Sinds Rotterdam werd opgeschrikt door de moord op Hümeyra door haar ex in 2018, is er steeds meer aandacht voor gendergerelateerd geweld. Helaas staat dit geval niet op zichzelf: bijna de helft van alle vrouwen heeft wel eens seksueel of fysiek geweld meegemaakt. Om meer inzicht te geven in deze problematiek, verzamelden de onderzoekers van IDEM Rotterdam alle cijfers, signalen en achtergronden over gendergerelateerd geweld in Rotterdam.
Moslima’s krijgen bovengemiddeld vaak met discriminatie te maken. Door hun veelal zichtbare identiteit zijn deze vrouwen vaker en eerder doelwit van pesterijen, discriminatie of uitsluiting. Maar hoe komt het eigenlijk dat zij hier relatief meer last van hebben? En wat kun je als professional doen om deze vorm van discriminatie tegen te gaan? Afiah Vijlbrief, Nienke de Wit en Bauke Fiere voeren voor IDEM onderzoek uit naar discriminatie van moslima’s op de arbeidsmarkt. Zij beantwoorden vijf vragen over moslimadiscriminatie.
1. Moslima’s ervaren relatief veel discriminatie. Hoe komt dat?
In tegenstelling tot moslimmannen of moslima’s zonder hoofddoek, worden moslima’s met een hoofddoek vaker gediscrimineerd. Juist door hun hoofddoek worden zij zichtbaar herkend als ‘symbool’ van de islam. Sommige mensen hebben hierbij direct vooroordelen, bijvoorbeeld dat denkbeelden van een moslima zouden indruisen tegen ‘progressieve’ westerse ideeën over gendergelijkheid. Moslima’s worden door hun zichtbaarheid expliciet bejegend, denk bijvoorbeeld aan uitschelden (op straat), genegeerd worden of niet aangenomen worden voor een baan. Ook moslima’s die geen hoofddoek dragen kunnen met stereotypering of vooroordelen te maken krijgen, alleen gebeurt dit vaak subtieler.
Als moslima’s gediscrimineerd worden, kunnen zij bovendien met een combinatie aan gronden te maken krijgen. Denk bijvoorbeeld aan seksediscriminatie, omdat ze vrouw zijn, in combinatie met een negatieve houding tegenover de islam, en/of racisme vanwege hun huidskleur of etnische achtergrond. Moslimadiscriminatie gaat daarom verder dan alleen religie.
2. Op welke terreinen ervaren moslima’s de meeste discriminatie?
De meeste meldingen die antidiscriminatiebureaus ontvangen over ervaren discriminatie van moslims hebben betrekking op de arbeidsmarkt. De beschikbare gegevens zijn vrij algemeen, dus deze vraag is lastig te beantwoorden voor specifiek moslima’s. In 2019 ging het om 35% van alle meldingen van moslimdiscriminatie. Voorbeelden hiervan zijn het niet aangenomen worden voor een functie vanwege het dragen van een hoofddoek en genegeerd worden. Ook over de terreinen commerciële dienstverlening en de openbare ruimte komen relatief veel meldingen binnen, bijvoorbeeld het nageroepen of uitgescholden worden op straat.
3. Wat zijn de verschillen tussen ervaringen met islamofobie tussen vrouwen en mannen?
Zowel islamitische vrouwen als mannen maken discriminatie mee. Neem bijvoorbeeld de arbeidsmarkt. Uit onderzoek blijkt dat mannen met een niet-westers klinkende naam minder vaak worden uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek dan iemand met hetzelfde cv en een westers klinkende naam. Hierover valt meer te lezen in het rapport Liever Mark dan Mohammed. Bij vrouwen is het vaker zo dat zij worden aangekeken en aangesproken op hun positie ten opzichte van mannen, wat voortkomt uit vooroordelen over een religie die vrouwen onderdrukt. Onbewust worden vrouwen daardoor ook op een bepaalde manier op de werkvloer gepositioneerd. Zo worden moslima’s bijvoorbeeld vaker niet serieus genomen. Ze zijn namelijk vrouw én islamitisch. Een voorbeeld uit de praktijk is dat ondanks opleidingsniveau, de moslima gevraagd wordt voor werk dat onder haar niveau is.
4. Hoe verschilt seksisme tegen moslimavrouwen met dat tegen andere vrouwen?
Moslima’s kennen in ieder geval twee ‘minderheidsidentiteiten’: namelijk vrouw en islamitisch. Niet-moslima’s behoren tot minstens één minderheidsgroep. Moslima’s worden gestigmatiseerd door hun religie, maar ook nog eens geseksualiseerd door hun vrouw-zijn en mogelijk geëxotiseerd door hun uiterlijk, etniciteit of afkomst. Deze lagen in hun identiteit verschillen mogelijk van niet-moslima’s met andere zichtbare en onzichtbare identiteitskenmerken.
5. Wat kun je als moslima doen als je met discriminatie te maken krijgt? En als niet-moslima?
Je kunt (anoniem) een melding doen van discriminatie bij het antidiscriminatiebureau in je gemeente (in Rotterdam is dat RADAR). De gespecialiseerde klachtbehandelaars kunnen je, indien gewenst, advies geven over mogelijke vervolgstappen en je hierin ondersteunen. Meldingen geven daarnaast inzicht in wat er speelt in de maatschappij. Onderzoek doet dit ook. Momenteel voert IDEM onderzoek uit naar de ervaringen van moslima’s op de Rotterdamse arbeidsmarkt.
Anderen kunnen altijd een goede bondgenoot zijn door zich uit te spreken tegen discriminatie, ook in het geval van moslimdiscriminatie. Ga naast iemand staan die gediscrimineerd wordt, op welke grond dan ook, en geef deze persoon ruimte om zichzelf uit te kunnen spreken, ook op de werkvloer. Verder kun je iemand die discriminatie meemaakt ondersteunen door bijvoorbeeld een luisterend oor te bieden en samen te kijken naar wat mogelijke oplossingen zijn voor de situatie.
Heb je interesse om deel te nemen aan het onderzoek van IDEM? Werk jij als moslima op de Rotterdamse arbeidsmarkt en wil je je ervaringen anoniem delen ten behoeve van dit onderzoek? Neem dan contact op met onderzoeker Afiah Vijlbrief (a.vijlbrief@radar.nl). Als dank voor je deelname ontvang je een cadeaubon ter waarde van 15 euro.
De Mexicaanse journaliste Fernanda Melchor breekt internationaal door met haar tweede roman, Orkaanseizoen. Het taalgebruik in haar roman is op zijn zachtst gezegd wervelend te noemen en zorgt ervoor dat de behandelde thema’s – machismo, geweld tegen vrouwen, homohaat – des te harder binnenkomen.
De heks is vermoord. Op een dag zien de inwoners van het dorpje La Matosa haar lichaam voorbijdrijven in de rivier. Behalve dat er een fortuin in haar huis zou liggen, weten de bewoners niet zoveel van haar. Althans, die schijn houden de dorpelingen naar elkaar op. Gaandeweg de roman kom je als lezer erachter dat die heks – een man in vrouwenkleding – op een eigenzinnige manier een verbindende factor blijkt te zijn in het dorp. Vrouwen kunnen er terecht voor hulp om hun ongewenste zwangerschappen af te breken, mannen komen er om aan hun heimelijke homoseksuele verlangens te voldoen en voor cocaïne-overladen feestjes.
Fernanda Melchor (foto: Antonio Cruz)
Melchor schrijft in lange zinnen, die vaak meerdere pagina’s beslaan. Geen gemakkelijke kost voor de lezer: je moet er echt even doorheen bijten om aan haar stijl te wennen. Naarmate het boek vordert gaat dat steeds makkelijker en daarmee roept ze een bijzondere zintuiglijke sfeer op die in het dorpje heerst. Een dorpje waar mannen vooral aan de drugs zitten, vrouwen zich prostitueren om maar een beetje geld te verdienen om hun kinderen te kunnen voeden en waar jongeren opgroeien in uitzichtloosheid.
Orkaanseizoen is daarmee een bijzondere roman over een uitzichtloze samenleving waar helaas niet aan te ontsnappen valt. De roman biedt daarmee geen inspiratie voor hoe het beter kan, maar laat wel zien op welke samenleving je niet wil afstevenen.
Gemma Lago wordt per 1 juli 2020 voorzitter van de raad van toezicht van RADAR Inc., de moedermaatschappij van antidiscriminatievoorziening RADAR, landelijk kenniscentrum discriminatie Art.1 en stedelijk expertisecentrum IDEM Rotterdam. Ze volgt Dirk Dekker op die afscheid neemt na de maximale termijn van 8 jaar, waarvan de laatste ruim 6 jaar als voorzitter.
Gemma Lago maakt ruim twee jaar onderdeel uit van de raad van toezicht en kent de organisatie goed. Ze is heeft een eigen bureau voor coaching en communicatie en werkt vandaaruit als interim manager, adviseur, coach en projectleider. Daarnaast is ze lokaal en landelijk politiek actief. Vanuit die verschillende rollen is ze goed bekend met het reilen en zeilen binnen gemeenten.
Gemma: “Ik vind het belangrijk om maatschappelijk, politiek en persoonlijk een verschil te maken en zo te kunnen bijdragen aan gelijke behandeling. Liever praat ik over inclusie dan over het bestrijden van discriminatie, omdat het laat zien waar je naartoe wilt. In wat voor samenleving willen we leven, dat is de vraag waarover we met elkaar in gesprek moeten blijven.”
Dirk Dekker sloot zich in 2010 aan bij het bestuur van het toen zelfstandige Art.1, dat door beëindiging van de rijkssubsidie in zwaar weer geraakte en een groot deel van de medewerkers moest laten afvloeien. Mede dankzij zijn onverschrokken inzet en optimisme wist hij Art.1 met de overgebleven medewerkers de veilige haven binnen te loodsen door aansluiting te vinden bij antidiscriminatiebureau RADAR. Ook in de jaren die volgden stond Dirk bekend als crisismanager, die in moeilijke tijden een stap naar voren doet. In zijn periode in de raad van bestuur is de organisatie RADAR/ Art.1 sterk gegroeid en werd ook het stedelijk expertisecentrum IDEM Rotterdam opgericht.
In de IDEM Podcast ‘De Voorzitters’ ging Mark Kivit met hen in gesprek over langetermijnvisie, de inclusieve samenleving en gesprekken op verjaardagsfeestjes.
De een komt uit het bedrijfsleven en omschrijft zichzelf als open, ambitieus en oplossingsgericht. De ander heeft een achtergrond in de non-profitsector en politiek en is naar eigen zeggen nieuwsgierig, progressief en energiek. Lisette Tanis-Pinas en Giselle Schellekens vormen samen de nieuwe raad van bestuur van RADAR, Art.1 en IDEM Rotterdam. Half augustus gaan ze aan de slag om 1 september daadwerkelijk het stokje over te nemen. Voor het zover is maken we alvast kennis met dit duo.
Wereldwijd staan mensen op om te demonstreren tegen racisme en (politie)geweld tegen mensen van kleur. Ook in Rotterdam kwamen duizenden mensen bijeen rondom de Erasmusbrug en langs de Maas om vreedzaam te protesteren. Als Rotterdamse professional vraag je je in deze tijd misschien af wat je zelf kan doen om (onbedoeld) racisme tegen te gaan. De afgelopen dagen is hier veel over geschreven en gedeeld, daarom zetten we graag enkele interessante artikelen, documentaires en tips op een rij.
Waarom haten we?
Waarom is er, om te beginnen, zoveel haat in de wereld? Het is maar moeilijk te bevatten waarom mensen zoveel hekel kunnen hebben aan een ander, of zelfs aan een hele bevolkingsgroep. In de documentaireserie ‘Why we hate’ onderzoekt evolutionair antropoloog Brian Hare de oorsprong van haat. Hoe komt het dat mensen tegelijkertijd vriendelijk én xenofobisch kunnen zijn?
Onbewuste vooroordelen
Discriminatie en racisme komen vaak voort uit vooroordelen en stereotypen. Meestal ben je je niet eens bewust van die vooroordelen en stereotypen. Als professional is het belangrijk om je hiervan wel bewust te zijn, bijvoorbeeld om te voorkomen dat je cliënten onbedoeld anders behandelt. In de vooroordelentest op www.discriminatie.nl ontdek je of je vooroordelen hebt over jongeren of ouderen, vooroordelen over mensen met een donkere of lichte huidskleur, of vooroordelen over mannen of vrouwen.
Zorgen over verruiming politiebevoegdheden
Lange tijd werd gedacht dat racisme en politiegeweld tegen zwarte mensen ‘iets typisch Amerikaans’ was. Maar ook in Nederland vallen er dodelijke slachtoffers na aanhoudingen en is etnisch profileren door de politie een gegeven. De bevoegdheden van de politie en boa’s in Nederland om geweld te gebruiken bij aanhoudingen lijken zelfs verruimd te worden. Verschillende organisaties, waaronder RADAR, maken zich ernstige zorgen hierover.
Racisme is structureel
Helaas is racisme ook in Nederland een structureel probleem, dat veel verder gaat dan politiegeweld tegen mensen van kleur. Racisme en discriminatie vinden op allerlei plekken plaats: van onderwijs tot arbeidsmarkt en van wijkniveau tot de Belastingdienst. Vaak vindt racisme of discriminatie indirect of impliciet plaats. Dat maakt het moeilijk om racisme en discriminatie te zien en aan te pakken, maar het is niet minder pijnlijk voor mensen tegen wie discriminatie is gericht.
Fragiele balans tussen volksgezondheid en mensenrechten
Allemaal goed en wel, die demonstraties, maar is het nu niet te gevaarlijk vanwege corona? IDEM Rotterdam wil het belang van de maatregelen om corona tegen te gaan benadrukken, maar ook is het belangrijk om te onthouden dat demonstreren een belangrijk grondrecht is. De coronacrisis maakt de balans tussen demonstratierecht en volksgezondheid ingewikkeld. In het RADAR-dossier over corona en mensenrechten, lees je meer over deze fragiele lijn.
Witte bondgenoten
Wil jij graag een bondgenoot zijn in de strijd tegen racisme? Je solidariteit uiten op sociale media en je gezicht laten zien op demonstraties is al een heel goed begin. Maar je kan nog veel meer doen. En sommige dingen kun je beter niet doen. Daarom verzamelde OneWorld een overzicht van do’s en don’ts voor witte bondgenoten.
Wat werkt tegen discriminatie?
Ben je professional en wil je een verdere verdiepingsslag maken in de aanpak van discriminatie? Volg dan de online cursus ‘Effectief discriminatie aanpakken’ van KIS en RADAR op 2 juli. Ben je die dag bezet of zit de cursus vol? KIS heeft een handig dossier samengesteld met allerlei leesvoer op dit gebied: ‘Wat werkt tegen discriminatie’.
Meld discriminatie
Meld discriminatie! Ook als je niet zelf degene bent die gediscrimineerd wordt, kun je een melding maken bij een antidiscriminatiebureau. Bijvoorbeeld als je een cliënt of collega hebt die racistisch bejegend wordt. Het is niet alleen belangrijk om de omvang van racisme beter in kaart te brengen, maar ook kun je advies vragen over hoe je kan omgaan met de situatie. Discriminatie melden kan ook eenvoudig via de app Meld Discriminatie Nu.
Huiswerk
Wil je nóg meer lezen, zien, kijken en doen? Breng dan een bezoek aan www.withuiswerk.nl. Deze website is gemaakt voor witte mensen die zich willen verdiepen in de strijd tegen racisme. Je vindt er overzichten van waardevolle documentaires, podcasts, artikelen en boeken.
