarin meegaan. Michel Jansen: “Met veel moeite heb ik dit aangekaart bij mijn manager, die gelukkig aangaf dat dat inderdaad niet kon. Ik voelde me toen tegelijkertijd verrader en Superman.”
Meld discriminatie NU
Dat het belangrijk is om discriminatie te melden, benadrukt ook Tikho Ong: “Als je het niet meldt, bestaat het niet. Dat uitzendbureaus in beweging komen tegen arbeidsdiscriminatie, komt natuurlijk ook door de televisie-uitzending waaruit bleek dat uitzendbureaus ingaan op discriminerende eisen van opdrachtgevers. RADAR lanceert vandaag de app Meld discriminatie NU, waarmee snel en eenvoudig een melding van discriminatie kan worden doorgegeven.”
Malique Mohamud van Concrete Blossom kan zich voorstellen waarom met name jongeren nauwelijks melden. “Ze hebben weinig vertrouwen in instituten of organisaties omdat ze niet doen wat ze moeten doen. Deels is dat perceptie en deels realiteit. Soms is er een groot verschil tussen de systeemwereld en een grassroot-organisatie. Neem etnisch profileren door de politie. Voor jongeren die ik spreek is dat de dagelijkse realiteit. Ze willen niet bezig zijn met hoe erg dat is.”
Bij de vraag en draagmuur kunnen mensen terecht met heel persoonlijk verhalen. “De discussie levend houden en racisme bespreekbaar maken”, is volgens Cor van Driebergen van Projectbureau 014 belangrijk.
Rotterdam een verdeelde stad?
De sfeervol verlichte Laurenskerk druppelt inmiddels langzaam vol voor het avondprogramma. Moderator Malique Mohamud ziet steeds vaker een normalisering van racisme en uitsluiting in het maatschappelijke en politieke debat: “We noemen het incidenten, alsof het om kleinigheden gaat.” Simone Zeefuik laat in haar lezing vervolgens vele voorbeelden van zowel institutioneel als alledaags racisme zien. De verkiezing van Beste Raadslid van Nederland bijvoorbeeld, die voor de neus van de Rotterdamse NIDA-fractievoorzitter Nourdin El Ouali werd weggekaapt. En de racistische verwensingen die het Emmense kandidaat-raadslid Ugbaad Kilincci van de PvdA te verduren kreeg tijdens de campagne en de daarop volgende reacties. Simone Zeefuik: “Als er een witte vrouw was aangevallen door Somalische mannen, waren de reacties heel anders geweest.”
Bakfietsparadijs
Een van de thema’s tijdens de paneldiscussie is de huizenmarkt en de gevolgen van de Rotterdamwet. Dankzij deze wet kunnen inwoners onder een bepaalde inkomensgrens uit bepaalde wijken geweerd worden, om verpaupering tegen te gaan. Panellid Simone Aumaj, student Liberal Arts & Sciences, ziet als bewoner van Delfshaven de negatieve effecten in haar eigen wijk: “De norm in Rotterdam is veranderd; Rotterdam moet nu een bakfietsparadijs worden. Maar wat gebeurt er om armoede tegen te gaan? De Rotterdamwet is een goed voorbeeld van een beleidsmaatregel waarmee mensen worden buitengesloten in plaats van geholpen worden om te groeien.” In de beeldvorming rond die wet worden armoede en etniciteit vaak in een moeite gekoppeld aan verpaupering. Uiteindelijk leidt dat tot uitspraken als ‘Geef Rotterdam terug aan de Rotterdammers’, aldus cultureel ondernemer Elvin Rigters. “Maar ik bén een Rotterdammer.”
Samen voor elkaar
Terwijl de exitpolls langzaam via sociale media binnen druppelen, gaat de paneldiscussie verder over diversiteitsbeleid en strategieën om discriminatie tegen te gaan. Tikho Ong vindt dat organisaties wat vaker hun verantwoordelijkheid moeten nemen en verantwoording moeten afleggen: hoe komt het dat je vooral witten mannen in dienst hebt terwijl je bedrijf in Rotterdam zit?
Ontwerper Marga Weimans was betrokken bij het invoeren van diversiteitsbeleid bij een aantal kunstinstellingen. Ze is positief: “Bij het platform voor hedendaagse kunst TENT is bijvoorbeeld een curator aangenomen met een meervoudige culturele achtergrond. Dat gebeurt alleen maar omdat de mensen die daar werken de wil hebben om dat te doen. En het gaat langzaam, maar er is zeker sprake van zelfreflectie bij witte organisaties.”
Elvin Rigters pleit onder andere voor een aanpak vanuit de gemeenschap zelf: “We moeten het samen doen. Als ik met jongeren in gesprek ben, laat ik ze zien dat ze in de wijkraad kunnen gaan zitten en zo de wijk terug kunnen claimen. En als er een gat is tussen de mensen die huiswerkbegeleiding voor hun kinderen kunnen kopen en de mensen die dat niet kunnen, dan zijn er binnen onze gemeenschappen mensen die dat op zich willen nemen, net zoals Urban Collective dat doet in Amsterdam. De gemeente zou hierin faciliterend kunnen optreden.”
