Het jaar begon in lockdown, maar gelukkig konden we elkaar al snel weer ontmoeten. Dankzij jullie betrokkenheid en inzet maken we Rotterdam een stukje inclusiever. Laten we in 2023 elkaar online én offline ontmoeten, nog meer inzichten uitwisselen en de samenwerking opzoeken. Zo werken we allemaal aan een inclusieve stad, waar iedere Rotterdammer zichzelf kan zijn.
Tussen kerst en nieuwjaar is het kantoor van IDEM Rotterdam gesloten. Op maandag 2 januari 2023 staan we stipt om 9.00 uur weer voor je klaar!
Een bericht achterlaten kan altijd!
Mocht je toch niet kunnen wachten, laat dan telefonisch een bericht achter op 010-4113911. Onze voicemail wordt regelmatig afgeluisterd. Een mail sturen kan ook naar info@idemrotterdam.nl
IDEM Rotterdam wenst iedereen hele fijne feestdagen en alvast alle goeds en gezondheid voor het nieuwe jaar!
IDEM-netwerker Karin Oppelland neemt deze maand afscheid van de organisatie. Na zich zes jaar te hebben ingezet voor IDEM Rotterdam, gaat ze genieten van haar welverdiend pensioen. We vroegen haar of ze achter de geraniums gaat zitten, wat ze geleerd heeft van al het genetwerk in de stad en wat ze hoopt voor de toekomst van Rotterdam.
Wat is het belangrijkste dat je hebt geleerd van alle gesprekken die je voor IDEM Rotterdam hebt gevoerd?
Practice what you preach. Dat is het allerbelangrijkste, vooral in een stad als Rotterdam. Als je dat niet doet, word je onmiddellijk afgestraft. De stad is klein genoeg om te zorgen dat iedereen elkaar kent.
Heb je een tip voor de Rotterdamse professional, op basis van deze les?
Ik vind het belangrijk om je professionele en persoonlijke functioneren uit elkaar te houden. Het zijn aparte rollen die moet je ook als zodanig erkennen. Dat wil niet zeggen dat je niet persoonlijk kunt zijn. Maar zorg er wel voor dat professionaliteit de overhand houdt, anders kun je geen professionele relaties opbouwen.
Bij IDEM Rotterdam proberen we kennis over te dragen over inclusie, discriminatie, man/vrouw-emancipatie en LHBTIQ+-emancipatie. Wat heb je zelf geleerd de afgelopen jaren op deze thema’s?
Vooral dat het een continu leerproces is. Het mooiste aan mijn werk vond ik dat gevoelens en ideeën die ik al had, nu een wetenschappelijke onderbouwing kregen. Ik heb geleerd hoe je met bepaalde zaken kan omgaan, bijvoorbeeld als omstander van straatintimidatie. Laatst nog heb ik een paar jongens aangesproken die hele nare opmerkingen maakten naar een meisje.
Ook intersectionaliteit vind ik een mooi begrip. Ik ben heel erg tegen verkokering, omdat het heel erg beperkend is. Intersectionaliteit is voor mij een herontdekking van het oude holistische systeem: alles heeft met elkaar te maken en we zijn maar een klein onderdeel van het geheel.
Verder heb ik veel geleerd over micro-agressie en welke copingmechanismen mensen daarvoor ontwikkelen. Verder heb ik veel kennis opgedaan over LHBTIQ+ personen. Eigenlijk was ieder kennisatelier een leerschool voor me, omdat ik vaak onderwerpen koos waar ik nog niks van wist. Uit signalen maakte ik op dat het relevant was, en door een kennisatelier te organiseren kon ik er ook zelf meer kennis over vergaren.
Wat wil je meegeven aan het netwerk van IDEM?
Deze week was ik bij een lezing van Kees Klomp en wat ik daar heel mooi aan vond was dat verhalen de basis zijn van een systeem. Daarbovenop zitten allerlei symptomen. Als ze negatief zijn, proberen we die te bestrijden. Door steeds dezelfde verhalen te vertellen, houd je het systeem in stand en veranderen de symptomen dus ook niet. We moeten stoppen met symptoombestrijding, want dat heeft uiteindelijk geen nut. We moeten nieuwe verhalen gaan vertellen, zodat het systeem veranderd en uiteindelijk ook de symptomen.
De verhalen worden nog veel te veel verteld door dezelfde, witte mensen. Zo krijgen we alleen herhaling van verhalen. Ik hoop dat er meer ruimte komt voor meer diverse verhalen, omdat de huidige verhalen alleen maar het huidige systeem ondersteunen. Ik wens mensen tijd en ruimte toe om goed over dingen na te denken en zo tot nieuwe ideeën te komen. En dat mensen die ruimte ook durven te pakken. Als je dat niet doet, blijft je beslissingskader heel klein en blijf je vasthouden aan die oude verhalen.
Je gaat met pensioen, maar iedereen die jou kent weet dat je niet zal stilzitten…
Nee, ik ga in ieder geval niet achter de geraniums zitten! Ik wil weer met fotografie bezig zijn, de dialoog kan ik ook niet loslaten. In januari ga ik skien. Veel dingen die ik leuk vind, schieten er nu een beetje bij in. Ik ben actief in de vrouwenhoek, de migratiehoek en ik zit ook nog in de Brede Raad. En ik ben de beoogde voorzitter van het Rotterdams Milieu Centrum. Ik heb me daar altijd al voor ingezet, maar nu kan ik in een andere rol me inzetten voor die onderwerpen die ik ook
Wat hoop je voor de toekomst van IDEM Rotterdam?
Ik hoop dat IDEM een luis in de pels kan blijven, om nieuwe relevante thema’s op te zoeken en te blijven aankaarten. Er is al veel meer bewustzijn gekomen over inclusie, discriminatie en man/vrouw- en LHBTIQ+ emancipatie, maar het kan altijd beter en er kan meer gedeeld worden over hoe je er in de praktijk mee aan de slag kan. En dat het niet meer gaat over man/vrouw- en LHBTIQ+ emancipatie, maar over emancipatie van mensen!
En wat hoop je voor Rotterdam, als stad?
Dat vertrouwen de basis wordt, en niet wantrouwen. Het gaat vaak over de participatiewet en dat die mislukt is. Je kan niet van burgers verwachten dat ze participeren als de overheid, lokaal en nationaal, hen niet het vertrouwen geeft dat ze het kunnen.
Iedere maand wordt onze Kennisbank aangevuld met de nieuwste onderzoeken en publicaties op het gebied van inclusie, discriminatie en (LHBTIQ+)emancipatie. In de rubriek ‘Nieuw in de Kennisbank’ lichten we een van de publicaties uit. Deze keer een onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut: ‘Een school voor iedereen: Onderzoek naar inclusie in de communicatie en correspondentie van Hogeschool Rotterdam’.
De analyse van de materialen laat daarnaast zien dat het nodig is om zowel kritisch te kijken naar keuzes in tekst en beeld als ook communicatiematerialen of campagnes rondom een onderwerp in zijn geheel te gebruiken. Woordgebruik en terminologiegebruik zijn bovendien nog niet consequent inclusief.
Aanbevelingen
In het onderzoek staan zowel concrete als overkoepelende aanbevelingen. Een van de overkoepelende aanbevelingen luidt:
“Wees bedachtzaam en geïnformeerd daar waar het gaat over discriminatie, racisme en uitsluitingsmechanismen. De hogeschool is druk bezig met het incorporeren van taal en actie rondom anti-discriminatie en racisme. Het is hierbij van belang dat de hogeschool zich goed laat informeren door experts en de wetenschappelijke literatuur om zo op het huidige niveau van kennis te kunnen opereren.”
Sjaak van der Linde wordt door de raad van toezicht aangesteld als de nieuwe directeur-bestuurder van antidiscriminatiebureau RADAR, landelijk kenniscentrum Art.1 en stedelijk expertisecentrum IDEM Rotterdam.
Sjaak van der Linde is een bekwaam bestuurder met ervaring in onder andere de welzijnssector. Momenteel is hij als directeur verbonden aan Bibliotheek aan Zet. Bij RADAR Inc. gaat hij zijn bestuurlijke ervaring inzetten om samen met medewerkers en MT te bouwen aan een inclusieve samenleving die iedereen gelijke kansen biedt.
Op 1 februari start Sjaak van der Linde bij RADAR Inc. Tot die tijd is de leiding in handen van interim-directeur-bestuurder Katinka Kensen.
Standaardisering en marktwerking is als een doodsteek voor cultuursensitief werken. Dat is een van de conclusies uit het rapport ‘Zorg op maat: cultuursensitief werken binnen de geestelijke gezondheidszorg’. Voor dit kwalitatieve onderzoek zijn twintig Rotterdamse professionals bevraagd die ruime ervaring hebben met een cultuursensitieve werkwijze in de ggz. Onderzoeker Teuntje Vosters deed enkele aanbevelingen op basis van haar onderzoek.
De cultuursensitieve ggz kent geen gulden standaard. Het is niet vanzelfsprekend om enkel ‘good practices’ aan te wijzen. Dat ligt in de aard van het concept cultuursensitief werken, omdat deze werkwijze juist benadrukt dat elke cliënt en elke situatie op maat bekeken moet worden. Desondanks is er in de afgelopen veertig jaar veel kennis ontwikkeld over cultuursensitief werken en hebben we een goed beeld over hoe dit het beste toegepast kan worden. Op basis van twintig interviews met professionals is in het rapport ‘Zorg op maat’ een overzicht gegeven van deze geschiedenis, de bestaande kennis en de belangrijkste randvoorwaarden om cultuursensitief te werken.
Intersectionaliteit
Cultuursensitief werken gaat uit van een brede interpretatie van cultuur met veel verschillende karakteristieken zoals sociaaleconomische klasse, armoede, religie, gender en verschillende achtergronden en de intersecties daarvan. De volgende handvatten en randvoorwaarden werden door de respondenten benoemd als essentieel voor een succesvolle cultuursensitieve werkwijze.
1. Generieke Module Diversiteit
Het belangrijkste handvat voor professionals is de Generieke Module Diversiteit. Dit is een kwaliteitsstandaard waarin is vastgelegd wat goede ggz is voor een cultureel diverse cliëntenpopulatie, welke culturele competenties van belang zijn op het niveau van hulpverlener, interventies en organisatie van de zorg. De module geeft tips en adviezen waarmee culturele en organisatorische competenties kunnen worden verbeterd. De Generieke Module is voor iedereen online beschikbaar.[1]
2. Aandacht voor cultuursensitief werken in de opleiding
Het merendeel van de respondenten gaf aan dat een opleiding met aandacht voor cultuursensitief werken voor professionals van cruciaal belang is. Wanneer er meer en betere aandacht zou zijn voor dit thema binnen de verschillende ggz-opleidingen worden behandelaren vanaf het begin opgeleid om cultuursensitief te werken. Hierbij is het van belang dat een cultuursensitieve werkwijze niet langer een optioneel onderdeel van een studie maar verplicht wordt in het lesaanbod. Op die manier is cultuursensitief werken niet meer afhankelijk van de interesse van een student maar structureel onderdeel van de competenties die ggz-professionals moeten bezitten. Hetzelfde geldt voor professionals die al werken in de ggz, voor hen bestaat een veelvoud aan trainingen en opleidingsmogelijkheden gedurende hun werk. Cultuursensitief werken zou een verplicht onderdeel moeten worden van hun bijscholing en cv.
3. Divers team
Het volgende punt wat bij het overgrote deel van de respondenten werd benoemd als noodzakelijk is een divers team aan professionals binnen een zorginstelling. Dit bevordert op meerdere manieren cultuursensitief werken. Het creëert een veilige werkomgeving om te praten over cultuurgerelateerde kwesties waarbij men van elkaar kan leren. Goede intervisie tussen mensen met verschillende achtergronden bevraagt de gangbare manieren van werken waardoor behandelaren leren van elkaars diverse culturele inzichten. Er is dan een veelvoud aan cultureel begrip en kennis en toont blinde vlekken die in een grotendeels wit team minder snel aan de oppervlakte komen. Daarnaast heeft een zorginstelling met een divers team een veelvoud aan talen en culturen ter beschikking voor cliënten die daar behoefte aan hebben.
4. Preventie
Er kan veel gewonnen worden wanneer het aankomt op preventiemaatregelen. Preventiemaatregelen kunnen efficiëntie vergroten en grootschalige behandeltrajecten, die veel geld kosten in een later stadium, voorkomen. De kern van preventiemaatregelen is dat je outreachend te werk gaat. Respondenten geven aan dat er een heel scala bestaat aan preventiemaatregelen die kunnen helpen. De belangrijkste die genoemd wordt zijn voorlichters in eigen taal en cultuur. Dat zijn individuen tussen professionals en cliënten in die wijken ingaan om voorlichting te geven. Vaak zijn dit mensen van eenzelfde gemeenschap als cliënten en die dezelfde taal spreken. Zoals het succesvolle programma Sleutelpersonen Gezondheid Migratie van Pharos. Sleutelpersonen uit bijvoorbeeld de Marokkaanse, Turkse, Somalische en Vietnamese gemeenschap nemen verschillende rollen op zich: voorlichter, bemiddelaar, adviseur of verkenner die een brug slaan tussen cliënten en behandelaren.[2]. Een andere genoemde preventiemaatregel die van groot belang zou kunnen zijn, is om actiever te werken met cliëntenraden, cliëntenbelangenbehartigers en ervaringsdeskundigen. De kennis die ligt bij cliënten wordt vooralsnog te weinig ingezet volgens respondenten.
5. Samenwerking
De hang naar meer samenwerking op gebied van cultuursensitief werken was het vierde punt dat vaak genoemd werd door professionals. De ontwikkelingen op gebied van cultuursensitief werken zijn gefragmenteerd over verschillende organisaties en plekken. Door de projectmatige aanpak is de versnippering van kennis groot gebleven en van brede implementatie van verworven inzichten is weinig sprake geweest. Er is behoefte aan een plek die fungeert als een platform voor kennisdeling en kennisbewaring en voor netwerkontwikkeling. De rol van de gemeente komt hierin ook naar voren als een speler die veel instellingen overkoepelt. Gemeentes kunnen hierin een faciliterende rol hebben.
6. Sociaal-politieke veranderingen
Een laatste belangrijke verklaring die continu wordt benoemd door professionals voor het uitblijven van een geïntegreerde cultuursensitieve ggz zijn sociaal-politieke en economische tendensen en veranderingen. Respondenten geven aan dat de verharding van het maatschappelijk debat ten opzichte van migratie, ook weerspiegelt in de ggz en van invloed is op de aandacht die er is voor cultuursensitieve zorg. Deze verharding creëert spanning en angst om over cultuur te praten. Daarnaast wordt marktwerking en standaardisering als doodsteek van cultuursensitief werken genoemd. De onderliggende economische belangen die de structuur van de ggz drijven, kwamen vaak terug in de interviews. De neoliberale tijdsgeest en de bijbehorende marktwerking maakt bedrijfseconomische argumenten zoals meetbaarheid en calculeerbaarheid, doorslaggevend. Terwijl een cultuursensitiviteit zorginhoudelijk juist moeilijk meetbaar is en gaat over individuele en flexibele werkwijzen in plaats van gestandaardiseerde.
Rotterdam kleurde oranje op 25 november 2022. Niet omdat het Nederlandse mannenteam in het WK speelt, maar vanwege Orange the World, de campagne tegen geweld tegen vrouwen. In Nederland wordt iedere acht dagen een vrouw vermoord door haar partner of ex-partner. Een op de drie vrouwen heeft geweld in haar leven meegemaakt. Voor dit enorme maatschappelijke probleem kan er niet genoeg aandacht zijn.
Kunstenaars Lise Sore en Vladimir Radujkov.
Ruim vijftig professionals, vrijwilligers en andere geïnteresseerden kwamen op vrijdagavond 25 november 2022 naar De Achtertuin in Rotterdam-Kralingen. Daar vond de bijeenkomst plaats die werdgeorganiseerd door IDEM Rotterdam, Dona Daria, Arosa, UN Women, Soroptimisten, Zonta, CBK, Neon, Gemeente Rotterdam, GAEA, Frouwenfonds, Counterbodies en De Achtertuin. Temidden van prachtige en aangrijpende kunstwerken – van expliciete tekeningen tot een cirkel van aarde met witte handschoenen – kregen verschillende sprekers het woord.
Karin Oppelland
IDEM-netwerker Karin Oppelland opende de bijeenkomst en vertelde over de activiteiten die eerder op de dag al hadden plaatsgevonden. Zo was er onder meer een demonstratie en een voorvertoning van de documentaire Belaagd, waarin Nederlandse vrouwen vertellen over aanranding, seksuele intimidatie en geweld. De documentaire is vanaf 9 december online te zien.
Macht en onmacht
Vervolgens vertelde Daniëlle den Hollander van Dona Daria, een van de andere organisatoren, over de verschillende aanpakken tegen geweld tegen vrouwen. Den Hollander benadrukte het belang van dialogen en gastlessen over dit thema. Zo geeft Dona Daria op scholen onder meer les over macht en onmacht. Ze deelde tevens een aangrijpend persoonlijk voorbeeld: dankzij de hulp van haar en Dona Daria kon worden voorkomen dat een 25-jarige vrouw in handen viel van loverboys.
Van links naar rechts: Nabil Thikdousset, Vladimir Radujkov, Conny Stroet en Daniëlle den Hollander.
De Soroptomisten/Zonta zijn vrouwenserviceclubs die zich gezamenlijk ervoor inzetten dat meisjes en vrouwen wereldwijd, met de campagne ‘Orange the World’ zich kunnen ontwikkelen in vrijheid. Conny Stroet was geschrokken van het aantal vrouwen dat geweld meemaakt en gedood wordt door een partner of ex-partner. Maar hoeveel vrouwen, vroeg ze zich af, zouden er indirect vermoord worden? Bijvoorbeeld als ze zelfmoord plegen of ernstig ziek worden door alle stress die er bij dit geweld komt kijken?
Politieke lichamen
Vladimir Radujkov vertelt over de kunstwerken waartussen we ons bevinden. De werken van hem en Lise Sore gaan allemaal over het menselijk lichaam. ‘En lichamen kunnen politiek zijn’, zegt hij. Na afloop van de bijeenkomst zijn de aanwezigen van harte uitgenodigd om de kunstwerken beter te bestuderen tijdens de opening van de expositie Counterbodies.
Spokenwoordartiest Nabil Thikdousset is in zijn jeugd getuige geweest van ernstig geweld door zijn vader tegen zijn moeder. Hij begrijpt dat kinderen daardoor woede overnemen, omdat ze nooit geleerd hebben hoe ze met emoties moeten omgaan. ‘Ik denk dat mannen mannen moeten helen’, zegt hij. ‘Onder de woede schuilt angst, verdriet en pijn. We moeten ze toestaan om die pijn te mogen voelen.’ Eerder maakte Thikdousset een voorstelling over de ervaringen uit zijn jeugd. Voor deze bijeenkomst maakte hij een nieuwe bijdrage, ‘Dienstbaarheid’ , over het perspectief van zijn moeder, die ‘een figurant in haar eigen film is’.
Persoonlijke verhalen
Tijdens een korte pauze konden de deelnemers met elkaar kennismaken en een kopje koffie of thee nemen. ‘Wat betekent femicide voor jou?’, was de vraag waarover ze in gesprek gingen.
Na de pauze vertelde Demi Snikker haar persoonlijke verhaal. Toen het bedrijf van haar vader failliet ging, in haar kinderjaren, werd de situatie thuis onveilig. Door de financiële problemen kwam de gewelddadige kant van haar vader aan het licht. Haar moeder kreeg een depressie en Demi en haar zussen stonden er alleen voor. Het contact met haar zussen verslechterde toen Demi afstand nam van haar vader. Nog altijd heeft het trauma invloed op haar, maar inmiddels heeft ze er motivatie uit kunnen halen om anderen te helpen. Bij Stichting Fier helpt ze andere vrouwen die in een soortgelijke situatie zitten.
Demi Snikker
Slachtoffer device
Medewerkers van Stichting Arosa gaven een inkijkje in de verschillende aanpakken die er zijn als een vrouw hulp zoekt. Er wordt vooral gekeken naar de behoefte van de vrouw zelf, zo kan het ook zijn dat het stel bij elkaar wil blijven maar het geweld wil stoppen. Toch wordt er in de meeste gevallen opvang gezocht, dat kan voor zowel de vrouw als de man zijn. Er loopt namelijk een pilot met de opvang van mannen: als zij een huisverbod krijgen worden ze vaak alleen maar bozer. Door hen opvang te bieden, kan dit in betere banen geleid worden.
Stalking is een belangrijke aanwijzing voor femicide, vertelden de twee hulpverleners. In 2022 zijn tot nu toe in Rotterdam en omgeving 126 alarmknoppen uitgedeeld aan vrouwen die door hun ex-partner belaagd worden. Nieuw is het Slachtoffer Device. Daarbij is de alarmknop van de vrouw gekoppeld aan een enkelband van de dader. Zodra de dader binnen 1 kilometer afstand van de vrouw komt, gaat er een melding naar reclassering en wordt de politie ingeschakeld. Arosa nodigt alle professionals die meer willen weten of casussen willen bespreken op om contact op te nemen met Arosa.
Humor als middel
Aanpak van een heel andere orde is die van Eloah Udenhout. Deze comedian en televisiemaker geeft ook trainingen aan vrouwen die geweld hebben meegemaakt. Volgens haar kan humor een hele belangrijke rol spelen bij de verwerking van opgelopen trauma. Daarnaast benadrukt ze dat geweldplegers vaak zelf slachtoffer zijn geweest: hurt people hurt people. ‘Kinderen doen niet wat we zeggen, ze doen wat ze zien.’ In dit interview met IDEM Rotterdam vertelt ze meer over haar weerbaarheidstrainingen.
Eloah Udenhout
Als kers op de taart droeg spokenwoordartieste Jowi Kemper drie stukken voor die raakten aan het thema. Een ervan was een brief aan haar toekomstige dochter, mocht ze die krijgen, waarin ze vertelt over de sterke vrouwen uit haar familiegeschiedenis.
De rol van gender bij geweld. Onderzoeksrapport AUTEUR(S): Duysak, S. Galesloot, N. Korf, W. Schols, H. UITGAVE: Amsterdam : Regioplan , 2022 SAMENVATTING: Onderzoek naar de rol van gender bij geweld.
