Moslimdiscriminatie, islamofobie, baardhaat… er circuleren allerlei namen voor hetzelfde probleem: discriminatie op basis van de veronderstelling dat iemand moslim is. IDEM-onderzoeker Mariska Jung verzamelde de belangrijkste signalen, cijfers en achtergronden op het gebied van islamofobie in Rotterdam. Het resultaat is te lezen in de kenniskaart moslimdiscriminatie.
Ze was erbij vanaf het allereerste begin, ze heeft talloze netwerkpartners gesproken en deed onderzoek naar integratie, discriminatie, vrouw/man- en lhbti-emancipatie in Rotterdam. Toch is het voor Mariska Jung tijd voor de volgende stap in haar onderzoekscarrière. Ze neemt eind oktober afscheid van IDEM Rotterdam om te starten met haar promotieonderzoek.
Mariska, wat ga je doen?
Ik ga promoveren aan de faculteit Politieke Wetenschappen van de Vrije Universiteit Brussel. Mijn onderzoek gaat over multiculturalisme, secularisme en de politisering van ethische debatten. Ik analyseer de manier waarop ideeën over de plek van religie in de samenleving, over ‘ras’ en over de nationale identiteit worden vormgegeven en welke gevolgen dat heeft.
Dat klinkt ingewikkeld…
Het komt erop neer dat ik ga inzoomen op discussies over onverdoofd ritueel slachten in Europa. Hoe wordt er over deze praktijk gepraat? Wie is er aan het woord? En hoe reageren de joodse en islamitische gemeenschappen op het beeld dat van hun praktijk wordt geschetst? Op wetenschappelijk gebied is hier nog weinig aandacht voor, terwijl het een actueel thema is. In verschillende Europese landen is het al verboden en in Nederland heeft de Partij voor de Dieren een nieuw wetsvoorstel ingediend om het te verbieden.
Sluit dat aan bij het onderzoekswerk dat je voor IDEM Rotterdam hebt gedaan?
De afgelopen drie jaar heb ik me beziggehouden met de manier waarop de vier thema’s van IDEM (integratie, discriminatie, vrouw/man-emancipatie en lhbti-emancipatie) met elkaar samenhangen en hoe dat in Rotterdam tot uiting komt. In de projecten waaraan ik heb gewerkt komen spanningen langs etnische lijnen tussen bewoners steeds terug, voornamelijk tussen moslims en niet-moslims. Dit heeft voor iedereen nadelige gevolgen. Islamofobie bijvoorbeeld, is een vorm van discriminatie en hangt tegelijkertijd nauw samen met integratie én vrouwenemancipatie. Als je het dus hebt over intimidatie en onveiligheid van vrouwen op straat, moet je het óók hebben over de ervaringen van moslimvrouwen. Je kan de thema’s van IDEM Rotterdam niet los van elkaar zien. Ook in mijn promotieonderzoek zal ik een intersectioneel perspectief toepassen.
Heb je altijd al willen promoveren?
Het is iets wat altijd door mijn hoofd is gegaan. Wel heb ik getwijfeld, want de academische wereld kan hard zijn. Vooral als beginnend onderzoeker heb je een kwetsbare positie in een zeer competitieve wereld. Toch grijp ik deze kans nu met beide handen aan.
Sinds de oprichting van IDEM, zo’n drie jaar geleden, ben je bij de organisatie betrokken. Wat was je hoogtepunt?
Het mooiste was om te zien hoe de papieren realiteit van de aanbesteding werkelijkheid werd. Ik stond aan de wieg van IDEM Rotterdam. Samen met collega’s heb ik het expertisecentrum vormgegeven. We wisten grofweg wat de taken zijn van het expertisecentrum, maar hoe we die thema’s zouden uitdiepen, welke onderzoeken we zouden opzetten en hoe de bijeenkomsten eruit zouden zien was nog niet vastgelegd. Het was ontzettend leuk en leerzaam om daar invulling aan te geven.
Wil je nog iets meegeven aan de mensen met wie je hebt samengewerkt?
Ik wil natuurlijk iedereen bedanken voor de samenwerking. Ik heb veel geleerd over het werkveld en de kaders waarbinnen organisaties in het maatschappelijk middenveld zich kunnen bewegen. Ik heb dan ook bewondering voor mensen die ondanks de beperkingen die deze kaders met zich mee kunnen brengen met veel gedrevenheid aan het werk zijn.
Welk onderwerp moet volgens jou op de maatschappelijke agenda blijven?
Het loopt weer tegen het einde van het jaar en de discussie over Zwarte Piet laait op. Een belangrijke periode voor mensen om bij te dragen aan een racismevrij Rotterdam.
Wat ga je missen aan Rotterdam?
Rotterdam geeft me een bepaald gevoel dat ik heel prettig vind. Het heeft te maken met de sfeer in Rotterdam, die grotendeels wordt veroorzaakt door diversiteit en pretentieloosheid. Dat gevoel ga ik erg missen.
De jaren 2015 tot en met 2024 zijn door de Verenigde Naties uitgeroepen tot International Decade for People of African Descent, oftewel ‘de Decade’. Deze tien jaar staan in het teken van erkenning, rechtvaardiging en ontwikkeling voor mensen van Afrikaanse afkomst. Organisaties of actieve burgers die een activiteit willen organiseren in het kader van de Decade, kunnen professionele ondersteuning krijgen van Stichting Ocan bij het indienen van hun projectvoorstel.
“In Nederland is het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid verantwoordelijk voor de invulling van de Decade”, vertelt Cynthia Ortega-Martijn, projectmanager bij Stichting Ocan. “Toen het ministerie in 2016 de eerste tender uitschreef in het kader van de Decade, bleek dat veel organisaties en actieve burgers uit de doelgroep allerlei goede ideeën hadden, maar dat het schortte aan de kwaliteit van de plannen. Dat vond het ministerie heel jammer. Daarom is een aanbesteding uitgeschreven voor een ondersteuningsfunctie, die Stichting Ocan gegund heeft gekregen.”
Praktisch gezien komt het erop neer dat actieve burgers uit de doelgroep – Nederlanders met roots uit Sub-Sahara-Afrika, Suriname, de Antillen en overige Caraïbische eilanden – of organisaties die met deze doelgroep werken, ondersteuning kunnen aanvragen. De specialisten van Ocan helpen de aanvrager met de formulering van het projectvoorstel, het nadenken over de financiering of – als het plan in een vergevorderd stadium is – de puntjes op de i te zetten. “Onze ambitie ligt hoog”, zegt Ortega-Martijn. “We willen zoveel mogelijk mensen helpen. Toch zijn we afhankelijk van een bepaald budget, waardoor we maximaal tweehonderd adviesaanvragen kunnen behandelen.”
De ondersteuningsfunctie ‘Together we will stand’ is erop gericht om tools, tips en trucs aan te dragen. “Het kan gaan om mensen met een leuk projectidee, die niet zo goed weten hoe ze het op papier moeten krijgen”, licht Ortega-Martijn toe. “Maar ook om een organisatie die het plan al uitgebreid geformuleerd heeft, maar niet bekend is in de wereld van fondsen. Of denk aan een particulier die alleen in aanmerking kan komen voor financiering als die een stichting opricht.”
Kortom, Ocan zoomt in op de specifieke ondersteuningsbehoefte en past daar het advies op aan. “Het kan gebeuren dat een organisatie uitgebreid begeleid wordt”, zegt Ortega-Martijn. “Maar het is ook mogelijk dat iemand wordt verzocht eerst nog aan de slag te gaan met het plan als dat onvoldoende doordacht is. We proberen hen natuurlijk wel te stimuleren en met tips verder op weg te helpen.”
Actieve burgers of organisaties die in het kader van de Decade een activiteit willen organiseren en daar ondersteuning bij kunnen gebruiken, kunnen een Quickscan invullen op de website van Ocan. Op basis daarvan wordt de adviesaanvraag nader bekeken en ingevuld. Het is ook mogelijk om eerst een van de regionale informatiebijeenkomsten bij te wonen.
Op het gebied van acceptatie en emancipatie is in Rotterdam – ondanks de grote culturele en etnische diversiteit in de stad – nog flinke winst te behalen. Met name een slechte sociaaleconomische positie, onderhuidse discriminatie en kennisbehoefte bij professionals hebben een negatieve invloed op de mogelijkheid om een eigen, gelijkwaardige positie in de samenleving te creëren. Dat zijn de belangrijkste conclusies uit het rapport Diversiteit aan de Maas, dat op donderdag 11 oktober 2018 tijdens het Kennisatelier Rotterdam (In)Zicht werd gepresenteerd.
Bezoekers gaven live feedback op stellingen.
Tientallen betrokken professionals en actieve burgers schoven aan bij het Kennisatelier in buurthuis Thuis in West in Rotterdam-Middelland, dat door dagvoorzitter Leila Prnjavorac in goede banen werd geleid. Nadat IDEM-onderzoeker Rob Witte de conclusies uit het rapport Diversiteit aan de Maas had toegelicht, konden deelnemers met hun smartphone direct feedback geven op aan het rapport gerelateerde stellingen. Zo was het leeuwendeel van de bezoekers het eens met de stelling “Kennis over lhbti’ers is nauwelijks aanwezig. Daardoor worden ze vaak niet herkend, laat staan de problemen waar zij tegenaan lopen.”
De mening over deze stelling sluit aan bij de conclusies uit het rapport. Lhbti’ers voelen zich vaak uitgesloten, omdat van hen automatisch wordt verwacht dat zij het heteronormatieve ideaal naleven. Zij hebben niet alleen te maken met directe discriminatie, zoals afwijzing of geweld, maar vooral met uitsluiting omdat ze geacht worden zich als een hetero te gedragen. Op deze manier is het voor hen lastiger om op een eigen, gelijkwaardige manier Rotterdammer te zijn.
De grootste winst valt dan ook te behalen door in de kennisbehoefte op het gebied van integratie, discriminatie en (lhbt-)emancipatie te voorzien. Uit het rapport blijkt namelijk dat stereotyperingen en discriminatoire beeldvorming nog veel voorkomen bij zowel individuele professionals als binnen organisaties. Hierdoor worden signalen van bijvoorbeeld discriminatie niet opgemerkt en wordt emancipatie niet belangrijk genoeg gevonden. De meeste aanwezigen herkenden zich in dit beeld. Zo bezochten zij het Kennisatelier om informatie te verkrijgen, maar vonden zij ook dat het management van hun organisatie niet altijd genoeg prioriteit geeft aan de vier IDEM-thema’s. Hierdoor hebben professionals te weinig tijd en mogelijkheden om er daadwerkelijk mee aan de slag te gaan.
Een van de adviezen die de deelnemers gaven, is om een scan te ontwikkelen voor professionals om hun kennis, ervaring en beeldvorming ten aanzien van de IDEM-thema’s inzichtelijk te maken. Op basis daarvan zouden specifieke trainingen gegeven kunnen worden om in de kennisbehoefte te voorzien. Daarnaast werd benadrukt dat er ook aandacht moet zijn voor zaken die goed gaan: positieve voorbeelden vormen immers een inspiratiebron voor andere professionals.
In 2016 en 2017 heeft IDEM Rotterdam onderzoek verricht in alle veertien stadsgebieden van de gemeente Rotterdam op haar thema’s: integratie, discriminatie, vrouw/man-emancipatie en lhbti-emancipatie. Dit onderzoek leverde voor ieder stadsgebied een beeld op over hetgeen daar speelt in relatie tot deze vier IDEM-thema’s. In het rapport Diversiteit aan de Maas zijn de belangrijkste signalen uit deze Gebiedsbeelden vergeleken en geanalyseerd.
In 2016 en 2017 heeft IDEM Rotterdam onderzoek verricht in alle veertien stadsgebieden van de gemeente Rotterdam op haar thema’s: integratie, discriminatie, vrouw/man-emancipatie en lhbti-emancipatie. Dit onderzoek leverde voor ieder stadsgebied een beeld op over hetgeen daar speelt in relatie tot deze vier IDEM-thema’s. In het rapport Diversiteit aan de Maas zijn de belangrijkste signalen uit deze Gebiedsbeelden vergeleken en geanalyseerd.