Verkeerde verwachtingen over je niveau, complimenten over je Nederlands of aannames over je studiekeuze in relatie tot je gender: studenten hebben vaak te maken met micro-agressies. Dat zijn alledaagse opmerkingen, handelingen of vragen die onschuldig lijken, maar schadelijk zijn omdat ze stereotypen in stand houden. Terwijl juist school een veilige en gelijkwaardige plek zou moeten zijn voor alle studenten. IDEM Rotterdam beantwoordt vijf vragen over micro-agressies in het beroepsonderwijs.
1. Wat is een micro-agressie?
Micro-agressies worden gedefinieerd als de alledaagse, subtiele, onopzettelijke interacties of gedragingen die een soort vooroordeel jegens (vaak) historisch gemarginaliseerde groepen communiceren. Het belangrijkste hierbij is dat de intentie meestal ondergeschikt is aan de impact. Vaak zijn de opmerkingen of gedragingen niet slecht bedoeld, maar is de impact heel groot.
Er worden drie soorten micro-agressies onderscheiden:
Micro-aanval: een verbale of non-verbale discriminerende uiting waarin duidelijk wordt gemaakt dat de ander minder ‘waard’ is. Dit is vaak opzettelijk.
Micro-belediging: een gedraging die ongevoelig en denigrerend is voor iemands identiteit of (migratie)achtergrond.
Micro-ondermijning: een gedraging die bepaalde ervaringen van mensen ontkracht, niet serieus neemt.
In de onderstaande video zie je voorbeelden van micro-agressies en hoe door de opeenstapeling de impact zo groot wordt.
2. Wat is de impact van micro-agressies in het beroepsonderwijs?
Een school zou een veilige plek moeten zijn om te kunnen leren. Een plek waar studenten gelijkwaardig zijn en waar ze zich in alle rust kunnen ontwikkelen. Onbewuste vooroordelen kunnen echter ook leiden tot micro-agressies door docenten. Zo krijgen scholieren van kleur of scholieren met een beperking vaker te maken met verkeerde verwachtingen over het niveau, of juist complimenten over hun Nederlands. Maar ook valt te denken aan aannames over studiekeuze in relatie tot gender, bijvoorbeeld als docenten of klasgenoten verbaasd zijn als een meisje natuurkunde wil studeren.
Vaak staan micro-agressies in het beroepsonderwijs niet op zichzelf en ervaren mensen ook discriminatie in andere situaties in hun leven. Door die stapeling van discriminatie-ervaringen is ook de impact van micro-agressies groot. Mensen kunnen zich erdoor laten ontmoedigen en daarmee kunnen dit soort ervaringen in het beroepsonderwijs kunnen impact hebben op de rest van iemands loopbaan en leven. De stress die veroorzaakt wordt door micro-agressies kan schadelijke gevolgen hebben voor zowel de gezondheid als prestaties van een student. Of een student kan een heel ander pad kiezen dan zij, hen of hij eigenlijk gewild zou hebben. Het is dus van groot belang om micro-agressies in het onderwijs zoveel mogelijk te vermijden, zodat studenten hun volle potentieel kunnen benutten.
3. Hoe kun je micro-agressies bespreekbaar maken?
Belangrijk om te onthouden is dat iedereen wel eens micro-agressies meemaakt. Maar óók dat iedereen – hoogstwaarschijnlijk – wel eens een micro-agressie heeft geuit. De vooroordelen waarop micro-agressies zijn gebaseerd, zijn zo diepgeworteld, dat je er bijna niet aan ontkomt. Daarom is het extra belangrijk om ze bespreekbaar te maken. De volgende punten kunnen daarbij helpen:
Vraag om verduidelijking: ‘Wat bedoelde je precies met je opmerking?’
Scheid intentie van impact. Bijvoorbeeld: ‘Je hebt het vast niet zo bedoeld, maar die opmerking deed me pijn.’
Concentreer je op de micro-agressie zelf, niet op degene die deze uit. De intentie was vaak niet verkeerd. Door je op de micro-agressie zelf te richten voelt iemand zich minder persoonlijk aangevallen en staat die persoon waarschijnlijk eerder open voor een gesprek.
Deel eventueel wat je al geleerd hebt over micro-agressies, discriminatie of racisme.
Je eigen (gevoel van) veiligheid is daarbij altijd het belangrijkste. Zoek bondgenoten of ga niet de confrontatie aan als het onveilig is of voelt.
4. Wat kun je doen als je je beseft dat je onbedoeld wel eens verantwoordelijk geweest bent voor een micro-agressie?
Als de betreffende student nog steeds in je klas zit (ongeacht of het een student van je is of een studiegenoot), kun je altijd één-op-één terugkomen op je opmerking en alsnog je excuses aanbieden. Dat kan in positieve zin verschil maken, want je geeft iemand erkenning voor die ervaring en de ruimte om over de impact van discriminatie te praten. Studenten en anderen die met micro-agressies te maken krijgen, vinden het vaak moeilijk om dit soort ervaringen zelf bespreekbaar te maken. Studenten zitten in een afhankelijke positie en kunnen bang zijn dat het negatieve gevolgen heeft wanneer zij aandacht vragen voor ervaren discriminatie.
Leer hiervan, en doe het in de toekomst anders. Bied je excuses aan op het moment dat het gebeurt, en doe hier ook concreet iets mee.
5. Wat kun je als onderwijsprofessional doen om micro-agressies te voorkomen?
Probeer je bewust te worden van je eigen vooroordelen en stereotypen. Ieder mens heeft die in zijn hoofd zitten. Wanneer je kritisch naar je eigen vooroordelen kijkt, kan dit helpen om te voorkomen dat je een opmerking maakt waarin zo’n vooroordeel (indirect) tot uiting komt. Daarbij kan het helpen om feedback te vragen aan studenten en collega’s. En als collega’s met elkaar af te spreken dat je elkaar aanspreekt wanneer er een micro-agressie wordt geuit. Daar kun je met elkaar van leren.
Verander de sociale norm: als je laat merken aan elkaar dat bepaalde opmerkingen/gedragingen niet getolereerd worden, zal er ook sneller een sociale norm gecreëerd worden waarin discriminatie niet wenselijk gedrag is.
IDEM Kennisatelier over micro-agressies in het beroepsonderwijs
Verkeerde verwachtingen over je niveau, complimenten over je Nederlands of aannames over je studiekeuze in relatie tot je gender: studenten hebben vaak te maken met micro-agressies. Dat zijn alledaagse opmerkingen, handelingen of vragen die onschuldig lijken, maar schadelijk zijn omdat ze stereotypen in stand houden. Terwijl juist school een veilige en gelijkwaardige plek zou moeten zijn voor alle studenten.
Tijdens het Kennisatelier vertellen studenten over hun ervaringen met micro-agressie. Welke impact heeft het op hun dagelijks leven en op hun schoolprestaties? Welke behoeften hebben zij als het gaat om contact met docenten of andere onderwijsprofessionals? En wat kun je als onderwijsprofessional doen om alert te zijn op (onbedoelde) micro-agressies van jezelf, collega’s of studenten?
Na dit Kennisatelier heb jij meer kennis over micro-agressies en neem je handvatten mee naar huis om deze subtiele vorm van discriminatie bespreekbaar te maken, voor omstanders, slachtoffers en daders.
Wanneer? Donderdag 23 februari 2023, van 13.30 uur tot 17.00 uur
Waar? Zadkine Rotterdam Centrum – Evenementenplein, Benthemplein 15, Rotterdam
Voor wie? Rotterdamse (onderwijs)professionals en studenten die meer willen weten over micro-agressies en hoe zij inclusief kunnen worden en/of blijven voor collega’s en studenten.
De Kennisateliers van IDEM Rotterdam zijn kosteloos bij te wonen, maar meld je wel even aan.
Programma (voorlopig)
13.30 uur inloop
14.00 uur welkom door dagvoorzitter Hilda van Reeuwijk
14.10 uur korte kennismaking
14.20 uur presentatie micro-agressies
15.00 uur in gesprek met ervaringsdeskundige studenten
15.30 uur pauze
15.50 uur vraaggesprek met ervaringsdeskundige onderwijsprofessional
Iedere maand wordt onze Kennisbank aangevuld met de nieuwste onderzoeken en publicaties op het gebied van inclusie, discriminatie en (LHBTIQ+)emancipatie. In de rubriek ‘Nieuw in de Kennisbank’ lichten we een van de publicaties uit. Deze keer duiken we de cijfers in met een publicatie van het Centraal Bureau voor de Statistiek: Emancipatiemonitor 20222.
In de twaalfde editie van de Emancipatiemonitor presenteert het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) de meest recente gegevens over de positie van mannen en vrouwen op de terreinen onderwijs, inkomen, arbeid, werken en zorgen, slachtofferschap en veiligheid, en gezondheid.
Loonkloof op de arbeidsmarkt
Uit de nieuwste monitor blijkt dat 77,1 procent van de vrouwen tussen 15 en 65 jaar en die geen onderwijs volgen betaald werk hebben. Bij de mannen is dit 86,8 procent. Van die mannen werkt 2 op de 10 parttime, tegenover 7 op de 10 werkende vrouwen.
Van alle vrouwen was twee derde economisch zelfstandig. Daarvan wordt gesproken als zij met werken minimaal het bijstandsniveau verdienen (1080 euro netto per maand). Van de mannen is 81 procent economisch zelfstandig. Mannen werken vaker voltijd en verdienen ook per uur meer dan vrouwen. Deze loonkloof tussen mannen en vrouwen is in Nederland groter dan in de meeste andere landen in de Europese Unie.
Topfuncties
Het aantal vrouwen in politieke functies is toegenomen op vrijwel alle niveaus. Van de topposities bij de Rijksoverheid wordt 42 procent bekleed door een vrouw. Bij non-profitorganisaties hebben ook veel vrouwen een topfunctie, maar in het bedrijfsleven blijft dit nog sterk achter.
Femicide
In 2021 zijn 38 vrouwen door geweld om het leven gekomen en 88 mannen. Bij mannen was de vermoedelijke dader vaak een kennis, maar bij vrouwen was het in het merendeel van de gevallen de partner of ex-partner. Wanneer vrouwen vermoord worden door hun partner of ex-partner (letterlijk, vanwege hun vrouw-zijn) wordt dat femicide genoemd.
Zingen, kletsen en jezelf zijn: het Transkoor 010 is een hecht en gezellig koor. IDEM Rotterdam nam een kijkje bij een van de repetities. ‘Of je wel of niet kan zingen, maakt niet uit!’
Zo’n tien vrolijke mensen staan vol overgave op het podium. Sommigen hebben een map met teksten in hun hand, anderen spieken af en toe op hun telefoon en een enkeling kent alle lyrics uit het hoofd. Imagine van John Lennon, Call me van Blondie en een zelfgeschreven tekst op Het duurt te lang van Davina Michelle passeren de revue. Want wachten op transzorg… dat duurt echt te lang.
Het is de laatste repetitie voor het eindejaarsoptreden. Of de koorleden veel publiek verwachten voor de show? Misschien wel helemaal niemand. Maar daar gaat het niet om bij het Transkoor 010. Hier komen deze vrouwen en mannen, jong en oud, om te zingen. En om een avondje helemaal zichzelf te kunnen zijn.
De repetitie in het gebouw van Humanitas aan de Pieter de Hoochweg in Rotterdam, begint met een kopje koffie of thee. Tijd om bij te kletsen – over nieuwe outfits, of er al een nieuwe locatie is gevonden voor de repetities. ‘De hele week begeef je je in een cis-wereld’, zegt Mila, die al vanaf het eerste begin bij het koor zit. ‘Maar niet deze ene avond in de week, hier kunnen we helemaal onszelf zijn.’ Niet veel later begint de repetitie en lopen de koorleden kriskras door elkaar door de zaal voor de opwarming. Niet alleen de stem, maar het hele lichaam wordt opgewarmd.
Gedeelde passie
Het Transkoor 010 werd in 2016 opgericht, vertellen enkele leden die er al vanaf het begin bij zijn. Of nou ja, opgericht… Het is eigenlijk gewoon ontstaan. Bij Humanitas kwamen trans personen bij elkaar in een jongerengroep. Hier konden ze met elkaar praten over hun genderidentiteit, een eventuele transitie en moeilijkheden waar ze tegenaan liepen. Zou het niet eens leuk zijn om iets te gaan doen, in plaats van alleen maar praten? Iets leuks, in plaats van focussen op de zware kanten van het leven?
Al snel bleek zingen een gedeelde passie voor velen. ‘En of je wel of niet kan zingen, maakt niet uit’, zegt dirigente Nadja. Dat zij als enige van het koor geen trans persoon is, maakt de koorleden ook niet uit. ‘Het gaat hier om het zingen, om het samenzijn, om te kunnen zijn wie je bent’, zegt Mila. ‘En voor sommigen kan zingen helpen om te leren omgaan met de veranderingen die hun stem doormaakt als ze eenmaal hormonen nemen’, licht Nadja toe, ‘al doen veruit de meesten gewoon mee omdat ze het leuk vinden.’
Aardig onderweg
Het koor ontving in 2016 de RET Aardig Onderweg Award in de categorie ‘samenleven’. Dat leverde heel wat publiciteit op. ‘Dat is alweer zes jaar geleden’, blikt Mila terug. ‘We zagen er toen ook nog heel anders uit. Het is leuk om de veranderingen van iedereen van dichtbij meegemaakt te hebben. En vooral om te zien dat we veel meer zelfvertrouwen hebben gekregen!’ Reno, een van de koorleden van het eerste uur, vult aan: ‘Als je hier binnenkomt kan je gewoon jezelf zijn, want we accepteren elkaar gewoon. En het hoeft hier niet te gaan over je genderidentiteit, want dat begrijpen we allemaal al van elkaar.’
Vriendschappen
Zingen, dus, en samen plezier maken. ‘Iedereen mag liedjes aandragen die diegene leuk vindt’, legt Reno uit. ‘Samen bepalen we dan welke er uiteindelijk in het repertoire komen.’ Door de laagdrempeligheid en de informele sfeer gaat Reno, ook na zes jaar, nog altijd met veel plezier naar de repetities. ‘Het lijkt mij wel leuk om in de toekomst weer optredens te doen’, zegt hij, ‘maar nog niet iedereen is daar klaar voor. Daarom blijven we nu vooral oefenen.’
En leuke dingen doen, want sommige leden zien elkaar ook buiten het koor. ‘Er zijn vriendschappen ontstaan uit het koor’, vertelt Reno. ‘Want het is gewoon een hele gezellige, hechte groep.’
Meezingen?
Zing jij altijd onder de douche, maar wil je liever met anderen zingen? Zou je wel eens willen meedoen met het Transkoor 010? Of ken jij iemand die hier heel vrolijk van zou worden? Het Transkoor 010 heet nieuwe leden van harte welkom. Mail voor meer informatie naar transkoor010@gmail.com
Iedere maand wordt onze Kennisbank aangevuld met de nieuwste onderzoeken en publicaties op het gebied van inclusie, discriminatie en (LHBTIQ+)emancipatie. In de rubriek ‘Nieuw in de Kennisbank’ lichten we een van de publicaties uit. Deze keer een handreiking van Movisie: ‘De positie van lhbti+ personen met een beperking versterken’.
Het is niet bekend hoeveel mensen met een beperking homoseksueel, lesbisch, biseksueel, transgender of intersekse persoon zijn. Maar 4 tot 7 procent van de bevolking is LHBTIQ+, dus de kans dat je als professional te maken krijgt met een LBHTIQ+ persoon is er zeker. Wat zijn de knelpunten van deze specifieke groep en hoe kun je daar als professional het beste mee omgaan?
Toegankelijkheid
Bijeenkomsten of evenementen voor LHBTIQ+ – personen zijn niet altijd toegankelijk voor mensen met een beperking. Zo zal de Pride misschien lastig zijn voor iemand met autisme. En bij activiteiten voor of hulp aan mensen met een beperking, wordt er mogelijk te weinig rekening gehouden met de seksualiteit van die persoon.
Handreiking
Movisie maakte daarom een handreiking voor sociaal professionals om manieren te delen waarop je de positie van LHBTIQ+ personen met een beperking kan versterken. Denk aan mensen betrekken bij beleid, letten op de toegankelijkheid van roze evenementen en sekse- en genderdiversiteit binnen de zorg bespreekbaar te maken.
