Moslimdiscriminatie, islamofobie, baardhaat… er circuleren allerlei namen voor hetzelfde probleem: discriminatie op basis van de veronderstelling dat iemand moslim is. IDEM-onderzoeker Mariska Jung verzamelde de belangrijkste signalen, cijfers en achtergronden op het gebied van islamofobie in Rotterdam. Het resultaat is te lezen in de kenniskaart moslimdiscriminatie.
DENK met vier zetels in de gemeenteraad, Aboutaleb die de regering oproept excuses aan te bieden voor het slavernijverleden, strafbaar stellen van straatintimidatie en hernieuwde politieke aandacht voor lhbti-acceptatie. 2018 stond bol van de ontwikkelingen op het gebied van de IDEM-thema’s integratie, discriminatie, vrouw/man-emancipatie en lhbti-emancipatie. Onderzoeksteamleider Rob Witte kijkt terug op het afgelopen jaar, maar blikt stiekem vooral vooruit.
“Het grootste onderzoeksproject van het afgelopen jaar was de rapportage ‘Diversiteit aan de Maas’, waarin een overall-analyse werd gemaakt van de veertien Gebiedsbeelden. Hiervoor zijn afgelopen jaren in ieder stadsgebied tientallen gesprekken gevoerd over de IDEM-thema’s. Een van de belangrijkste conclusies uit het rapport is dat er nog behoefte blijkt te zijn aan kennis op bepaalde thema’s. Sommige professionals weten bijvoorbeeld maar weinig over transgender personen, waardoor signalering van problemen of hulpverlening niet adequaat is. Maar soms hebben we geconstateerd dat professionals zelf met vooroordelen kampen of zich zelfs discriminerend uitlaten.”
“Met alle opgedane kennis gaan de onderzoekers en netwerkers in 2019 terug de gebieden in. Voor de Gebiedsbeelden 2.0 bekijken we wat professionals doen om de gebleken kennisachterstand op te krikken. We zijn nog bezig om het plan precies vorm te geven, maar het is in ieder geval van belang om niet alleen de individuele professionals aan te spreken. Er wordt namelijk vaak door organisaties geen prioriteit gegeven aan de IDEM-thema’s. Dan kun je als individu nog zo hard je best doen, maar dan wordt het lastig om ergens structureel aandacht voor te vragen of verandering in te brengen.”
“We luisteren goed naar signalen. De netwerkers zijn continu bezig om te inventariseren waaraan behoefte is. Op basis van die input bepalen we ook de onderzoeksonderwerpen en de thema’s voor de Kennisateliers. Zo bleek afgelopen jaar dat er een grote behoefte was aan informatie over moslimdiscriminatie. Het onderzoeksteam heeft hier een Kenniskaart over samengesteld, waarna de netwerkers in samenwerking met SPIOR een Kennisatelier organiseerden om moslimdiscriminatie met de partners te bespreken.”
“Komend jaar moet er meer nadruk gelegd worden op het tegengaan van racisme. Huidskleur en/of afkomst is nu eenmaal de grond op basis waarvan het meest gediscrimineerd wordt. Rond de gemeenteraadsverkiezingen in maart, waar Sylvana Simons met haar partij aan meedeed in Amsterdam, werd de polarisatie in het hele land steeds heftiger. Met de intocht van Sinterklaas in november werd een nieuw dieptepunt bereikt – vooral in Eindhoven, Tilburg en Rotterdam. Hier bleek zelfs de rechtstaat te worden ondermijnd, omdat anti-Pieters het demonstreren onmogelijk werd gemaakt. Het demonstratierecht is een van de grondrechten van de democratie. Naast de racistische en ook seksistische uitingen vormde dit een bedreiging van de rechtstaat. Daarom mag 2019 van mij het jaar worden van antiracisme én de rechtstaat.”
“Ondanks deze serieuze toestanden, staat Nederland er niet slecht voor. Tenminste, als je de situatie vergelijkt met andere landen. Er zijn geen gigantische rellen waardoor de ME continu op de been is. Bedreigingen en geweld zijn er echter wel. Tegelijkertijd is het vreselijk dat bijvoorbeeld homoseksuele mannen nog steeds het gevoel hebben dat ze niet hand in hand over straat kunnen, uit angst voor scheldpartijen of mishandeling. Het is heel dubbel: ten opzichte van andere landen gaat het in Nederland heel goed, terwijl de situatie voor veel mensen hier ook heel triest is. Eigenlijk gaat het goed en slecht tegelijk.”
“Gelukkig komt er steeds meer focus op kruispuntdenken: we focussen niet alleen maar op hokjes, maar zien steeds meer verbanden. Dat geldt ook voor IDEM en haar thema’s: ze staan vrijwel nooit op zichzelf, maar grijpen in elkaar. Daarom vind ik het zo triest dat er groeperingen ontstaan als de GayServatives, die antihomogeweld uitsluitend toeschrijven aan de moslimgemeenschap. Ik denk dat iedereen wel deeltjes identiteit in zich heeft waarop men ook gediscrimineerd kan worden. Als je daarnaar op zoek gaat, dan is het gemakkelijker om je in te leven in anderen. Hoe je met elkaar zou moeten omgaan is een simpele vraag. Ik heb de goede hoop dat het gezond verstand wat dat betreft komend jaar weer een beetje meer de boventoon gaat voeren.”
Met een grote glimlach en een lichte buiging neemt een mevrouw de dozen in ontvangst: een bordspel voor de kinderen en een kruimeldief voor zichzelf. In de decembermaand worden de cadeaus die Quiet Rotterdam aan haar ‘members’ doorgeeft misschien nog wel meer gewaardeerd dan anders. Kinderen uit gezinnen met een minimaal inkomen krijgen tóch nog een kerstcadeautje of hun ouders kunnen voor de feestdagen een keer gratis naar de kapper. Maar Quiet speelt niet alleen in december voor Sinterklaas of Kerstman: de stichting zet zich het hele jaar in om Rotterdammers met een minimaal inkomen te matchen met ondernemers die hen gratis producten of diensten aanbieden.
“Op 17 oktober, Wereldarmoededag, zijn we gelanceerd in Rotterdam”, zegt Goof van den Heuvel, projectleider van Quiet Rotterdam. Sinds begin dit jaar is hij bezig om het landelijke concept, dat in 2013 is ontstaan in Tilburg, naar de Maasstad te halen. “Tientallen mensen zijn inmiddels ‘member’ geworden van de Quiet Community. Zij krijgen eenmaal per maand, of eenmaal per twee maanden, iets aangeboden van lokale ondernemers via ons online platform. Dat kan variëren van een nieuwe stofzuiger tot een gratis knipbeurt bij de kapper. Armoedeverzachting is ons belangrijkste doel.”
Toch gaat het Quiet Rotterdam niet alleen om verrassingen uitdelen. “Het tweede doel is om mensen in armoede uit hun isolement te halen”, legt Van den Heuvel uit. “Vaak zie je mensen die kampen met financiële problemen zich terugtrekken, het veroorzaakt immers veel schaamte en stress. Dit kan leiden tot eenzaamheid en zelfs tot psychische en fysieke klachten. Die negatieve spiraal willen we doorbreken door de mensen uit onze community uit te nodigen, voor een kop koffie of een workshop, om zo te kijken welke talenten er verscholen liggen. Het mooiste zou zijn als members uiteindelijk zelf bijdragen, bijvoorbeeld als vrijwilliger voor de stichting.”
Armoede staat nooit op zichzelf. Het is een probleem dat vaak snijvlakken heeft met de thema’s integratie, discriminatie en (lhbti-)emancipatie. Zo lopen Rotterdamse vrouwen bijvoorbeeld meer risico op armoede dan mannen. “In Rotterdam zijn er honderdduizend mensen die kampen met ernstige financiële problemen”, licht Van den Heuvel toe. “Dertigduizend Rotterdammers hebben problematische schulden, met een gemiddelde hoogte van 45.000 euro. Dat zijn schulden waar ze op eigen houtje waarschijnlijk nooit uitkomen.” Vooral voor gezinnen met kinderen is armoede schrijnend. “Een op de vier kinderen in Rotterdam groeit op in armoede”, zegt Van den Heuvel. “Sponsors geven vaak aan dat ze vooral de kinderen willen verrassen. Zo werken we samen met een zwembad, dat gratis verjaardagsfeestjes voor hen organiseert.”
Quiet Rotterdam werkt samen met de Voedselbank of schuldhulpverlening om mensen in armoede te benaderen. Van den Heuvel: “Het is niet zo dat iedereen zich zomaar kan inschrijven bij Quiet. We willen natuurlijk dat de goederen en diensten terechtkomen bij de mensen die het echt nodig hebben. Daarom proberen we mensen via de Voedselbank of schuldhulpverlening te benaderen.”
De landelijke Stichting Quiet begon in 2013, als satirische tegenhanger van de Quote 500. Alle rijken die in het magazine prijkten, kregen een editie van de Quiet 500 in de bus. In het begeleidend schrijven werd verzocht om te helpen armoede in Nederland te bestrijden. Niet zozeer door donaties, maar door ideeën. Van de 500 geadresseerden reageerden ‘maar liefst’ twee miljonairs op de oproep. Vijf jaar later is Stichting Quiet een feit, waar inmiddels in zeven steden community’s van zijn opgericht. Rotterdam is de nieuwste aanwinst onder de community’s.
“Het meest trots ben ik erop dat we Quiet Rotterdam van de grond hebben gekregen”, glundert Van den Heuvel. “Het was soms lastig om Rotterdamse ondernemers te enthousiasmeren om sponsor te worden, want het idee is toch dat mensen maar moeten werken voor hun geld. Maar als het ijs is gebroken en je uitlegt dat dat niet voor iedereen even gemakkelijk is, dan dragen ze met alle liefde bij.”
Hoewel Quiet Rotterdam nu al diverse sponsors heeft, kunnen er altijd meer bij. “Hoe meer, hoe beter: zo simpel is het”, legt Van den Heuvel uit. “We hopen dat het aantal members groeit, maar daarvoor moet ook het aantal sponsors groeien. Ik hoop dat meer horecaondernemers zich aanmelden, zodat we arme gezinnen uitjes kunnen aanbieden. Daarbij denk ik vooral aan kindvriendelijke restaurants, zoals pannenkoeken- of hamburgerrestaurants, zodat deze kinderen bijvoorbeeld ook een keer hun verjaardag kunnen vieren.”
Sponsors kunnen echter ook op een andere manier bijdragen. “Sponsoren hoeft niet altijd in materiële vorm”, legt Van den Heuvel uit. “Er zijn bijvoorbeeld sponsors die stageplekken willen aanbieden aan studerende kinderen van Quiet-members.” Voor studenten met een migratieachtergrond is het vaak lastiger om een stageplek te vinden, waardoor ook hun kansen op de arbeidsmarkt afnemen. Dit werkt armoede in de hand.
Members die uit hun kwetsbare positie klimmen en zelf sponsor worden, dat is het ideaalbeeld van Quiet Rotterdam. “Het is voor members niet verplicht om een tegenprestatie te leveren”, zegt Van den Heuvel. “Het idee achter Quiet is dat mensen zich gaan thuisvoelen binnen de community en op een gegeven moment verleid worden zelf bij te dragen. Iets doen omdat je het leuk vindt, in plaats van omdat het moet van de gemeente, werkt volgens ons veel beter.”
De eerste stappen zijn al gezet: een van de members is zelf sponsor geworden. “Een van onze members is erg handig op de computer”, vertelt Van den Heuvel trots. “Hij wilde heel graag iets terug doen, dus hebben we samen bedacht dat hij een uur per week computerles kan geven aan de kinderen van Quiet-members.”
Wil je sponsor worden van Quiet Rotterdam of er vrijwilligerswerk doen? Neem dan contact op met Goof van den Heuvel via goof@quiet.nl
“Je hoeft mij niet normaal te vinden, als je maar normaal tegen me doet.” Met die woorden opende journaliste Monica Overdijkink het symposium All about transgenders, dat IDEM Rotterdam op dinsdag 27 november 2018 organiseerde in samenwerking met RADAR, InHolland, Transcafé en Eveline van de Putte. Tientallen professionals en studenten – professionals in wording – kwamen naar het symposium in hogeschool InHolland in Rotterdam om hun kennis over transgender personen te verdiepen.
Na een korte inventarisatie van de aanwezige kennis, in de vorm van een quiz die RADAR-medewerker Delilah Sarmo presenteerde, sprak wethouder Bert Wijbenga (handhaving, buitenruimte, integratie en samenleven) de bezoekers toe. “Het hele punt van tussen man en vrouw inzitten, het niet weten, of heen en weer gaan, is buiten mijn opvoeding gebleven”, vertelde hij. “De eerste keer dat ik er mee in aanraking kwam, werd ik er onzeker van. Hoe moet je iemand aanspreken? Ik deel dit verhaal met jullie, omdat ik er inmiddels vertrouwd mee ben geraakt. Ik ben het normaal gaan vinden en vind het een heel leuk onderdeel van de samenleving. Het is fantastisch dat we in Nederland in die beweging van emancipatie zitten, maar die emancipatie is nog niet klaar.”
Dat die emancipatie van transgender personen nog maar net op gang komt, bleek uit de presentatie van historicus Alex Bakker. In vogelvlucht nam hij de bezoekers mee door de geschiedenis van transgender personen in Nederland. Zo werd er in de jaren zestig nog volop kritiek geleverd aan plastisch chirurgen die een operatie wilden doen voor een transgender persoon, aangezien deze mensen destijds als ‘geestesziek’ gezien werden. Sinds transgender personen steeds meer zichtbaar worden in de vorm van positieve rolmodellen en transgender kinderen op televisie hun gevoel uitleggen, is dat beeld steeds sterker veranderd.
Nadat het plenaire gedeelte werd afgerond met een muzikaal intermezzo van zangeres Janine, namen de bezoekers deel aan verschillende workshops. Bij aanvang schreven de deelnemers zich in voor de workshop van hun voorkeur.
Veiligheid en transgenders
Tijdens de workshop ‘Veiligheid en transgenders’ bespraken Sigrun Scheve, coördinator van de veiligheidsalliantie Natuurlijk Samen namens RADAR/Art. 1, en Iris Bekker, voorzitter Politie Roze in Blauw, de veiligheidsissues waar transgender personen tegenaan lopen. Meer dan anderen krijgen zij namelijk te maken met scheldpartijen, overlast, pesterijen en bedreiging. In Rotterdam is in 2017 de lhbti-veiligheidsalliantie ‘Natuurlijk Samen’ opgericht om samen met regionale en lokale partners hier verandering in te brengen.
Bi-culturele transgenders
Olave Basabose verzorgde de workshop over bi-culturele transgender personen. Tijdens haar workshop werd belicht tegen welke zaken vrouwen, niet-witte mannen en transgender personen aanlopen, waarna ze dieper in ging op de intersectionele dynamiek van leven en overleven onder verschillende vormen van onderdrukking. Hoe kruisen bijvoorbeeld racisme en transfobie elkaar?
Transgender sekswerkers
Evelien Lagendijk en Marjan Both van de afdeling Prostitutie Maatschappelijk Werk van Humanitas Expertisecentrum Seksualiteit Sekswerk en Mensenhandel bespraken de doelgroepen aan wie zij hulpverlening bieden. Zij geven onder meer ondersteuning aan sekswerkers die uit het vak willen stappen. Tijdens de workshop werden diverse casussen besproken.
Transgender zijn en geloof
Kun je gelovig zijn als transgender? Is het mogelijk om lid te zijn van een kerk als je transgender persoon bent? Zijn er manieren waarop transgender personen kerken uitdagen om ook in transitie te gaan? Deze en andere vragen werden besproken met Jolanda Molenaar, die opgroeide in een orthodox-christelijk milieu.
Transgender personen en werk en inkomen
De workshop van Jenna Ruiter richtte zich op kennis en attitudeverandering over genderdiversiteit. Deelnemers aan deze workshop bespraken de problemen waar transgender personen op de arbeidsmarkt tegenaan liepen. De workshop eindigde met foto’s van transgender en gender non-conforming personen waarbij de deelnemers testten hoe goed de informatie is blijven hangen.
Transgender ouderen
Hoewel de aandacht voor en acceptatie van transgender personen over het algemeen toeneemt, blijft genderdiversiteit onder ouderen onderbelicht. Auteur Eveline van de Putte, die hier een boek over schreef, nam de deelnemers van deze workshop mee in de leefwereld van deze ouderen. Ze vormen een interessante groep pioniers die antwoorden zochten op hun vragen, zonder dat er voorbeelden waren.
Fotomodellen, rolmodellen op het werk of in het dagelijks leven: transgender personen worden steeds meer zichtbaar in onze samenleving. Toch blijft er veel onbegrip en is gebrek aan kennis een groot probleem, vooral onder professionals. Iris van der Graaf, ondernemer en organisator van Transcafé Rotterdam, hoopt door haar kennis en ervaring te delen de professionals van de toekomst sensitiever te maken voor genderdiversiteit en genderexpressie. Dit doet zij onder andere door te spreken op het symposium ‘All about transgenders’ op 27 november. “Als we beginnen om elkaar te zien als mens, dan hebben we al heel veel gewonnen.”
Waarom is het juist voor professionals zo belangrijk om meer kennis te hebben over transgender personen en de problemen waar zij tegenaan lopen?
Er is een kennishiaat onder professionals, waardoor zij niet de juiste hulp of zorg bieden aan transgender personen. Dat hiaat is ontstaan doordat op de meeste opleidingen waar deze professionals vandaan komen – denk aan HR-managers, sociaal werkers, huisartsen, psychologen, noem maar op – amper aandacht wordt besteed aan genderdiversiteit en genderexpressie. Het is van belang om niet één keer een uurtje tijdens maatschappijleer te wijden aan dit thema, maar om het structureel onderdeel te maken van het curriculum. Op die manier verdwijnt het kennishiaat dat nu bestaat onder professionals.
Kun je een voorbeeld geven van een situatie waarin dat problematisch is?
Neem bijvoorbeeld laboranten die bloedonderzoek doen. Als zij bloedwaarden van een transgender persoon gaan vergelijken met waarden in een tabel die alleen onderscheid maakt tussen man en vrouw, dan wordt mogelijk niet de juiste conclusie getrokken. Of denk aan een transvrouw die een oproep krijgt voor een uitstrijkje, maar nog geen operatie heeft gehad. De systemen van organisaties, bedrijven en instituten zijn nog ingericht op de situatie van tien jaar of langer geleden, terwijl het aantal transpersonen exponentieel gegroeid is de laatste jaren. Die beweging gaat sneller dan instanties kunnen volgen.
Is dat aantal echt gestegen of durven mensen er eerder voor uit te komen?
Ik denk niet dat het aantal transpersonen gestegen is, maar er zijn er wel meer zichtbaar. De omgeving is veiliger geworden en er zijn steeds meer rolmodellen zichtbaar. Mensen die het jarenlang stilgehouden hebben, hebben nu de kracht in zichzelf hervonden om openlijk zichzelf te zijn. Dat komt mede doordat steeds duidelijker wordt dat je als transpersoon prima een eervolle baan kan vervullen en dat je een fijne relatie kan hebben. Doordat steeds meer transpersonen in beeld komen, stijgt het zelfvertrouwen van transpersonen en neemt angst van anderen af.
Toch zijn we er nog niet. Uit een nieuw rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau blijkt dat transgender personen het nog steeds zwaar hebben. Hun ervaren leefsituatie steekt op alle terreinen negatief af in vergelijking met die van cisgender personen.
Er is nog een lange weg te gaan. Dinsdag heb ik in Rotterdam gesproken bij de herdenking van de 369 dodelijke slachtoffers van transfobie, op de Transgender Day of Remembrance. Ook dit jaar hebben honderden mensen hun leven beëindigd als gevolg van transfobie, het zijn schrikbarende aantallen. En dat gebeurt niet alleen in verre landen, maar ook hier in Nederland. Bijvoorbeeld een transgender persoon die op date ging, waarna de ander zich zo bedrogen voelde dat die het recht meende te hebben de transpersoon iets aan te doen. Maar niemand gaat toch zijn/haar/hen diepste geheimen vertellen op een eerste date? Of ouders die vinden dat hun kind de eer van de familie heeft aangetast en daarvoor moet boeten, dat gebeurt in zowel religieuze als niet-religieuze gezinnen. Transfobie komt echt in alle lagen van de samenleving voor.
Hoe kunnen professionals meer oog krijgen voor deze problematiek?
Gendersensitiviteit is het belangrijkste. Ik kwam bijvoorbeeld zelf een keer bij een specialist die transseksualiteit een perversie noemde. In het verleden werd er op die manier over gesproken, maar als hulpverlener zou je hier tegenwoordig sensitiviteit voor moeten hebben. Stel dat je wat minder stevig in je schoenen staat en je wordt op die manier bejegend, dan is de kans reëel dat je alle vertrouwen verliest in de geestelijke gezondheidszorg of hulpverlening in het algemeen.
Dan kun je uiteindelijk nergens meer terecht…
Er ontstaat vaak een sneeuwbaleffect. Als je door je omgeving al uitgekotst bent, als je huisarts je niet begrijpt en je psycholoog je constant bij je oude naam blijft noemen, dan is het heel moeilijk om opnieuw aan de bel te trekken. Daarom is vooral in de crisisopvang meer kennis over transgender personen van levensbelang. Transpersonen die acute hulp nodig hebben – denk aan slachtoffers van huiselijk geweld, mishandeling in de wijk of die ernstig in de knoop zitten met zichzelf in relatie tot het leven – hebben door die achtergrond veelal te maken met multidisciplinaire problematiek. Als ze in de noodhulp daar geen oog voor hebben, krijg je te maken met symptoombestrijding. In de basis is het probleem dat iedereen zichzelf moet kunnen zijn. Als kinderen gewoon zichzelf kunnen zijn en in een veilig thuis opgroeien, dan worden al een hoop problemen voorkomen.
Kan ook de samenleving hier meer sensitiviteit voor ontwikkelen?
Wat je anno 2018 ziet is dat steeds meer transgender personen op een normale manier in beeld worden gebracht. Ze worden in televisieprogramma’s bijvoorbeeld gevraagd als deskundige en toevallig is diegene een transpersoon. Voorheen werden transpersonen alleen als deskundige gevraagd als het over genderdiversiteit ging. Bedrijven kunnen van alles doen om de werkvloer transgendervriendelijk te maken, op de website van Transgender Netwerk Nederland is een gids met tips te vinden. Daarnaast zijn er fotomodellen. Het helpt dat mensen zien dat transpersonen ook heel mooi zijn! Steeds meer mensen hebben wel van het woord ‘transgender’ gehoord en steeds meer mensen komen transpersonen tegen op het werk of in de winkel. Hoe vaker je het ziet, hoe minder gek het wordt.
Toch blijkt het voor veel mensen lastig. Je hoort vaak dat ze ‘al die letters’ zo ingewikkeld vinden.
Het zijn er maar een stuk of zeven, leer ze gewoon uit je hoofd. Als je naar de groenteboer gaat, kun je ook een appel of een banaan bestellen in plaats van zo’n groen, rond ding of zo’n lang geel stuk fruit. Die letters zijn juist handig om dingen te benoemen en helder te maken. Juist voor professionals is het van belang ze te kennen, zodat simpelweg duidelijk gemaakt kan worden waar we het over hebben.
Open staan voor elkaar en in gesprek gaan, dus?
Idealiter wel, maar hoeveel mensen gaan überhaupt nog in gesprek met elkaar? Mensen gaan van A naar B, hebben haast en groeten de buschauffeur niet eens meer. Ik hoop dat we over kunnen gaan naar een samenleving waarin we elkaar zien als mens. Jij bent mens, jij hebt ouders, ik ben mens, ik heb ouders, en samen moeten we er iets moois van zien te maken. Dat geldt voor transgender personen, voor mensen met een migratieachtergrond, voor mensen die blind zijn, en noem alle andere knelpunten maar op waarbij mensen verschillen van de ‘norm’. Als we met elkaar omgaan als mens, dan hebben we al veel gewonnen.
Het Transcafé bestaat inmiddels vijf jaar. Dus daar gaat het in ieder geval wel heel goed?
Ja, we hebben een heel leuk team! Inmiddels worden we zeer gewaardeerd en zijn we in heel Nederland bekend. Het is zelfs zo dat hulpverleners van de VUmc, bijvoorbeeld, mensen doorverwijzen naar het Transcafé. Ieder weekend dat we open zijn – de eerste en derde zondag van de maand – zijn er wel een tot drie nieuwe bezoekers. Mooi is ook dat andere bezoekers op een gegeven moment wegblijven, dan hebben ze hun zelfvertrouwen hervonden en zijn ze druk met hun sociale leven. Er is een verschuiving, maar bezoekers zijn wel trouw.
Ben je professional of actieve burger en wil je meer weten over transpersonen en hoe je je sensitiviteit op dit vlak kan verbeteren? Kom dan naar het symposium ‘All about transgenders’! Het symposium vindt plaats op 27 november, van 13.30 tot 17.30 uur, bij Hogeschool Inholland Rotterdam. Deelname is gratis, maar meld je wel even aan via deze link.