Geslacht, seksualiteit en gender. Wat zijn de verschillen?

Geslacht, seksualiteit en gender. Wat zijn de verschillen?

Binnen het sociaal domein kom je regelmatig de begrippen geslacht, seksualiteit en gender tegen. Met regelmaat worden deze woorden door elkaar gebruikt, omdat niet iedereen het onderscheid kent tussen deze begrippen. De verwarring ontstaat onder andere doordat de Engelse termen gender en sex beiden vaak naar het Nederlandse woord geslacht vertaald worden. Toch klopt dit niet helemaal in het Nederlands. Sekse en geslacht verwijzen voornamelijk naar je lichamelijke kenmerken, terwijl gender ook verwijst naar de sociale, culturele en psychologische kenmerken. In dit artikel leer je de verschillen kennen.

Geslacht  

Geslacht – ook wel sekse genoemd – gaat over de lichamelijke kenmerken van een persoon die het onderscheid maken tussen mannelijkheid en vrouwelijkheid. Denk daarbij aan de geslachtsorganen, hormonen, chromosomen enzovoort. Geslacht en sekse betekenen grotendeels hetzelfde, maar geslacht verwijst ook specifiek naar de genitale geslachtskenmerken, bijvoorbeeld een penis of vagina.  

Deze bepalen bijvoorbeeld welk geslacht op je geboorteakte komt te staan. Vaak is het meteen duidelijk dat een kind geboren is als jongen of meisje, maar sommige mensen worden geboren met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken. Je bent dan intersekse. Dit komt vaker voor dan rood haar. De lichamelijke kenmerken, bijvoorbeeld de genitaliën of chromosomen, zijn dan niet duidelijk aan één sekse toe te wijzen. Bij deze personen staat op de geboorteakte vermeld: ‘het geslacht is niet kunnen worden vastgesteld’. Dit kan later gewijzigd worden naar M of V indien gewenst. 

Seksualiteit 

Seksualiteit gaat over je seksuele gevoelens, gedachten, aantrekkingskracht en gedrag ten opzichte van andere mensen. Je kunt andere mensen fysiek, seksueel of emotioneel aantrekkelijk vinden, en al die dingen maken deel uit van je seksualiteit. Seksualiteit is divers en persoonlijk. Seksuele oriëntaties zijn bijvoorbeeld heteroseksueel, lesbisch, homoseksueel, biseksueel, panseksueel en aseksueel. 

Heteroseksueel: mensen die zich aangetrokken voelen tot het tegenovergestelde geslacht. 

Lesbisch: mensen die zich als vrouw identificeren en die zich romantisch en/of seksueel aangetrokken voelen tot vrouwen. 

Homoseksueel: mensen die zich als man identificeren en zich romantisch en/ of seksueel aangetrokken voelen tot mannen. 

Biseksueel: mensen die zich romantisch en/of seksueel aangetrokken voelen tot twee of meer genders/geslachten, bijvoorbeeld tot mannen en tot vrouwen. 

Panseksueel: De seksuele, romantische, of emotionele aantrekking of het verlangen naar personen van alle genderidentiteiten en biologische geslachten. 

Aseksueel: Je voelt je weinig of niet seksueel aangetrokken tot andere mensen. Aseksueel zijn betekent niet automatisch dat je geen zin in seks hebt. Je wordt niet opgewonden van andere mensen. Maar sommige mensen hebben wel behoefte aan seks. Bijvoorbeeld omdat een orgasme fijn voelt. 

Alle vormen van seksualiteit zitten op een spectrum. Het is dus heel normaal als iemand voornamelijk in één van de bovenstaande etiketten past, en daarbij tegelijk ook andere ervaringen heeft.  

Gender  

Het begrip gender komt uit het Engels. Oorspronkelijk betekent het in deze taal geslacht, maar tegenwoordig heeft het in zowel in het Engels als in het Nederlands een bredere betekenis. Anders dan de begrippen sekse en geslacht verwijst gender niet naar de zichtbare lichamelijke kenmerken, maar naar de sociale, culturele en psychologische kenmerken die met een geslacht in verband worden gebracht. 

Gender gaat over hoe iemand zichzelf van binnen voelt. Iemand kan zich op basis van dit gevoel op een bepaalde manier identificeren: dit noem je genderidentiteit. Bijvoorbeeld als man, vrouw, beide, geen van beide, of een ander gender. Het gender van een persoon kan wel of niet overeenkomen met het geslacht dat tijdens je geboorte is toegewezen. 

Naast gender zijn er ook genderrollen in elke cultuur. Bij een genderrol kan je denken aan alles wat als typisch ‘mannelijk’ en ‘vrouwelijk’ wordt gezien, maar ook alles ertussenin. Bijvoorbeeld: roze zou voor meisjes zijn, en blauw voor jongens. Dit is cultureel bepaald. 

Genderexpressie 

Genderidentiteit zegt iets over hoe jij jezelf ziet, terwijl genderexpressie gaat over de manier waarop je je genderidentiteit naar anderen communiceert. Dit omvat alle uiterlijke kenmerken en gedragingen die cultureel worden gedefinieerd als mannelijk, vrouwelijk of genderneutraal. Denk hierbij aan de kledingkeuze of make-up.  

Hoe iemand zichzelf presenteert kan overeenkomen met, maar ook afwijken van, hun gender of genderidentiteit. Daarnaast is dit deels cultureel bepaald. Dominantie, kracht en gemakkelijke kleding worden in westerse culturen vaak als typisch mannelijk gezien, en zachtheid, zorg en gedetailleerde kleding als vrouwelijk. 

In het kort 

Geslacht 

Sekse en geslacht gaan over de lichamelijke kenmerken van het man- en vrouw-zijn. Bij je geboorte wordt je geslacht vastgesteld.  

  • Iemand die geboren wordt met een vagina krijgt een V van vrouw op hun geboorteakte. 
  • Iemand die geboren wordt met een penis krijgt een M van man op hun geboorteakte. 
  • Sommige mensen worden geboren met vrouwelijke én mannelijke kenmerken. 

Seksualiteit 

Dit gaat over je seksuele gevoelens, gedachten, aantrekkingskracht en gedrag ten opzichte van andere mensen. Je kan je onder andere identificeren als heteroseksueel, lesbisch, homoseksueel, biseksueel, panseksueel en aseksueel. 

Gender 

Gender is het gevoel dat elk persoon kan hebben wat betreft de eigen mannelijkheid en vrouwelijkheid.  

  • Je genderidentiteit gaat over hoe je je voelt en welke woorden je hieraan geeft 
  • Je genderexpressie gaat over hoe je jezelf toont aan de buitenwereld 

Een genderrol gaat daarnaast over de eigenschappen, gedragingen en rolpatronen die sociaal en cultureel zijn bepaald voor verschillende geslachten.  

Download pdf genderkoek 

Video: Wat betekent intersectionaliteit?

Video: Wat betekent intersectionaliteit?

Queer mensen zijn veel vaker depressief dan mensen die niet queer zijn. En queer mensen van kleur zijn weer vaker depressief dan witte queer personen. Het begrip intersectionaliteit helpt je dit te kunnen begrijpen. In onderstaande video leggen we uit wat het betekent.

Dag tegen Racisme en Discriminatie 2024: Wat komt er na de komma?

Dag tegen Racisme en Discriminatie 2024: Wat komt er na de komma?

Wat komt er na de komma?

In december 2022 bood demissionair minister-president Mark Rutte namens de Nederlandse staat excuses aan voor het slavernijverleden. Rutte stelde, naar een citaat van de kunstenaar Serana Angelista, dat ‘we niet alleen het verleden delen, maar ook de toekomst. Dus zetten we vandaag een komma, geen punt.’

Op de Dag tegen Racisme en Discriminatie organiseren wij een conferentie om gezamenlijk te verkennen wat er na ‘de komma’ komt. Aan de hand van multidisciplinaire dialoog belichten we de impact van dekolonisatie. Welke lessen putten we uit het verleden voor een gezamenlijke toekomst? En hoe maak je een verleden beschikbaar voor de toekomst, als het niet in beeld of geluid is gevat? 

Ook het publiek wordt op deze dag van harte uitgenodigd om hun eigen vragen, belevingen en visies te delen. Bijdragen vanuit het publiek worden vervolgens meegenomen in het programma van de Rotterdamse eindconferentie van het herdenkingsjaar. 

Praktische informatie 

Datum 
Donderdag 21 maart 2024

Waar? 
De Doelen, Eduard Flipse Zaal, Schouwburgplein 50, 3012 CL Rotterdam

Voor wie?  
Iedereen met belangstelling voor een inclusieve en gelijkwaardige samenleving.

Programma

14:30 – inloop en drankje 

15:00 – openingsact: Densasi, spoken word artiest 

15:10 – welkomstwoord: dagvoorzitter Dounia Jari  

15:15 – sprekers:  

 – Stevie Nolten (Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid) 

 – Wim Reijnierse (Gedeeld Verleden Gezamenlijke Toekomst)

 – Drs. Eneida Delgado Silva-Fransman (Psychologiepraktijk SANE) 

16:00 – pauze  

16:15 – bijdragen vanuit het publiek 

16:45 – panelgesprek “Wat komt er na de komma?” met de sprekers plus Maureen Mollis (Gemeente Rotterdam), geleid door Dounia Jari 

17:15 – drankje en ruimte voor ontmoeting 

17:45 – einde 

Met bijdragen van o.a.:

Dounia Jari (dagvoorzitter)

Dounia Jari is expert op het gebied van seksuele diversiteit en Islam, en medeoprichter van het European Queer Muslim Network

Densasi (spoken word artist) 

Shevani D.K., alias Densasi, maakt muziek en is nu meer dan 5 jaar spoken word artist. De spontane en enthousiaste Shevani wil haar publiek inspireren en motiveren met haar artistieke teksten. Shevani: ‘Door over taboes te praten en een open boek te zijn in de verhalen die ik deel, hoop ik mijn luisteraars te inspireren onbeschaamd hunzelf durven te zijn’.

Stevie Nolten (spreker/panel) 

Stevie Nolten (zij/haar) werkt als dekoloniaal archiefonderzoeker bij het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid. Ze zet zich in voor het ontsluiten, democratiseren en repatriëren van koloniaal erfgoed materiaal, om samen met ondervertegenwoordigde gemeenschappen stiltes in het archief aan te vullen. Op weg naar een rechtvaardige en meerstemmige vertelling van onze gedeelde geschiedenis. Naast haar onderzoekswerk is Stevie gemeenteraadslid in Utrecht.  

Wim Reijnierse (spreker/panel)  

De stichting Gedeeld Verleden Gezamenlijke Toekomst heeft als doel: het vergroten van de kennis en het bewustzijn van de geschiedenis die inwoners van Rotterdam met elkaar delen, ter vergroting van wederzijds begrip en respect en ter versterking van de multi-etnische samenleving in heden en toekomst. In het bijzonder stelt de stichting zich ten doel aandacht te schenken aan de gedeelde geschiedenis die direct of indirect het gevolg is van de rol die Nederland heeft gespeeld als koloniale mogendheid in verschillende delen van de wereld en de manier waarop die geschiedenis doorwerkt in hedendaagse beeldvorming en sociale en culturele codes. 

Drs. Eneida Delgado Silva-Fransman (spreker/panel)   

Eneida Delgado Silva is een professional van Kaapverdische afkomst met meer dan 20 jaar ervaring in de geestelijke gezondheidszorg als psycholoog. Haar passie ligt in het gebied van trauma, identiteit, relaties en interculturele zorg. Met een team van 25 hulpverleners met diverse culturele achtergronden streeft Eneida’s eigen praktijk, SANE Psychologen, ernaar om psychologische zorg en ondersteuning te bieden in verschillende talen, met als doel om deze toegankelijk te maken voor iedereen. Een plek waar mensen zich kunnen identificeren en thuis voelen. Eneida’s benadering van therapie kenmerkt zich door het niet alleen focussen op problemen, maar vooral op mogelijkheden en kracht. Dit principe heeft ze ook verwoord in haar boek “From Ashes to Beauty” om mensen te inspireren om anders te kijken naar de uitdagingen die het leven met zich meebrengt, zodat we ze kunnen transformeren tot bronnen van kracht.

Maureen Mollis (panel) 

Maureen is opdrachtgever van het programma Koloniaal en Slavernijverleden van de stad Rotterdam. Over zichzelf vertelt zij: “Ik hou van Nederland – ik ben hier opgegroeid. Als ik over de Erasmusbrug fiets, zie je een zwarte vrouw. Maar ik ben niet zomaar een gekleurde vrouw – ik ben Maureen, ik ben Rotterdamse, ik ben moeder en partner en trots dat ik voor de stad werk. Ik ben me er terdege van bewust dat de welvaart van Rotterdam is verdiend ten koste van anderen, en dat is geen prettige gedachte.” 

Yasemin Demirözcan (fototentoonstelling) 

Op deze conferentie is een tentoonstelling te zien van de fotografe Yasemin Demirözcan, onder andere bekend van HA!R POWER.   

Wat is intersectionaliteit?

Wat is intersectionaliteit?

Mensen kunnen discriminatie meemaken, of juist privilege, op basis van hun verschillende identiteitskenmerken. Identiteitskenmerken zijn bijvoorbeeld je seksualiteit, etniciteit, gender, religie en klasse. Waar diversiteit vaak gaat over deze losse hokjes, gaat intersectionaliteit juist over het ingewikkelde samenspel van al deze verschillende kenmerken en hoe dit je positie in de maatschappij bepaalt. Een ander woord voor intersectionaliteit is kruispuntdenken.  

De 14 assen van identiteitsvorming door Helma Lutz

Om maar een voorbeeld te noemen. Iemand kan vrouw zijn en zwart. En slechtziend. En alleenstaande moeder. Hiermee heb je heel andere ervaringen in de maatschappij dan wanneer je slechts één van deze identiteitskenmerken hebt. Als je aan dit lijstje toevoegt dat diegene rijk is, dan neemt ze weer een heel andere positie aan in de maatschappij dan wanneer diegene rond de armoedegrens leeft. 

De term ‘intersectionaliteit’ is in 1989 bedacht door de Amerikaanse rechtsgeleerde Kimberlé Crenshaw.

Crenshaw dook in een aantal rechtszaken rond discriminatie van zwarte vrouwen op de arbeidsmarkt. Daar stuitte ze op een probleem: zwarte vrouwen verloren hun zaken vaak omdat ze tussen wal en schip vielen. In die tijd bestond er al wel een antidiscriminatiewetgeving, maar deze was niet voldoende.  

Een zwarte vrouw die niet wordt aangenomen voor een bepaalde baan kon met die wetgeving nog niet aantonen dat er racisme in het spel was. Bij de desbetreffende bedrijven werkten namelijk ook zwarte mannen. Tegelijkertijd kon ze ook niet aantonen dat ze gediscrimineerd werd op basis van gender, aangezien er ook vrouwen werkten. Maar dit waren witte vrouwen. En precies hier zat het probleem. Veel rechters leken niet te beseffen dat een combinatie van gender en etniciteit óók – of juist – voor discriminatie kan zorgen. De kandidates werden benadeeld bij het solliciteren omdat ze zwart én vrouw waren.  

Na deze constatering heeft Crenshaw een sociologisch denkkader ontwikkeld waarmee je dit soort problemen kan blootleggen. Ze noemde dit denkkader intersectionaliteit. De zogenaamde ‘intersections’ zijn de kruispunten tussen verschillende identiteitskenmerken: seksualiteit, etniciteit, gender, religie, klasse etc. De kruisingen van deze verschillende factoren zegt iets over de mate van discriminatie die je kan ervaren. 

Het in praktijk brengen van intersectionaliteit 

Het allerbelangrijkste is educatie en bewustwording. Probeer altijd breed te denken en werken. Zie je een voorbeeld van racisme, stel jezelf dan de vraag of er ook sprake is van seksisme. Zie je iets dat seksistisch lijkt, stel jezelf de vraag wat er misschien ook religieus aan is. Deze methode dwingt je om te zoeken naar zowel voor de hand liggende als niet voor de hand liggende verbanden. De lijst met intersecties is oneindig lang, dus ook het aantal ‘andere vragen’ is oneindig lang. In de afbeelding hieronder zie je een greep van verschillende identiteitskenmerken waaraan je kan denken als je het intersectionele denkkader gebruikt. 

Een afbeelding van verschillende identiteitskenmerken

Verschillende identiteitskenmerken. Deze illustratie is niet compleet, maar schetst wel een beeld van waar je aan kan denken.

Wil je meer weten over het thema intersectionaliteit? Kom dan naar ons kennisatelier ‘Duizend redenen om strijdbaar te zijn’. Op deze dag staat intersectionaliteit, vrouwenemancipatie en genderdiversiteit in al haar vormen centraal. Klik hier voor meer informatie of om je aan te melden.