In coronatijd ervaarden mensen met een Oost-Aziatische achtergrond meer discriminatie vanwege hun etniciteit en afkomst. Ervaringen lopen uiteen van microagressie, vijandige bejegening tot geweld. Tijdens het Kennisatelier ‘Discriminatie van mensen met een Oost-Aziatisch uiterlijk’ gingen ervaringsdeskundigen en professionals in op die ervaringen en presenteerde Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) het rapport ‘De stilte voorbij’. Ook werd het spel gespeeld ‘Guess Who: Asian Edition’, met als doel de diversiteit binnen de Aziatische gemeenschappen visueel te benadrukken.
Welke vormen van discriminatie ervaren mensen met een Oost-Aziatische achtergrond in Nederland? Op welke terreinen ervaren zij deze discriminatie? Welke gevolgen ervaren de slachtoffers van deze discriminatie? Deze en andere vragen werden besproken door zo’n twintig ervaringsdeskundigen en Rotterdamse professionals die op donderdag 21 september 2022 bij elkaar kwamen in Time is the new space (Schieblok) in het centrum van Rotterdam.
Ervaringen
Kunstenares Rui Jun Luong vertelde over haar persoonlijke ervaringen met discriminatie en racisme. Ze heeft daar heel haar leven mee te maken gehad, vooral in het onderwijs en op de kunstacademie. De uitspraak van haar naam Rui Jun heeft ze verschillende keren aangepast. In het begin vooral om het anderen makkelijker te maken haar naam uit te spreken. Veel mensen nemen om die reden een westerse naam aan, of meerdere namen. Ze krijgt vaak te horen dat een microagressie geen racisme of discriminatie is, maar een grapje, dat ze niet zo serieus moet nemen. Haar boosheid is haar drijfveer om zich in te zetten tegen discriminatie. Lees ook het interview Rui Jun Luong: ‘Online ontmoette ik mensen die hetzelfde meemaakten als ik’.
Ervaringsdeskundige Diero Melvin vertelde over racisme en discriminatie binnen zijn familie en vriendenkring. Van zijn familie heeft hij vier culturen meegekregen, maar hij voelde zich nergens thuis. De Aziatische cultuur werd al snel ondergesneeuwd. Discriminatie in zijn omgeving werd vaak plagerig geuit. Het helpt om hier hard tegenin te gaan, aldus Diero. Momenteel verdiept hij zich meer in zijn Aziatische achtergrond.
‘Als ik word begroet met ‘nî hâo’, begrijpen mensen vaak niet dat het discriminerend is. Het gaat niet om de woorden, maar om de reden waarom ze tegen mij worden uitgesproken: namelijk omdat ik niet-wit ben.’
Presentatie onderzoek
‘De stilte voorbij’ is de titel van een verkennend onderzoek dat KIS heeft uitgevoerd naar ervaringen van discriminatie tijdens het COVID-19-virus onder Nederlanders met een Oost-Aziatische achtergrond. Aanleiding waren signalen van mensen met een Oost-Aziatisch uiterlijk. De auteurs zijn René Broekroelofs en Joey Poerwoatmodjo.
De belangrijkste bevindingen van het onderzoek zijn:
alle deelnemers hebben maandelijks of zelfs wekelijks te maken met negatieve opmerkingen;
de angst voor fysiek geweld is toegenomen;
deelnemers ervaren meer discriminatie door corona;
op allerlei terreinen wordt discriminatie ervaren (op straat, binnen families, op het werk);
rolmodellen ontbreken in de media of er is juist sprake van stereotyperende representatie;
de verwachtingen bij het melden van discriminatie zijn laag.
Hanneke Felten ging in op wat wordt verstaan onder discriminatie en racisme. Discriminatie is het nadelig behandelen van personen omdat zij behoren, of gerekend worden, tot een bepaalde groepering. Discriminatie kan worden onderverdeeld in drie groepen.
Discriminatie-ervaringen zijn gevallen waarin een persoon zelf het gevoel heeft door een andere persoon of door een organisatie gediscrimineerd te zijn. Het kan, maar hoeft niet altijd te gaan om ‘feitelijke’ discriminatie. ‘
Feitelijke’ discriminatie zijn gevallen waarin onderscheid wordt gemaakt tussen personen op basis van een persoonskenmerk dat er in die situatie niet toe doet.
De derde groep is strafbare discriminatie: hieronder vallen incidenten die binnen het strafrecht zijn aangemerkt zijn discriminatie.
De bamboo ceiling is vergelijkbaar met het glazen plafond waar vrouwen en minderheden mee te maken hebben. Het betekent dat er drempels en barrières zijn voor het bereiken van leidinggevende functies. De bamboo ceiling heeft alleen betrekking op mensen met een (Oost-)Aziatische achtergrond en leidt er bijvoorbeeld toe dat er een gebrek is aan managers met een Oost-Aziatische achtergrond.
Wat werkt wel tegen discriminatie?
Inleving en empathie
Duidelijke sociale normen uitdragen via campagnes
Het zien van vriendschappen tussen diverse mensen
Leren ingrijpen als omstander
Het zien van counterstereotypen
Bij gemotiveerde mensen: bewustwording en leren controleren van vooroordelen en stereotypen
Wat werkt niet tegen discriminatie?
Stereotypen herhalen en onderuit halen
Discussie met ‘prikkelende’ stellingen
Bewustwording bij niet gemotiveerde mensen
Het spel: ‘Guess Who: Asian Edition’
In westerse landen zoals Nederland is er weinig tot geen vertegenwoordiging en representatie van de verschillende Aziatische gemeenschappen in de nationale media. Hierdoor is men niet bewust van negatieve associaties (Oost-)Aziaten.
Met het laagdrempelig en eenvoudig spel ‘Guess Who: Asian Edition’ wil maker Rui Jun Luong verschillende mensen van Aziatische afkomst vastleggen. Hiermee wil ze de diversiteit benadrukken. De verhalen van de personen in de portretkaarten lees je op guesswho.ruijunluong.nl.
Hoe welkom ben je als homojongen bij de hockeyclub? Hoe veilig voel je je als trans persoon in de sportschool? En kun je open zijn over je biseksualiteit bij de zwemvereniging? Tijdens het IDEM Kennisatelier Fit & Proud op 22 juni 2022 werd besproken hoe de Rotterdamse sport inclusiever kan.
Het is nog vaak moeilijk om open te zijn over je seksuele gerichtheid binnen je sportclub en trans personen voelen zich niet altijd prettig bij de fitcultuur van een sportschool. Zo’n dertig Rotterdamse professionals gingen in het auditorium van de Kunsthal tijdens het Kennisatelier Fit & Proud in gesprek over inclusie van LHBTIQ+ personen in de Rotterdamse sport.
Karin Oppelland van IDEM Rotterdam, Barbara Vos van Pride Rotterdam en Frieda Baldewsing van de Kunsthal – de organisatoren van dit Kennisatelier – heetten alle bezoekers welkom. Het Kennisatelier vormde de aftrap voor de Pride Conference en Barbara nodigde alle deelnemers uit om ook naar de andere bijeenkomsten te gaan. Frieda wees iedereen op de tentoonstelling van Claude Cahun, die begin twintigste eeuw kunst maakte en die we nu non-binair zouden kunnen noemen.
Specifieke sportclubs of niet?
“Ze zijn van harte welkom, maar je moet tegen een grapje kunnen.”
Met dat citaat vat Agnes Elling-Machartzki, onderzoeker van het Mulier Instituut, haar presentatie Ontwikkeling en betekenis LHBTIQ+ inclusie in de Nederlandse sport samen. De moderne sport, met competities en dergelijke, is eind negentiende eeuw uitgevonden door en voor mannen. Het vormt een soort ‘rite de passage’. In die tijd werden homoseksuele mannen gezien als ‘vrouwelijke’ mannen en lesbische vrouwen als ‘mannelijke’ vrouwen. Dat heeft geleid tot stereotiepe normbeelden als mannelijke voetballers zijn hetero en vrouwelijke voetballers zijn lesbisch. Dat maakt het voor mannelijke (prof)voetballers moeilijk om uit de kast te komen. In Nederland is er alleen een oud-profvoetballer openlijk homoseksueel.
Er komt steeds meer aandacht voor inclusie van LHBTIQ+-sporters. De algemene acceptatie van LHBTIQ+ bij leden van sportverenigingen is vergelijkbaar met die van de samenleving in het algemeen. Dat wil echter niet zeggen dat LHBTIQ+ personen zich er ook geaccepteerd voelen. Velen ervaren micro-agressies. Bestuurders ervaren vaker dat er grappen over homo- of biseksualiteit gemaakt worden. “Het lijkt dan net alsof het vaker voorkomt, maar wij denken dat mensen zich er meer bewust van zijn geworden”, zegt Agnes. “Wat negatief lijkt op basis van de cijfers, kan eigenlijk positief zijn. Het is daarom belangrijk om voorzichtig te zijn bij het interpreteren van de cijfers.”
Er zijn verschillende specifieke verenigingen voor LHBTIQ+ sporters. Daar lid van worden kan een belangrijke meerwaarde zijn.
Ervaringen in het welzijnswerk
Hilda van Reeuwijk, jeugd en gezinscoach bij wmo radar, vertelde over de ervaringen in het welzijnswerk. Hoe staat het met inclusie van LHBTIQ+ personen op de voetbal- en basketbalvelden in de wijk? Ze legt uit dat er nog veel stereotypen heersen, zowel bij cliënten als bij medewerkers.
Vooral ‘homo’ als scheldwoord is een lastig onderwerp. Ze merkt dat jongerenwerkers het moeilijk vinden om jongeren hierop aan te spreken. “Het standpunt vanuit onze organisatie is dat we sowieso niet schelden”, legt ze uit. “Dus dat is een makkelijkere manier om dit aan te kaarten.” Ze merkt ook handelingsverlegenheid bij jongerenwerkers, uit angst om het mis te hebben en jongeren te beledigen. Of omdat ze ervan uitgaan dat het thema binnen bepaalde culturen onbespreekbaar is.
Rotterdam Sport Support helpt LHBTIQ+ op de kaart te zetten
Frank Vermeulen en Carmen Barranco van Rotterdam Sportsupport brachten een stelling in om met de aanwezigen te bespreken: “Zouden sportverenigingen apart aanbod moeten realiseren voor LHBTIQ+ personen om hen veilig te kunnen laten sporten.” Er kwamen volop reacties uit de zaal. “Mensen voelen zich onveilig, dus dan moet het. Hoe triest dat ook is”, zei een van de aanwezigen. Een ander vond dat er alleen apart aanbod moet komen als de groep daar zelf om vraagt.
Daar kwamen direct reacties op. ‘Het is alsof je zegt: ‘had maar iets gezegd, dan hadden we wat kunnen doen.’ Iets wat vergelijkbaar is met veel #metoo-zaken.’ Daar komt nog bovenop dat – vooral jongeren – al worstelen met een interne zoektocht, wat het extra moeilijk maakt om überhaupt ergens om te vragen. “Jonge queers voelen vaak niet eens bestaansrecht”, zegt een deelnemer. “Als ze niet voelen dat ze ruimte mógen innemen, gaan ze die ook niet vragen. Het is belangrijk om daar alert op te zijn en daar een brug te slaan.”
Workshop met persoonlijk verhaal
Beau de Leeuw vertelde namens de John Blankenstein Foundation over de workshops die hen als vrijwilliger geeft. Hen gaat samen met een andere vrijwilliger naar sportclubs of andere organisaties om te vertellen over hun persoonlijke verhaal om bewustzijn te vergoten. IDEM Rotterdam interviewde Beau al eerder over hun eigen ervaring als non-binaire trans sporter in een binaire sport. Lees het hele verhaal op onze website.
Sporten als jezelf bij Ketelbinkie
Of je nou wil squashen, hardlopen of zwemmen: bij sportvereniging Ketelbinkie kun je als LHBTIQ+ sporter terecht om tien sporten te beoefenen. De organisatie huurt ruimtes waar de leden de betreffende sporten kunnen beoefenen. Voorzitter Hubert Beukers vertelt over de mogelijkheden en zijn ervaring. “Bij ons is het sociale aspect heel belangrijk”, zegt hij. “Tijdens corona had maar een handjevol leden opgezegd en die kwamen na de lockdowns meteen weer terug.”
Ketelbinkie blijft zichzelf ontwikkelen. “We voegen regelmatig nieuwe sporten toe als daar veel vraag naar blijkt te zijn”, zegt Hubert. “En we hebben vertrouwenspersonen waar je altijd terecht kan als je ergens mee zit. Die worden zelfs door andere organisaties ingehuurd om workshops en trainingen te geven.”
Veilig sporten in de Queer Gym
In 2020 begon Romy Rockx de Queer Gym in Rotterdam. Hier kunnen LHBTIQ+ personen in een veilige omgeving sporten, ongeacht hoe je eruitziet. “In een willekeurige sportschool ben je als trans persoon vooral bezig met vragen als ‘waar moet ik me omkleden’, ‘wat trek ik aan’, ‘wat gaan mensen zeggen of vragen en hoe reageer ik dan’. Ik wilde een plek creëren waar je gewoon kan sporten”, zegt Romy. In dit eerdere interview met IDEM Rotterdam vertelt hij meer over het idee achter de Queer Gym.
Inmiddels runt Romy een volwaardig sportbedrijf met vijftig leden. En het doel is om nog veel breder te worden. “We hebben bijvoorbeeld ook een queer library, want we proberen niet alleen je lijf te bewegen maar ook je hoofd”, legt Romy uit. “En we willen ook activiteiten organiseren die niet direct over bewegen gaan, maar wel een ingang kunnen bieden om überhaupt eens naar een gym te komen.”
Het gaat bij Queer Gym namelijk niet alleen om LHBTIQ+. “Het gaat over fat phobia, over ableism, over ageism, alle vormen van discriminatie waarbij je lichaam een rol speelt”, legt Romy uit. “Het gaat erom dat we sterker worden, dat we in ons lijf komen en dat we daar de skilss voor leren.”
Lees-, kijk-, doe- en luistertips
Bezoek de Pride Conference. Nog tot en met zondag 26 juni zijn er events.
Bezoek de tentoonstelling Onder de huid in de Kunsthal, tot en met 28 augustus te zien.
Lees het boek Tour de Trans van Eus van der Grift, “een prachtig geschreven verslag van een dubbele reis: een zoektocht naar de ziel van Europa en een bevrijdende verandering in een eigen, unieke persoonlijkheid, waarbij de voortdurende worsteling meespeelt om een grote liefde daarin een plek te geven.”
Download de app ‘Discriminatiemelder‘. Ben je getuige van discriminatie op het sportveld? Of maak je zelf discriminatie mee? Meld het dan direct in de app. Gespecialiseerde klachtbehandelaars van RADAR of de antidiscriminatievoorziening uit jouw regio bieden je ondersteuning. Natuurlijk is alleen een (anonieme) melding maken ook mogelijk.
Wil je meer weten, de presentaties van een van de sprekers ontvangen of een van de genoemde onderzoeken? Neem contact op met Karin Oppelland via k.oppelland@radar.nl
Lijkt zo’n Kennisatelier jou ook interessant en nuttig? Wil je daarom op de hoogte blijven van alle events en bijeenkomsten van IDEM Rotterdam? Schrijf je hiernaast in voor onze nieuwsbrief.
It takes a village to raise a child. De bekende uitdrukking zegt genoeg: een kind opvoeden is niet gemakkelijk en al helemaal niet in onze individualistische samenleving. In Rotterdam zijn er allerlei organisaties waar ouders terecht kunnen voor vragen over en ondersteuning bij opvoeding. In het Kennisatelier ‘Voorbij de eigen bril’ gingen professionals in op de vraag hoe ouders die hulp nodig hebben, zo inclusief mogelijk geholpen kunnen worden.
Hoe bereik je ouders die de Nederlandse taal beperkt beheersen? Hoe zorg je voor cultuursensitieve ondersteuning? En hoe ga je om met de enige vader in de groep? Kortom, is de opvoedondersteuning in Rotterdam inclusief genoeg om alle Rotterdamse ouders te bereiken? Deze en andere vragen werden besproken door zo’n veertig Rotterdamse professionals die op donderdag 19 mei 2022 bij elkaar kwamen in De Weerhaan in Rotterdam-Noord.
Presentatie onderzoek
IDEM Rotterdam deed onlangs onderzoek naar opvoedondersteuning in Rotterdam: wat is nodig om de opvoedondersteuning inclusiever te maken? Voor het onderzoek ‘Voorbij de eigen bril’ zijn opvoedondersteuners in Rotterdam bevraagd door middel van een digitale vragenlijst en interviews. Ook zijn er twee focusgroepen gehouden met biculturele ouders die gebruikmaken van opvoedondersteuning. Tijdens het Kennisatelier presenteerde onderzoeker Bauke Fiere de belangrijkste resultaten van het onderzoek.
Een daarvan is dat de diversiteit van opvoedondersteuners volgens professionals gering is, terwijl een aanzienlijk deel van de ouders die gebruikmaakt van opvoedondersteuning een biculturele achtergrond heeft. Een taalbarrière of onbekendheid met het aanbod kunnen drempels zijn voor ouders. Verder maken vaders veel minder gebruik van opvoedondersteuning, ongeacht de achtergrond. Schaamte kan een rol spelen voor vaders om hulp te zoeken.
Inclusief aanbod
De hulpvragen van ouders met diverse culturele achtergronden verschillen over het algemeen niet veel van elkaar. Het gaat vaak om algemene thema’s als consequent zijn, hoe om te gaan met kinderen die niet willen luisteren, et cetera. Toch zijn er ook verschillen, zo kan de opvatting over de corrigerende tik bijvoorbeeld anders zijn. Professionals geven aan altijd een open houding aan te nemen, ook al sluit een thema niet aan bij hun eigen normen en waarden. Hierdoor blijft het soms lastig om de eigen bril af te zetten, ook al proberen opvoedondersteuners een open houding aan te nemen en maatwerk te leveren.
Wat is er nodig?
Drempels verlagen kan door bijvoorbeeld de communicatie aan te passen, licht onderzoeker Bauke Fiere toe. Andere punten zijn:
Aanbod in meerdere talen aanbieden.
Materiaal minder ‘talig’ maken, dus meer gebruikmaken van afbeeldingen dan geschreven taal.
Minder focus op effectiviteit. Maatwerk is minder goed meetbaar, maar wel belangrijk om aansluiting te vinden.
Meer rekening houden met nieuwe gezinsvormen, niet alleen met etnische diversiteit.
Investeren in kennis en vaardigheden van professionals. Veel opvoedondersteuners willen graag hun deskundigheid bevorderen op het gebied van cultuursensitief en inclusief werken.
Specifiek aanbod voor vaders, bijvoorbeeld door een mannelijke professional aan te nemen, meer vaders in een groep te zetten en programma’s aanbieden in de avonduren.
Tips uit het veld
Opvoedexpert Fadma Bouchataoui werkt al twintig jaar in Rotterdam. Zij deelt haar eigen ervaring en tips met de aanwezigen. ‘Als je je richt op een specifieke doelgroep, dan sluit je een andere doelgroep automatisch uit’, legt ze uit. ‘Dat kan ook niet anders, maar het is wel belangrijk je daarvan bewust te zijn.’
Bouchataoui geeft aan dat een echt inclusieve samenleving alleen mogelijk is als minderheidsgroepen sterker worden. ‘Als je stevig in je schoenen staat, sta je makkelijker open voor de ander’, zegt ze. ‘Als je zelf onzeker bent, dan laat je een ander minder toe. Daarom is het soms nodig om de eigen groep eerst te versterken, voordat je ze meekrijgt in een diverse, grote groep.’
Zelf heeft ze dat toegepast door haar islamitische identiteit in te zetten om contact te maken met islamitische ouders. ‘Als ik een islamitische groep wil bereiken, kan het helpen om iets te vertellen over de profeet – vrede zij met hem – over opvoeden, bijvoorbeeld. Dat opent een deur om met ouders in gesprek te gaan.’
Daarnaast is het volgens Bouchataoui van belang dat ouders inzien wat voor invloed hun eigen gedrag heeft. ‘Ga niet aan de ouder voorbij als je bezig bent met een opvoedinterventie’, licht ze toe. ‘Mensen moeten begrijpen dat hun gedrag effect heeft op het gedrag van het kind.’
Een praktische tip van Bouchataoui is om in flyers foto’s van kinderen van diverse achtergronden te bereiken, in plaats van foto’s van ouders. ‘Een foto van kinderen trekt altijd de aandacht, om welke ouders het dan ook gaat.’
Het allerbelangrijkste is om altijd te controleren of je interventie wel aansluit bij de ouders die jij wil helpen. ‘Een interventie kan wel evidence based werken in Amerika, of in Leiden, maar dat wil niet zeggen dat het ook werkt voor de ouders in Rotterdam-Zuid’, zegt Bouchataoui. ‘Daarom is het belangrijk dat professionals die al jarenlang in Rotterdam werken eens samen gaan kijken wat werkt en wat niet. Er is ontzettend veel kennis en knowhow. En samen kunnen we die duurzaam inzetten: dus niet af en toe een training geven, maar echt ouders zelf laten oefenen en dat opvolgen in een langer traject.’
Ontmoeting
Volgens Dieneke Barendrecht van het Centrum Jeugd en Gezin in Rotterdam, is ontmoeting een van de belangrijkste manieren om ouders te ondersteunen. ‘Het gedrag van het kind is bijna universeel’, legt ze uit, ‘dus dat bindt heel erg. Als ouders zich veilig genoeg voelen om dit tijdens een bijeenkomst te bespreken, dan kunnen ze elkaar tips geven. Als je dat voor elkaar krijgt ben je, denk ik, inclusief genoeg.’
Medboxing
Tot slot gaf Wendy Calvino van Medboxing een korte presentatie over boksen om kinderen en jongeren te bereiken. ‘Boksen wordt gezien als agressieve sport maar dat hoeft echt niet zo te zijn’, legt ze uit. ‘We leren kinderen vanaf 7 jaar boksen, zonder fysiek contact. Maar het is wel een middel om hun energie kwijt te raken, en soms zelfs om trauma te verwerpen of als therapievorm voor het gezin.’
Je werk niet kunnen doen omdat je man bent, een hoofddoek draagt of een donkere huidskleur hebt. In de Rotterdamse ouderenzorg komt het regelmatig voor. Cliënten weigeren soms hulp, schelden hulpverleners uit of zijn op andere manieren vervelend of bedreigend. IDEM Rotterdam deed onderzoek naar discriminatie in de Rotterdamse ouderenzorg. Tijdens het Kennisatelier ‘Dikke huid en veel empathie’ presenteerde onderzoeker Inte van der Tuin de resultaten.
Bijna twintig (zorg)professionals en andere geïnteresseerden kwamen op donderdag 21 april 2022 samen in Café Dox om te praten over discriminatie door cliënten in de Rotterdamse ouderenzorg. Tijdens dit kennisatelier presenteerde onderzoekster Inte van der Tuin de resultaten van het onderzoek ‘Groot verantwoordelijkheidsgevoel en een dikke huid’, deelden zorgmedewerkers hun discriminatie-ervaringen tijdens het werk en werd er plenair nagedacht over mogelijke oplossingen om discriminatie in de ouderenzorg tegen te gaan.
‘Een respondent gaf aan dat iemand ooit zei dat als zij nog een keer voor de deur van de cliënt zou staan, hij haar wat aan zou doen. En dat alleen omdat de zorgverlener een hoofddoek draagt.’ Het is een van de verhalen die onderzoekster Inte van der Tuin optekende voor het kwalitatieve onderzoek naar discriminatie in de ouderenzorg. Meer dan fysieke dreigementen, komen discriminerende verzoeken op basis van huidskleur, geloofsovertuiging, gender of seksuele oriëntatie voor. Bijvoorbeeld als een cliënt tijdens het intakegesprek specifiek vraagt om iemand zonder hoofddoek.
Thuiszorg
In Nederland kennen we intramurale zorg (verpleeghuizen) en extramurale zorg (thuiszorg). In het onderzoek komt naar voren dat in de extramurale zorg regelmatig discriminerende verzoeken worden gedaan. ‘Omdat de zorg in iemands huis wordt verleend, lijken cliënten meer ruimte te ervaren om zulke eisen te stellen’, aldus Van der Tuin. Ook gebeurt het dat de cliënt een zorgverlener die voor de deur staat wegstuurt, omdat de cliënt geen zorg wil ontvangen van iemand met bijvoorbeeld een migratieachtergrond.
In het onderzoek is ook gekeken hoe ouderenzorgorganisaties omgaan met discriminatie. De meeste leidinggevenden die zijn geïnterviewd voor het onderzoek, gaven aan dat alleen een traumatische ervaring een legitieme reden kan zijn om een discriminerend verzoek in te willigen. Denk aan seksueel misbruik door een man, waardoor de cliënt geen mannelijke zorgverlener wil. Wat verder opviel is dat enkele organisaties discriminatie niet herkennen, omdat er weinig gemeld wordt.
Respectloos
Verpleegkundige in de thuiszorg Jackeline Moreira Tavares deelde in een kort vraaggesprek haar ervaringen met discriminatie door cliënten. ‘Tijdens mijn stage kwam ik er voor het eerst achter dat discriminatie in de zorg toch wel een ding is’, vertelt Jackeline. Tijdens de opleiding was er weinig aandacht voor discriminatie in de ouderenzorg. Inmiddels herkent ze de meest subtiele vormen van discriminatie. ‘Het gaat niet alleen om nare opmerkingen die je naar je hoofd geslingerd krijgt’, legt ze uit, ‘maar ook om moeilijker te herkennen vormen van discriminatie. Zo zoeken cliënten eerder contact met witte collega’s en kijken ze mij niet aan. Of ze trekken mijn deskundigheid in twijfel, terwijl er geen enkele aanleiding voor is.’ Als haar wordt gevraagd wat dat met haar doet, haalt ze diep adem. ‘Het raakt mij enorm. Ik voel mij op dit soort momenten alleen, gedemotiveerd en ik ga dan met minder plezier naar die cliënt, omdat ik weet dat hij mij respectloos behandelt.’
De discriminatie melden doet Tavares niet vaak meer. ‘Discriminatie overkomt mij zo vaak. Heel vaak schakel ik mijn gevoel gewoon uit en verleen ik zorg. Soms vraag ik de cliënt ook waarom die een bepaald beeld heeft over mensen. Dat zorgt voor interessante gesprekken. Na zo’n gesprek zie je ze vaak ook denken en realiseren dat hun voorkeur of reactie alleen gebaseerd is op vooroordelen.’
Op hulp van een leidinggevende hoeft Tavares niet te rekenen. Ze zit in een zelfsturend team. ‘Alle probleem moeten wij met elkaar oplossen’, licht ze toe. ‘Maar als mijn witte collega’s mijn situatie bagatelliseren en doen alsof ik lieg, dan komen we niet tot een oplossing. Door reacties als ‘och, dat is een zieke cliënt, dat moet je hen niet kwalijk nemen’, kan ik mij ontzettend eenzaam voelen.’
Steun van bovenaf
Leidinggevende Elouise Tahapary zet alles op alles om haar medewerkers te ondersteunen als zij discriminatie ervaren. De gevallen melden is de eerste stap. ‘Als medewerkers merken dat ik melden belangrijk vind, dan gaan zij dat ook belangrijk vinden en sneller discriminatie melden’, legt ze uit. Wanneer Tahapary een discriminatiemelding ontvangt, plant ze meteen een gesprek in met de desbetreffende zorgverlener: ‘Vaak merk ik tijdens zo’n gesprek dat er veel meer is gebeurd dan wat de zorgverlener heeft opgeschreven.’ De hulpverleners lijken voorvallen dus al kleiner te maken dan ze zijn.
‘Op een middag werd ik gebeld door een witte medewerker die vertelde dat een zwarte uitzendkracht enorm werd uitgefoeterd door een cliënt’, vertelt Tahapary. ‘Ik belde meteen de uitzendkracht om te vragen wat er is gebeurd en hoe het met haar gaat. Het meisje ontkende alles, er was volgens haar niets aan de hand. Pas toen ik het nogmaals vroeg, vertelde ze me dat ze bang was dat ik haar niet meer zou inzetten.’
Gelukkig is er volgens Tahapary een positieve verschuiving te zien. ‘Door het personeelstekort gaan we van ‘klant is koning’ naar het centraal stellen van de medewerker.’ Uit het onderzoek blijkt dat veel zorgverleners die discriminatie ervaren zich eenzaam voelen. ‘Daarom is het belangrijk dat ook leidinggevenden pro-actiever het gesprek aangaan over discriminatie en medewerkers ondersteunen waar nodig’, zegt ze. ‘Als alle neuzen dezelfde kant op staan, sta je sterker als organisatie.’
Lijkt zo’n bijeenkomst jou ook interessant en nuttig? Wil je daarom op de hoogte blijven van alle events en bijeenkomsten van IDEM Rotterdam? Schrijf je hiernaast in voor onze nieuwsbrief.
In Nederland zijn er maar liefst 600.000 eenoudergezinnen. In hun eentje dragen deze ouders zorg voor een of meerdere kinderen, vaak in combinatie met hun baan of vrijwilligerswerk. Toch ligt eenzaamheid op de loer. In dit Kennisatelier bespraken we eenzaamheid bij alleenstaande ouders. De belangrijkste conclusie: het is een groot taboe.
Ruim twintig Rotterdamse professionals kwamen op donderdag 24 maart 2022 samen in tentoonstellingsruimte Garage Rotterdam om te praten over eenzaamheid bij alleenstaande ouders. Eenzaamheid is al een lastig onderwerp, maar juist bij ouders is het een groot taboe. Je hebt je kinderen toch? Te midden van moderne kunst over de waardering van moederschap in onze hedendaagse maatschappij, werd onderzocht hoe we eenzaamheid onder alleenstaande ouders kunnen herkennen, erkennen en bespreekbaar maken.
Schokkende cijfers
Alleenstaanden zonder kinderen hebben minder kans om eenzaam te worden dan alleenstaanden met kinderen. Sterker nog, van alle risicogroepen voor eenzaamheid hebben alleenstaande ouders het hoogste risico op eenzaamheid en uiteindelijk depressie. Dat blijkt uit cijfers van het CBS, die Rafael Maria Theuvenet wijkpsycholoog in Delfshaven en trainer van Avant Sanare, laat zien tijdens haar presentatie. ‘Het is van groot belang om deze ouders te helpen’, legt ze uit, ‘want op die manier help je ook de kinderen.’
Niet alleen voor alleenstaande ouders is het ouderschap zwaar, kinderen krijgen wordt sowieso vaak onderschat. ‘Het probleem is dat we een sprookjesbeeld hebben van vader of moeder worden’, legt Theuvenet uit. ‘Maar de werkelijkheid is heel anders. De realiteit is heel hard, je bent 24/7 met je baby bezig en je beseft je dat je voor de rest van je leven aan het kind vastzit. Een postpartum depressie komt dan ook heel vaak voor: 1 op de 7 vrouwen krijgt hier last van. Maar van de alleenstaande moeders heeft 1 op de 5 vrouwen hier last van. Overigens kunnen ook mannen depressief worden nadat ze vader geworden zijn.’
Een oplossing is om een realistischer beeld te schetsen van het ouderschap. En om minder streng te zijn voor jezelf. ‘We kunnen het accepteren als van de tien dingen er acht positief zijn en twee negatief als het gaat om ouderschap’, zegt Theuvenet. ‘Maar laten we daar vijf om vijf van maken, dat sluit meer aan op de werkelijkheid.’
Arm om je heen
Nadat de aanwezigen in groepjes hadden besproken welke taboes rondom eenzaamheid en ouderschap zij zelf ervaarden, vertelde Fatiha Boukardouh over haar eigen ervaring. Na haar scheiding zorgt ze zelf voor haar vier kinderen. Daarnaast heeft ze een drukke baan als maatschappelijk werker en helpt ze bij allerlei projecten, waar ze veel voldoening uithaalt. Maar als ze ’s avonds alleen op de bank zit, komt er wel eens eenzaamheid om de hoek kijken. ‘In de avonduren, als de kinderen slapen, dan is het heel stil’, vertelt ze. ‘Je mist toch een luisterend oor, iemand die heel dichtbij je staat. Je mist een knuffel, een arm om je heen.’
The personal is political
Hanne Lemson, van Garage Rotterdam, vertelde over de huidige tentoonstelling die er te zien is: Dearest Y. De tentoonstelling, getiteld Dearest Y, is geïnspireerd op de feministische strijdkreet “the personal is political” uit de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. Want aan moeder of vader worden, hangen allerlei politieke keuzes vast.
De tentoonstelling is nog te zien tot en met 17 april 2022.
Er wordt nog volop aan gewerkt, maar binnenkort wordt het landelijke 1ouderpunt gelanceerd. Dona Daria is samen met Single Super Mom aan de slag gegaan om dit platform voor alleenstaande ouders te realiseren. Hier kunnen alleenstaande ouders terecht met al hun vragen en organisaties kunnen hun aanbod laten zien. In dit interview dat IDEM Rotterdam hield met Patricia Ooms lees je er meer over.
Uitputting is de belangrijkste oorzaak voor eenzaamheid bij alleenstaande ouders.
Patricia’s tip voor professionals
Verwijs niet te snel door. Ga eerst het gesprek. Probeer te achterhalen wat de alleenstaande ouder de drie belangrijkste punten vindt waar zij, hij of hen hulp bij nodig heeft. En ga op basis van die top drie de betreffende hulporganisaties zoeken.
Mannenemancipatie
Alleenstaande vaders hebben het misschien nog wel lastiger dan alleenstaande moeders. ‘Voor hen is er speciale aandacht vanuit Dona Daria’, zegt Patricia. Ze vertelt namens een mannelijke collega, die helaas niet aanwezig kon zijn, over het speciale project voor vaders: Vaders onder druk.
‘Alleenstaande vaders ervaren dezelfde problemen als alleenstaande moeders’, legt ze uit, ‘maar daar komt bij dat mannen vaak nog meer het gevoel hebben dat ze alles zelf moeten kunnen. Een man denkt nog vaak dat hij niet mag huilen, dat hij niet over zijn gevoelens hoort te praten. En als je dan ook nog in een masculiene omgeving werkt, durf dan maar eens om een ouderschapsregeling te vragen.’
Mannenemancipatie is daarom van groot belang. Dona Daria werkt daarvoor samen met Emancipator. ‘We merkten dat door corona er meer animo kwam voor ons project ‘Vaders onder druk’, zegt Patricia. ‘Toen merkten mannen veel meer dan voorheen hoe zwaar zorgtaken kunnen zijn, omdat ze veel meer thuis waren. Het is belangrijk dat mannen onderling praten over de druk die ze ervaren van andere mannen om aan een stereotiepe beeld te voldoen. Daar moeten we van af.’
Echte mannentakkies
Als afsluiter gaf storyteller en culturele ondernemer Nabil Tkhidousset een voorproefje van de aangrijpende voorstelling waaraan hij werkt. “Mijn theatershow gaat over intergenerationeel trauma: de trauma’s die worden doorgegeven door de ouders aan het kind omdat de ouders dit niet verwerkt hebben. Bij mijn hoofdpersonage Moesa is dat voornamelijk de woede en agressie die hij gevoeld heeft van zijn vader. Deze woede en haat zorgt ervoor dat hij radicaliseert.”
Ook Nabil vindt dat mannen meer moeten praten over hun eigen issues. Daarom heeft hij samen met Lev Avitan de podcast Echte Mannentakkies gemaakt, waarin mannen met elkaar in gesprek gaan over zaken als mentale gezondheid, opgroeien in twee culturen of opgroeien zonder vader. De podcast is onder andere te beluisteren via Spotify.
Lijkt zo’n bijeenkomst jou ook interessant en nuttig? Wil je daarom op de hoogte blijven van alle events en bijeenkomsten van IDEM Rotterdam? Schrijf je hiernaast in voor onze nieuwsbrief.
Op 21 maart 2022 – de Internationale Dag tegen Racisme – organiseerden IDEM Rotterdam en antidiscriminatiebureau RADAR het event ‘Talk en Toneel’. Met dit event vroegen we aandacht voor diversiteit en inclusie in onze culturele instituties. Is er voldoende ruimte voor de stem van jonge diverse cultuurmakers?
In de Plaza van Hogeschool InHolland van Rotterdam kwamen ruim vijftig professionals, studenten en andere geïnteresseerden samen om te luisteren naar een generatie diverse en jonge cultuurmakers. Klinkt hun stem wel voldoende door in onze musea, muziekpodia, literatuur en andere culturele instituten? Kunnen zij veilig hun plek claimen? En wat kan hun kunst bijdragen aan het bestrijden van racisme en discriminatie?
Hogeschool InHolland aan de Posthumalaan in Rotterdam was de locatie voor dit event. Juist een onderwijsinstelling moet een inclusieve en veilige plek zijn voor jonge makers. Wendy Snijders, projectleider van het Domein Gezondheid, Sport en Welzijn en cluster Social Work van Hogeschool InHolland, ging met ons de samenwerking aan voor deze belangrijke dag.
‘Met RADAR en IDEM hebben we deze dag georganiseerd om aan te geven dat je verder moet kijken dan iemands uiterlijkheden’, zei Lisette Tanis-Pinas bij de aftrap van de bijeenkomst. ‘Deze dag staat ook in het teken van cultuur, van verhalen. Wat heb jij te melden? Daar gaat voor mij ook cultuur over. Je hebt een andere achtergrond, maar je hebt ook een talent.’
Taal doet ertoe
Spoken word is het talent van Zaïre Krieger. Met haar voordrachten en teksten strijdt zij voor een inclusievere wereld. Ter gelegenheid van deze dag schreef zij een nieuw gedicht. Kijk het terug in de video hieronder (alleen deze week beschikbaar).
Ben jij ook benieuwd wie de belangrijke vrouwen van kleur zijn die ze noemde? Hieronder vind je hun namen:
Sem Tesfai, ervaringsdeskundige acteur van Stichting Me & Society, vertelde in een aangrijpend fragment uit de voorstelling Black Out over zijn eigen ervaringen als gevlucht gezin in een klein, wit dorp in Noord-Brabant. Nadat er door buren een tv door de ruit van hun woning wordt gegooid, moet het gezin opnieuw op de vlucht.
De interactieve theatervoorstelling Black Out wordt normaliter gespeeld op scholen, in huizen van de wijk of bij organisaties, zoals de politie. Na de voorstelling wordt de dialoog gevoerd over racisme en discriminatie, in relatie tot het koloniale verleden en slavernij.
Panelgesprek
Host Lisa McCray ging vervolgens met de uitgenodigde panelleden in gesprek over de vraag of jonge diverse cultuurmakers genoeg ruimte hebben in het culturele landschap? En hoe we dat landschap als samenleving inclusiever kunnen maken. Zo vertelde illustrator en fotografe Parisa Akbarzadehpoladi dat ze nog altijd wordt beoordeeld op haar taalvaardigheid, in plaats van op haar kwaliteiten als maker. ‘Ik ben niet zo goed in de Nederlandse taal, maar ik kan met kunst mijn gedachten en mijn verhaal delen. De kracht van kunst is echt belangrijk.’
Storyteller Nabil Tkhidousset deelt een mooie ervaring. Hij vertelde over een schrijfopdracht die hij gaf aan leerlingen tijdens een gastles op school. ‘De opdracht ging over onzekerheid. Er was een jongen in de groep, die alleen maar stoer deed en praatte over zijn enkelband. Maar hij bleek te worstelen met de vraag of zijn moeder wel van hem hield.’
Het gesprek gaat verder over straatcultuur, vaak worden makers van kleur erbij gehaald om mee te gaan met een trend. ‘Instanties kunnen niet meer om straatcultuur heen’, zegt Zaïre Krieger. Organisaties moeten daarom plaats gaan maken voor makers vanuit die straatcultuur, in alle lagen van de gelederen, vindt ook Ove Lucas, directeur van Stichting Centrum Beeldende Kunst. Maar, zegt Zaïre, ‘never sell your soul.’
Bij Cultuur Concreet kunnen jonge makers advies inwinnen en financiering aanvragen voor hun projecten. ‘We zijn heel laagdrempelig’, zegt Annet Schipper, cultuurregisseur bij Cultuur Concreet. ‘Dat denk ik tenminste. Je kan zelfs geld bij ons aanvragen en we kunnen je een heel netwerk geven. Maar blijkbaar is het toch een gevestigde organisatie.’
Host Lisa McCray geeft aan dat representatie van mensen van kleur in organisaties daarom zo belangrijk is, op alle mogelijke posities. Lisette Tanis-Pinas beaamt dat en benadrukt dat mensen van kleur daarom juist ook op hogere posities moeten gaan zitten, ook als ze niet zoveel ervaring hebben. ‘Maar dat is ook heel zwaar, dus steun zoeken bij elkaar is ontzettend belangrijk.’
Let op elkaar
Dat laatste blijkt maar weer uit de afsluiter van performer Joana Cavaco. In een bevlogen betoog wees zij op de vaak onveilige situatie van jonge makers met een migratieachtergrond, ook in de Rotterdamse cultuursector. ‘Ook hier zijn er witte mannen in hoge posities die net als Harvey Weinstein zijn.’
Het is hoog tijd dat die generatie jonge en diverse makers ruimte krijgt om te maken. Maar dat moet wel een veilige ruimte zijn. Dus blijf goed op elkaar letten.
