Ruiten van een Joods restaurant die zijn ingegooid, ophef over antisemitische uitingen binnen de (jongeren)partij Forum voor Democratie en spreekkoren in het voetbalstadion: antisemitisme is helaas nog lang niet verdwenen uit de Nederlandse samenleving. Ook de netwerkers en onderzoekers van IDEM Rotterdam ontvangen regelmatig signalen van antisemitisme in Rotterdam. Joodse mensen zouden liever niet openlijk joods over straat gaan, om nare opmerkingen of erger te vermijden.
Op dinsdag 23 februari 2021 kwamen zo’n dertig professionals online bij elkaar om in gesprek te gaan over antisemitisme. Want hoe ervaren Joodse mensen eigenlijk hun veiligheid in Rotterdam? Is een spreekkoor antisemitisch of ‘hoort het bij voetbal’? En wat kun je als professional doen om bij te dragen aan een inclusieve samenleving voor Joodse mensen? Verschillende sprekers uit de Rotterdamse Joodse gemeenschap gaven hun kijk op deze en andere vragen.
Geschiedenis van Joden in Nederland
De rabbi van de liberale gemeenschap in Rotterdam, Albert Ringer, was de eerste spreker. Hij vertelde over de tragische geschiedenis van zijn eigen familie, maar ook over de geschiedenis van Joden in het algemeen. Hoewel veel mensen antisemitisme vooral met de Tweede Wereldoorlog associëren, heeft de haat tegen Joodse mensen een veel langere geschiedenis. Ook in Nederland.
In de zeventiende eeuw kwamen namelijk de eerste Joodse mensen naar Nederland, veelal als vluchteling uit andere landen waar ze niet geaccepteerd werden. Voor Europese begrippen, had Nederland een welkome en open maatschappij. Toch konden Joodse mensen lange tijd niet volwaardig deelnemen aan de maatschappij. Zo konden ze geen lid worden van een gilde, en dus geen ambacht uitoefenen, geen overheidstaken uitvoeren of grond in bezit hebben. Tot het midden van de negentiende eeuw voorzagen Joodse mensen met ambulante handel in hun levensonderhoud.
Voor de Tweede Wereldoorlog leefden er naar schatting 140.000 Joden in Nederland. Gedurende de Tweede Wereldoorlog zijn hiervan 104.000 mensen vermoord. Dit was procentueel het hoogste van Europa. Mogelijk had dat te maken met de verzuiling: men keek niet om naar mensen uit een andere zuil of groep. Ringer vraagt zich af of dat inmiddels wel veranderd is: komen mensen nu wel op voor een ander? Hij is cynisch: als hij herkenbaar Joods over straat loopt, wordt hij altijd nageroepen. Zichtbaar Joods over straat gaan, zorgt voor onveiligheid.
Feministische Joodse kunst
Om daar verandering in te brengen, moet het beeld van Joodse mensen minder eenzijdig worden. Joodse mensen zijn veel diverser dan de ‘witte man met de lange baard’. Dat is de boodschap van Dalit Lymor, een Joodse, feministische kunstenares. Ze maakt kleurrijke psychedelische illustraties die een kritische spiegel moeten werpen op het politieke klimaat. Hoe ze tot haar feministische kunstenaarschap is gekomen, lees je in dit interview.
Het viel Lymor altijd al op, dat ze buiten de synagoge weinig Joodse mensen tegenkwam. Dat zorgt ervoor dat je je soms erg alleen kan voelen, vooral tijdens de puberteit en jongvolwassenheid. Maar ook later is ze tegen antisemitisme aangelopen, vooral sinds de coronacrisis merkt ze een groei in antisemitische complottheorieën op.
Ook het conflict tussen Israël en Palestina kan in westerse landen zorgen voor een anti-Joods sentiment. Lymor legt uit dat mensen zionisme gelijkstellen aan imperialisme, zonder oog te hebben voor waar zionisme historisch gezien vandaan komt. Omdat Joodse mensen in de geschiedenis nooit ergens volledig geaccepteerd werden, hadden ze behoefte aan een eigen staat. Door de hyperfocus op Israël veranderen Joodse mensen in onderdrukkers in plaats van onderdrukten, aldus Lymor.
Antisemitisme in het onderwijs
Nadat de deelnemers korte tijd in break-outrooms met elkaar verder gepraat hebben, neemt de volgende spreker het woord. Diana Hospers, docent-onderzoeker Practoraat secretariële beroepen, vertelt over antisemitisme in het onderwijs. Hospers is opgegroeid in het katholieke Argentinië en heeft dan ook veel antisemitisme meegemaakt. Ze vertrok dan ook naar Israel om socialistische en zionistisch in een kibboets te leven. Toch belandde ze enige tijd later in Nederland. Hoewel haar joodse identiteit belangrijk voor haar was, kwam ze geen mensen van haar leeftijd met een joodse achtergrond tegen.
Toen ze jaren later in het onderwijs belandde, merkte Hospers op dat jongeren de geschiedenis niet goed kennen. Dat is volgens haar de reden dat er nogal wat antisemitisme onder jongeren voorkomt. Dat geldt zowel voor Nederlandse kinderen als voor kinderen met een migratieachtergrond, volgens haar. Zo is het voor de leerlingen niet duidelijk waarom Joodse mensen vertrokken zijn uit Arabische landen. Om onderling begrip te vergroten, moeten docenten en leerlingen samen de geschiedenis verkennen. Waarom zijn joden in zoveel landen verdreven? Waarom is er zoveel haat? Pas als ieder zijn eigen rol daarin begrijpt, kan antisemitisme begrepen worden.
Onderzoek naar ervaren (on)veiligheid onder Joodse Rotterdammers
Tot slot namen IDEM-onderzoekers Bauke Fiere en Nienke de Wit het woord. Zij gaven alvast een tipje van de sluier over het onderzoek dat zij hebben uitgevoerd naar ervaren (on)veiligheid van Joodse mensen in Rotterdam. Het onderzoek wordt binnenkort gepubliceerd, dus houd onze website in de gaten.
Moslima’s krijgen bovengemiddeld vaak met discriminatie te maken. Door hun veelal zichtbare identiteit zijn deze vrouwen vaker en eerder doelwit van pesterijen, discriminatie of uitsluiting. Wat zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen als het gaat om islamofobie? En wat kunnen we als samenleving doen om inclusiever te worden voor moslima’s?
Tijdens het Kennisatelier ‘Voorbij stereotypen: discriminatie van en beeldvorming over moslima’s’ gingen bijna vijftig deelnemers op donderdag 17 december 2020 online in gesprek over de verschillende vormen van discriminatie en beeldvorming. Op welke terreinen, zoals arbeidsmarkt, ervaren moslima’s vooral discriminatie? Hoe worden moslima’s bijvoorbeeld vaak afgebeeld in de media? Heeft dat invloed op ideeën over emancipatie van moslima’s? En hoe zit het met LHBTQI-moslima’s, waarom horen we hier weinig over?
IDEM-onderzoek
Het online Kennisatelier werd afgetrapt door IDEM-onderzoeker Afiah Vijlbrief. Zij gaf een kort voorproefje van de resultaten van een onderzoek dat IDEM in 2020 heeft uitgevoerd naar discriminatie van moslima’s op de arbeidsmarkt. Het definitieve rapport verschijnt in 2021, maar enkele voorlopige resultaten konden alvast gedeeld worden. Het viel de onderzoekers op dat respondenten zich steeds bewuster worden van discriminatie. Hoewel de vrouwen het op het moment zelf niet altijd zo ervaren, benoemen ze hun ervaringen achteraf – met de kennis van nu – vaak als discriminatoir.
Een van de belangrijke bevindingen was dat stereotypen blijven rondsluimeren en micro-agressies tot gevolg hebben. Er worden opmerkingen gemaakt, die soms heel goed bedoeld zijn, maar beledigend overkomen. Een van de respondenten kreeg bijvoorbeeld regelmatig de vraag of zij is uitgehuwelijkt, alleen maar vanwege het feit dat ze moslima is.
Meldpunt Islamofobie
Ibtissam Abaâziz nam als tweede het woord en vertelde over de genderdimensie van islamofobie. Ze is een van de oprichters van Stichting Meldpunt Islamofobie. Bij het meldpunt valt op dat vooral vrouwen doelwit zijn van agressie op straat, en dan met name hoofddoekdragende vrouwen. Zij zijn zichtbaar herkenbaar als moslima, waardoor zij overdag en in de publieke ruimte te maken kunnen krijgen met verbaal of fysiek geweld. Het zogenoemde ‘boerkaverbod’ heeft dat nog beter duidelijk gemaakt. Hoewel de wet neutraal geformuleer is, legt Abaâziz uit, zie je in het debat over het verbod en in de praktijk dat het vooral vrouwen treft. Waar boerkadragende vrouwen voorheen gemakkelijk bij instellingen terecht konden, ook als deze zelf huisregels hanteerden, kan dat nu niet meer.
Toch hebben ook mannen last van de genderdimensie van islamofobie. Ook zij kampen met vooroordelen, al is het op een andere manier. Islamitische mannen worden volgens allerlei vooroordelen gezien als verkrachters of ‘testosteronbommen’ voor wie (witte) vrouwen niet veilig zouden zijn.
Beeldvorming in de media
Fotografe Cigdem Yuksel en adviseur/schrijver Ewoud Butter spraken vervolgens over beeldvorming van moslima’s in de media. Butter geeft kort de geschiedenis weer en geeft aan dat er tot 1989 weinig aandacht is voor moslims in Nederlandse kranten. Met de Rushdie-affaire komt daar verandering in. Na de moord op Theo van Gogh en de opkomst van de PVV is er een duidelijke toename te zien. Vanaf de jaren negentig worden in de kranten maatschappelijke problemen gekoppeld aan de islam, ondanks dat die problemen te maken hebben met sociaaleconomische factoren en niet met religieuze. Een ander opvallend probleem is dat er in de media lange tijd alleen over moslims wordt gesproken en niet met moslims.
Cigdem Yuksel vertelde over haar onderzoek naar de manier waarop moslima’s op foto’s worden afgebeeld. Ze heeft hiervoor de beeldbank van persbureau ANP doorgespit. Wat krijg je te zien als je de zoekterm ‘moslima’ intypt. Uit haar onderzoek blijkt dat het een erg eenzijdig beeld betreft, waarbij moslima’s veelal van veraf en onherkenbaar in beeld worden gebracht. Het gaat vaak om oudere moslima’s en vrijwel nooit om een jonge islamitische vrouw zonder hoofddoek die aan het werk is, bijvoorbeeld. Ook de zoekwoorden die fotografen aan hun foto’s toekennen zijn problematisch, omdat ze van stereotypen aan elkaar hangen. Hierdoor levert het ANP al dertig jaar lang een eenzijdig beeld van moslima’s aan alle grote media in Nederland.
Queer en moslim
Als laatste spreker vertelt Dounia Jari, medeoprichter van Maruf, het platform voor queer moslims, over seksuele- en genderdiversiteit binnen de islam. Een hardnekkig idee is dat als je moslim bent je niet queer kan zijn. Dat is problematisch, omdat het impliceert dat je seksuele gerichtheid een keuze is. Of dat je geloof een keuze is. Queer personen ervaren hierdoor vaak een gevoel van onderdrukking door hun omgeving, dat zowel familie als school of werk kan zijn.
Deze verschillende identiteiten zijn vooral voor hun buitenwereld niet verenigbaar, omdat intersectionaliteit niet niet begrepen wordt. Veel queer moslims kiezen daarom voor één zichtbare identiteit en hanteren daarmee een vermijdende copingstrategie. Een voorbeeld is dat een persoon op werk vertelt dat zij queer is, maar niet dat ze moslima is.
De zes sprekers belichtten vier verschillende kanten van de genderdimensie van islamofobie. Het leverde interessante inzichten op voor de deelnemers, waar ze in een break-outroom nog verder over discussieerden.
Gender, etniciteit, seksuele gerichtheid, sociaaleconomische positie: het zijn allemaal factoren die van invloed zijn op specifieke ervaringen van mensen in de maatschappij. Maar hoe hangen al deze elementen samen in de identiteit van leerlingen? Om daar meer inzicht in te krijgen, organiseerde IDEM Rotterdam een digitaal Kennisatelier over intersectionaliteit in het onderwijs.
Ruim twintig professionals zochten de verdieping op tijdens het digitale Kennisatelier ‘Intersectionaliteit in het onderwijs’ op 10 juli 2020. IDEM-onderzoeker Afiah Vijlbrief opende het online Kennisatelier met een korte introductie over het complexe en gelaagde begrip, dat haar oorsprong vindt in de jaren tachtig in de Verenigde Staten. Rechtenhoogleraar Kimberlé Crenshaw introduceerde het begrip om te kunnen nadenken over identiteitsdimensies als verschillende assen die elkaar kruisen. Afiah geeft een voorbeeld: “Als queer persoon van kleur, bijvoorbeeld, word je ten eerste gecategoriseerd op je huidskleur als zwart. Daarnaast word je gezien als vrouw. Als je met een vrouw samen bent, word je gecategoriseerd als lesbisch. Als mens kun je allerlei verschillende identiteiten hebben die elkaar kruisen of overlappen. Tegelijkertijd kun je daardoor te maken krijgen met verschillende manieren van uitsluiting.”
Mensen die tot (een van de) gestigmatiseerde groepen in de samenleving behoren, zullen dit herkennen. Mensen die zich identificeren met wat als norm wordt gezien (witte, cisgender, heteroseksuele hoogopgeleide man) zullen het over het algemeen lastiger vinden om zich in te leven, omdat zij minder tot geen discriminatie ervaren. “Het is dus belangrijk om je af te vragen wat je eigen identiteiten zijn en wat deze betekenen voor je eigen positie”, zegt Afiah ter afsluiting van de introductie.
Jerry Afriyie pleit voor maatwerk in het onderwijs
Dichter en frontman van Kick Out Zwarte Piet Jerry Afriyie was de eerste spreker van het digitale kennisatelier. Hij benadrukt dat geen enkele persoon in maar één hokje valt. Al bij het opgroeien zit je in een bepaalde bubbel, of in meerdere bubbels. “In hoe meer bubbels je zit, hoe bewuster je wordt en hoe sneller je tot voortschrijdend inzicht komt”, zegt hij. Vooral het onderwijs is de plaats om kinderen van meerdere ‘bubbels’ te laten kennisnemen. “Er kan tijdens geschiedenis best over de gouden eeuw gepraat worden, maar niet zonder de slavernij te behandelen”, vertelt Jerry. “Het blijven vertellen van maar een kant van het verhaal, dat past niet meer bij deze tijd. Het is belangrijk dat we het hele verhaal vertellen, dat mensen van kleur met meerdere onderdrukkingsmechanismen te maken krijgen en dat we bestaan uit zoveel meer dan alleen onze huidskleur.”
Lisa McCray: een niet-inclusieve opleiding kan erg demotiverend zijn
Voormalig productieleider van het HipHopHuis Lisa McCray, die een bijdrage leverde aan het eerste Kennisatelier over intersectionaliteit op 18 februari, was aanwezig om de documentaire A seat at the table te bespreken, die zij samen met studiegenoten tijdens haar studie had gemaakt. De documentaire laat zien hoe lastig het is voor studenten om intersectionele onderwerpen te bestuderen als docenten (veelal tot de norm behorend) het belang van het onderwerp niet inzien. “Je verwacht dat op een culturele opleiding wel verder wordt gekeken dan alleen met een westerse bril, maar het is ontzettend vreemd als dat niet zo blijkt te zijn. Een niet-inclusieve opleiding of school kan erg demotiverend zijn voor studenten die buiten de norm vallen.”
Break-outrooms: verder in gesprek
De deelnemers gingen na deze sprekers in break-outrooms in kleinere groepen verder in gesprek over het thema. Ze vroegen zich af hoe de representatie tijdens hun eigen schooltijd was, hoe die nu is en hoe het beter kan. “Verschillende groepen mensen ervaren dezelfde problemen, maar spreken dit niet uit. Racisme is een voorbeeld: stel dat de Marokkaanse gemeenschap zich ook uitspreekt voor de Black Lives Matter-beweging, omdat ze allemaal met discriminatie te maken krijgen. Daar zouden we graag verandering in willen zien.”
Bijna de helft van de jongeren tussen de 12 en 25 jaar ervaart wel eens eenzaamheid. De ene af en toe, de ander vaak. Jongeren die chronisch gevoelens van eenzaamheid ervaren, belanden in een neerwaartse spiraal: ze trekken zich terug, ontwikkelen negatieve gedachten over zichzelf en de wereld, trekken zich nog verder terug…
Dit kan uiteindelijk leiden tot een laag zelfbeeld, slaaptekort, gedragsproblemen of gezondheidsklachten. Om deze negatieve spiraal te doorbreken, is het belangrijk om eenzaamheid bij jongeren in een vroeg stadium te herkennen. Daarom hield IDEM Rotterdam op 2 juli 2020 het Kennisatelier ‘Je verjaardag vier je het liefst met elkaar’ in de Maaspoort in Rotterdam, over wat eenzaamheid betekent voor jongeren.
Het Kennisatelier stond aanvankelijk gepland voor 26 maart, maar kon destijds vanwege de gedeeltelijke lockdown geen doorgang vinden. Het werd verplaatst naar een nieuwe datum, maar nog altijd werden de veiligheidsvoorschriften en de anderhalvemeterregel gehandhaafd. Nadat de deelnemers zich hadden gemeld tijdens de inloop, trapte stedelijk netwerker Karin Oppelland de bijeenkomst af met een warm welkom.
Ontwikkelingspsycholoog Rafael Maria Thevenent ging nader in op de problematiek achter eenzaamheid bij jongeren. Wat heeft het voor gevolgen? Hoe herken je jongeren die eenzaam zijn? Wat is de beste manier om hen aan te spreken? En wat kun je als professional doen om die eenzaamheid te doorbreken? Ze kon uren doorpraten over het onderwerp, maar gezien de tijd was ze genoodzaakt haar presentatie kort en bondig te houden.
Meer eenzaamheid door corona
Dinja Horsting van wmo radar ging vervolgens verder in op de actuele situatie. De coronacrisis leidde immers tot een toename van eenzaamheid, ook onder jongeren. Ze vertelde over de speciale tafelvoetbal, die ze als afstudeerproject had bedacht, waarmee eenzaamheid onder jongeren aangekaart kan worden. De voetbaltafel is natuurlijk geen gewone. Bij deze tafel speel je met één speler tegen twee of drie anderen. Op het veld en bij de puntentelling staan weetjes en tips over eenzaamheid. “Het idee was dat jongeren zouden denken ‘hey, tafelvoetbal’ en dan tijdens het spel het onderwerp eenzaamheid aankaarten”, legt Dinja uit. “Maar we zijn ook bezig om werkvormen bij de voetbaltafel te bedenken, om meer gestructureerd het gesprek te faciliteren over eenzaamheid bij jongeren.”
Steven van Stichting Join Us, die zich inzet om eenzaamheid onder jongeren terug te dringen, vertelde over zijn ervaringen in de praktijk. Zo zag hij bijvoorbeeld geen verschil in eenzaamheid tussen meisjes of jongens. Als de jongeren bij Join Us terechtkomen, wordt hen gevraagd een contract te tekenen en een doel te formuleren. Zowel op fysieke locaties als online via https://www.eenzamejongeren.com/, kunnen eenzame jongeren lotgenoten vinden en nieuwe contacten leggen.
Tijdens een korte pauze, waarin deelnemers gretig de speciale voetbaltafel uitprobeerden, werd nader met elkaar kennisgemaakt. Een van de deelnemers, die werkzaam is bij Sportsupport, zou de voetbaltafel graag in kantines van sportverenigingen terugzien om het onderwerp op de kaart te zetten.
Vertellen door theater
Na de pauze voerden twee acteurs van Me&Society het theaterstuk van Kiezpijn wordt Kies Fijn op. Het werd doodstil en de acteurs kregen alle aandacht. Het eerste verhaal ging over een zwarte, lesbische vrouw die vertelde over hoe ze uit de kast gekomen was. Het tweede verhaal ging over een vrouw met een Hindoestaanse achtergrond, die zwanger raakte van een man met Antilliaanse achtergrond. Het verhaal eindigde voor de abortuskliniek. In beide verhalen werd op indringende wijze duidelijk gemaakt hoe eenzaam deze jongeren zich voelden.
Shanice Cruz Alberto nam het stokje over en vertelde over haar eigen ervaring met eenzaamheid. Dat bracht haar op het idee om eenzaamheid onder leeftijdsgenoten verder te onderzoeken.
Tot slot vertelde Josine Strörmann over het Jongeren Informatie Punt in Rotterdam. Hier komen vooral jongeren die dakloos zijn of schulden komen met een hulpvraag. Achter deze problemen, schuilt vaak eenzaamheid. Vooral het gevoel te zijn verlaten, speelt een grote rol in de levens van deze jongeren.
Na de presentaties bleven enkele deelnemers napraten onder het genot van een hapje en drankje. Professionals die elkaar niet kenden hebben – op gepaste afstand – met elkaar kennisgemaakt en gebrainstormd over mogelijke samenwerkingen in de toekomst.
Hoeveel heb je op je rekening staan? Durf jij met je volle gewicht op een opgeblazen ballon te zitten? Het zijn niet de vragen die je normaalgesproken op een Kennisatelier van IDEM Rotterdam verwacht. Maar tijdens het interactieve Kennisatelier ‘Taboes als trend’ kon je werkelijk alles horen.
Het kabinet lanceerde vorig jaar april een campagne om het taboe op angststoornissen te doorbreken. In mei volgde een campagne voor dat op schulden. Ook de gemeente en allerlei maatschappelijke organisaties komen met tal van initiatieven om lastige onderwerpen bespreekbaar te maken: van campagnes tot theatervoorstellingen tot praatsessies.
Taboes doorbreken lijkt wel een trend. Taboes kunnen namelijk het werk van onder meer welzijnswerkers moeilijker maken en zorgen voor handelingsverlegenheid, bleek al uit het IDEM-artikel van Larissa Chantre. De nadruk op bespreekbaarheid is dan ook niet vreemd. Maar hoe doe je dat op een zorgvuldige, cultuursensitieve manier?
Tijdens het eerste Kennisatelier sinds ons land werd stilgelegd door de coronacrisis op 18 juni 2020 kwam een selecte groep professionals samen om hier meer over te weten te komen. Maar vooral was het een Kennisatelier om te ervaren, want Tiffany Jantji en Saadienne Conep van Who Am I?! leidden de interactieve workshop. Voor IDEM-se begrippen was het op zijn zachtst gezegd een taboedoorbrekende bijeenkomst…
Ludiek en indringend
Deelnemers kregen bij binnenkomst in het Gemaal op Zuid een goodiebag met benodigdheden, zodat materiaal delen niet nodig was. Dat was niet de enige maatregel die werd genomen om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Uiteraard was er desinfecterende gel, mochten niet alle zitplekken gebruikt worden en werd gevraagd om ook tijdens de koffiepauze de nodige afstand te houden. Een excuus om niet meer mee te doen, was er echter niet.
Tiffany en Saadienne lieten namelijk op ludieke, confronterende, serieuze, grappige, maar vooral indringende wijze zien hoe taboes je beeld kunnen bepalen. Hoe professioneel je ook bent, soms ontkom je nu eenmaal niet aan aannames of onbewuste vooroordelen. Dat kan komen door gebrek aan kennis of gewoon omdat je te druk bent. Met een foto-opdracht lieten Tiffany en Saadienne zien hoe dat in zijn werk gaat: een persoon was gefotografeerd in twee verschillende outfits, aan ons de vraag welke van de twee de ‘echte’ was. Een tekstuele hint maakte het alleen maar lastiger, want hoe beoordeel je iemand op basis van een tip en uiterlijkheden?
Niet dus. En dezelfde moeilijkheid speelt een rol bij taboes: als jij denkt dat bepaalde onderwerpen in bepaalde culturen of groepen een taboe zijn, hoe kun je er dan ooit over beginnen? Of wat als het een onderwerp betreft waar je zelf niet graag over praat? “Stel geen vragen die je zelf ook niet zou beantwoorden”, is een van de adviezen, “want je cliënt moet altijd ‘en jij?’ kunnen vragen. Het verhaal van de aanwezige ervaringsdeskundige liet zien hoe je als hulpverlener door open en oprechte vragen te stellen, toch net dat stapje verder kan komen. En daarmee kan zorgen voor een goede en prettige samenwerking tussen hulpverlener en cliënt.
Coronaproof nabespreking
De deelnemers bespraken na het ervaringsverhaal welke waarden belangrijk zijn om hoog te houden als professional in het maatschappelijk veld. In schematische bouwstenen konden aanwezigen eerst hun individuele waarden invullen, om vervolgens in groepjes de belangrijkste waarden te bepalen. Er was veel overeenstemming, maar de opdracht leverde tegelijk een goede discussie op: waarom is de ene waarde belangrijker dan de andere?
Geknapte ballonnen, heftige ervaringsverhalen en schokkende ontboezemingen: na afloop was iedereen wel toe aan een drankje en een luchtige evaluatie van de middag. Er werd dan ook volop genoten van een drankje en individueel verpakte, coronaproof hapjesbox.
Je leest er steeds vaker over, op de werkvloer kom je de
term tegen en natuurlijk in het publieke debat: intersectionaliteit. Maar wat
is intersectionaliteit, of kruispuntdenken, nu eigenlijk? Het eerste
kennisatelier van 2020, op 18 februari, stond dan ook in het teken van dit
begrip.
Veel professionals bleken te worstelen met de term
intersectionaliteit. Bijna vijftig mensen waren namelijk aanwezig in het
HipHopHuis in Rotterdam om te luisteren naar productiecoördinator Lisa McCray,
onderzoeker Carolin Ossenkop en vooral naar elkaar. Wat is toch dit veel
gebezigde begrip? Is het belangrijk voor ons werk? En zo ja, waarom en hoe
passen we het toe?
Intersectionaliteit
Kort gezegd maakt intersectionaliteit inzichtelijk hoe
verschillende elementen van de identiteiten van mensen – zoals gender,
etniciteit, sociaaleconomische positie en seksuele gerichtheid – van invloed
kunnen zijn op hun specifieke ervaringen in de maatschappij. Dat klinkt
complex, maar de theorie heeft ook een praktische kant. Wie een intersectionele
benadering toepast, slaagt er beter in om inclusief te werken.
Die benadering proberen ze bij het
HipHopHuis altijd in het achterhoofd te houden. Ze zijn zich bewust van hun
eigen positie, maar dat wil niet zeggen dat alles op het gebied van inclusie al
perfect is. “Zo kan bijvoorbeeld onze rolstoeltoegankelijkheid een stuk beter”, legde
Lisa McCray uit in een eerder interview met IDEM. “Maar we zijn op de goede weg
en leren iedere dag wat bij. Om diversiteit een eerlijke kans te geven, moet je
inclusief zijn. Dat kan alleen door intersectioneel te denken en te handelen.”
Tijdens het Kennisatelier liet Lisa een deel van de documentaire over
intersectionaliteit zien, die ze samen met voormalige studiegenoten had
gemaakt. Hierin stellen ze hun eigen positie ten aanzien van die van hun
docenten aan de kaak: wat betekent het voor hen dat ze (bijna) alleen les
krijgen van witte mannen. “Wat we nodig hebben”, lichtte Lisa toe tijdens de
bijeenkomst, “is een herverdeling van de gevestigde orde. ‘All white cisgender
male’: dat werkt wel, maar niet op een inclusieve manier.” Lisa’s droom is dan
ook dat andere studenten niet meer hoeven te ervaren wat zij ervaren heeft.
Context
Na de pauze gaf onderzoeker Carolin Ossenkop theoretische achtergrond over
het begrip intersectionaliteit en de toepassing ervan. “Identiteit hangt af van
de context waarin je je bevindt”, was de belangrijkste conclusie uit haar
lezing. Een van haar speerpunten was om organisaties zich bewust te maken van
die context. “Hoe hoger op de ladder je komt binnen een organisatie, hoe minder
diversiteit je ziet”, legt ze uit. “Maar ook mensen die hoger op die ladder
staan moeten weten wat er in alle lagen daaronder speelt.”
Na de uitleg gingen de aanwezige professionals in groepen uiteen om creatief
aan de slag te gaan met het thema. Aanwezigen kregen de opdracht om op papier
te zetten wat hun droom was ten aanzien van intersectionaliteit in de toekomst.
Vervolgens werden de tekeningen in groepjes besproken en plenair
teruggekoppeld. De belangrijkste les uit de workshop? “Soms zit je zo in je
eigen perspectief, dat je je niet eens bewust bent van het feit dat het een
perspectief is”, aldus een medewerker van de gemeente.
