Gender, etniciteit, seksuele gerichtheid, sociaaleconomische positie: het zijn allemaal factoren die van invloed zijn op specifieke ervaringen van mensen in de maatschappij. Maar hoe hangen al deze elementen samen in de identiteit van leerlingen? Om daar meer inzicht in te krijgen, organiseerde IDEM Rotterdam een digitaal Kennisatelier over intersectionaliteit in het onderwijs.
Ruim twintig professionals zochten de verdieping op tijdens het digitale Kennisatelier ‘Intersectionaliteit in het onderwijs’ op 10 juli 2020. IDEM-onderzoeker Afiah Vijlbrief opende het online Kennisatelier met een korte introductie over het complexe en gelaagde begrip, dat haar oorsprong vindt in de jaren tachtig in de Verenigde Staten. Rechtenhoogleraar Kimberlé Crenshaw introduceerde het begrip om te kunnen nadenken over identiteitsdimensies als verschillende assen die elkaar kruisen. Afiah geeft een voorbeeld: “Als queer persoon van kleur, bijvoorbeeld, word je ten eerste gecategoriseerd op je huidskleur als zwart. Daarnaast word je gezien als vrouw. Als je met een vrouw samen bent, word je gecategoriseerd als lesbisch. Als mens kun je allerlei verschillende identiteiten hebben die elkaar kruisen of overlappen. Tegelijkertijd kun je daardoor te maken krijgen met verschillende manieren van uitsluiting.”
Mensen die tot (een van de) gestigmatiseerde groepen in de samenleving behoren, zullen dit herkennen. Mensen die zich identificeren met wat als norm wordt gezien (witte, cisgender, heteroseksuele hoogopgeleide man) zullen het over het algemeen lastiger vinden om zich in te leven, omdat zij minder tot geen discriminatie ervaren. “Het is dus belangrijk om je af te vragen wat je eigen identiteiten zijn en wat deze betekenen voor je eigen positie”, zegt Afiah ter afsluiting van de introductie.
Jerry Afriyie pleit voor maatwerk in het onderwijs
Dichter en frontman van Kick Out Zwarte Piet Jerry Afriyie was de eerste spreker van het digitale kennisatelier. Hij benadrukt dat geen enkele persoon in maar één hokje valt. Al bij het opgroeien zit je in een bepaalde bubbel, of in meerdere bubbels. “In hoe meer bubbels je zit, hoe bewuster je wordt en hoe sneller je tot voortschrijdend inzicht komt”, zegt hij. Vooral het onderwijs is de plaats om kinderen van meerdere ‘bubbels’ te laten kennisnemen. “Er kan tijdens geschiedenis best over de gouden eeuw gepraat worden, maar niet zonder de slavernij te behandelen”, vertelt Jerry. “Het blijven vertellen van maar een kant van het verhaal, dat past niet meer bij deze tijd. Het is belangrijk dat we het hele verhaal vertellen, dat mensen van kleur met meerdere onderdrukkingsmechanismen te maken krijgen en dat we bestaan uit zoveel meer dan alleen onze huidskleur.”
Lisa McCray: een niet-inclusieve opleiding kan erg demotiverend zijn
Voormalig productieleider van het HipHopHuis Lisa McCray, die een bijdrage leverde aan het eerste Kennisatelier over intersectionaliteit op 18 februari, was aanwezig om de documentaire A seat at the table te bespreken, die zij samen met studiegenoten tijdens haar studie had gemaakt. De documentaire laat zien hoe lastig het is voor studenten om intersectionele onderwerpen te bestuderen als docenten (veelal tot de norm behorend) het belang van het onderwerp niet inzien. “Je verwacht dat op een culturele opleiding wel verder wordt gekeken dan alleen met een westerse bril, maar het is ontzettend vreemd als dat niet zo blijkt te zijn. Een niet-inclusieve opleiding of school kan erg demotiverend zijn voor studenten die buiten de norm vallen.”
Break-outrooms: verder in gesprek
De deelnemers gingen na deze sprekers in break-outrooms in kleinere groepen verder in gesprek over het thema. Ze vroegen zich af hoe de representatie tijdens hun eigen schooltijd was, hoe die nu is en hoe het beter kan. “Verschillende groepen mensen ervaren dezelfde problemen, maar spreken dit niet uit. Racisme is een voorbeeld: stel dat de Marokkaanse gemeenschap zich ook uitspreekt voor de Black Lives Matter-beweging, omdat ze allemaal met discriminatie te maken krijgen. Daar zouden we graag verandering in willen zien.”
In Rotterdam wonen zo’n 85.000 mantelzorgers. Ze helpen hun partner, familieleden of andere naasten met noodzakelijke zorg. Om deze duizenden mantelzorgers te ondersteunen, is er sinds 1 mei de Mantelfoon. Op dit nummer kunnen mantelzorgers 24 uur per dag, 365 dagen per jaar, terecht met vragen of om hun verhaal te delen. Rotterdam heeft daarmee het eerste mantelzorgsteunpunt dat dag en nacht bereikbaar is. We spraken met Merel van der Sar, projectleider van de Mantelfoon: “We proberen geen doorgeefluik te zijn, maar te ondersteunen totdat er een oplossing is.”
Wat is Mantelfoon?
De Mantelfoon is een telefonische ondersteuningslijn voor mantelzorgers in Rotterdam. De Mantelfoon is gratis te bereiken via 0800-7773333. Per 1 mei 2020 is Mantelfoon het nieuwe mantelzorgsteunpunt in Rotterdam. De 24/7 telefonische bereikbaarheid die we bieden met de Mantelfoon is een aanvulling op bestaande mantelzorgondersteuning die er al is in de wijk. Mantelzorgers die een praktische vraag hebben, advies nodig hebben of hun verhaal willen delen, kunnen dag en nacht bellen. De medewerkers bij de telefooncentrale zijn getraind zodat ze veel voorkomende vragen snel kunnen beantwoorden. Andere vragen worden door mantelzorgcoaches opgepakt. We verwijzen zo min mogelijk door, maar helpen bij het zoeken naar antwoorden. We proberen geen doorgeefluik te zijn, maar te ondersteunen totdat er een oplossing is. Soms is het onvermijdelijk om door te verwijzen. Wanneer dit nodig is zorgen we voor een warme overdracht met de professional in de wijk, zoals een wijkteam bijvoorbeeld.
Wat gebeurt er bij een ‘moeilijke’ vraag?
Als een mantelzorger belt met een hulpvraag die niet direct te beantwoorden is, wordt zij of hij gekoppeld aan een mantelzorgcoach. Die neemt contact op met de mantelzorger en kan helpen bij van alles en nog wat. Bijvoorbeeld bij de aanvraag voor een mantelzorgparkeervergunning, een aanvraag voor specifieke zorg, of een vervanger regelen als de mantelzorger op vakantie is.
Is Mantelfoon voor iedereen?
Mantelfoon is voor alle Rotterdammers die zorgen voor iemand binnen Rotterdam of daarbuiten. Maar ook voor iemand die buiten Rotterdam woont en zorgt voor iemand in Rotterdam.
Voor professionals hebben we een directe ondersteuningslijn tijdens kantooruren. Zij kunnen bellen naar 010 – 261 41 66 als ze bijvoorbeeld een cliënt ondersteunen die mantelzorger is of een mantelzorgende collega willen helpen.
Hoe is Mantelfoon ontstaan?
Uit onderzoek van de gemeente Rotterdam bleek dat er behoefte was aan een centraal mantelzorgsteunpunt. Een beleidsmedewerker Mantelzorg had per ongeluk haar telefoonnummer in een brief aan mantelzorgers geplaatst en werd platgebeld. Toen werd duidelijk hoe urgent een centraal nummer was. Mantelfoon is een samenwerking tussen De ZorgCentrale en wmo radar, beide onderdeel van Incluzio.
Worden jullie niet platgebeld met vragen over corona?
In deze tijd kun je je juist voorstellen dat mantelzorgers het lastiger hebben, vooral omdat een tijdje beschermingsmiddelen schaars waren. Op een gegeven moment kwamen er beschermingsmiddelen en testen vrij voor mantelzorgers, dus hebben wij mantelzorgers geïnformeerd over hoe ze dit konden aanvragen. We hebben gelukkig een korte lijn met de gemeente en de GGD, dus we zijn goed op de hoogte van de ontwikkelingen.
Welke vragen krijgen jullie het meest?
We zijn nog in de opstartfase, dus het is lastig te zeggen. Maar we merken nu al dat het soort vragen sterk varieert. De afgelopen tijd gingen veel vragen over dagbestedingsactiviteiten die gestopt waren vanwege corona. Mantelzorgers hadden hierdoor nauwelijks meer adempauze en vroegen zich af hoe ze het konden volhouden. Onze mantelzorgcoaches zijn dan bijvoorbeeld op zoek gegaan naar naar respijtzorgmogelijkheden, zoals Mantelaar waarbij studenten kunnen helpen ontzorgen.
In een later stadium gaan we alle vragen en telefoontjes periodiek analyseren. Op basis daarvan kunnen we de gemeente adviseren. Zijn er bijvoorbeeld specifieke vragen in een bepaald gebied? Zijn vragen over dementie wijkgebonden? Is er ergens structureel behoefte aan mindfulness vanwege stressklachten? Op die manier kunnen we ook een signalerende en adviserende rol spelen.
Wat is jullie tip voor mantelzorgers?
Deel je zorgen met mensen die je vertrouwt. Je hoeft de mantelzorg niet alleen op je te nemen. Als je de last over meerdere schouders verdeelt, wordt deze minder zwaar. Durf die hulp te vragen. En bel Mantelfoon als je ergens mee zit. Wij nemen de tijd voor je en denken met je mee. Veel mantelzorgers kunnen hun verhaal niet goed kwijt bij vrienden of andere familie die niet mantelzorgen, omdat zij het lastiger begrijpen. Bij de Mantelfoon kun je sparren met iemand die jouw wereld begrijpt.
Wat is jullie tip voor professionals die werken met mantelzorgers?
Luister goed en probeer je hulpverlenersreflex uit te schakelen. Als professional zijn we geneigd om oplossingen aan te dragen, maar vaak zitten mantelzorgers niet te wachten op ongevraagd advies. Onderzoek of iemand wel open staat voor hulp. Begin het gesprek door te vragen naar hoe het met iemand gaat. Heb oprechte aandacht voor het verhaal van de mantelzorger, zodat hij/zij zich gezien en gehoord voelt. Gebruik LSD (luisteren, samenvatten, doorvragen) en geef geen oordeel. Maak je je zorgen? Uit dit en maak het bespreekbaar.
Professionals die met dit soort situaties kampen, kunnen altijd bellen naar het directe 010-nummer zodat een van onze mantelzorgcoaches kan meedenken.
Daarnaast zullen we, wanneer corona het toelaat, een aantal keer per jaar bijeenkomsten organiseren voor professionals om ervaringen uit te wisselen en belangrijke thema’s van mantelzorg uit te lichten. Voel je welkom om aan te sluiten!
Bijna de helft van de jongeren tussen de 12 en 25 jaar ervaart wel eens eenzaamheid. De ene af en toe, de ander vaak. Jongeren die chronisch gevoelens van eenzaamheid ervaren, belanden in een neerwaartse spiraal: ze trekken zich terug, ontwikkelen negatieve gedachten over zichzelf en de wereld, trekken zich nog verder terug…
Dit kan uiteindelijk leiden tot een laag zelfbeeld, slaaptekort, gedragsproblemen of gezondheidsklachten. Om deze negatieve spiraal te doorbreken, is het belangrijk om eenzaamheid bij jongeren in een vroeg stadium te herkennen. Daarom hield IDEM Rotterdam op 2 juli 2020 het Kennisatelier ‘Je verjaardag vier je het liefst met elkaar’ in de Maaspoort in Rotterdam, over wat eenzaamheid betekent voor jongeren.
Het Kennisatelier stond aanvankelijk gepland voor 26 maart, maar kon destijds vanwege de gedeeltelijke lockdown geen doorgang vinden. Het werd verplaatst naar een nieuwe datum, maar nog altijd werden de veiligheidsvoorschriften en de anderhalvemeterregel gehandhaafd. Nadat de deelnemers zich hadden gemeld tijdens de inloop, trapte stedelijk netwerker Karin Oppelland de bijeenkomst af met een warm welkom.
Ontwikkelingspsycholoog Rafael Maria Thevenent ging nader in op de problematiek achter eenzaamheid bij jongeren. Wat heeft het voor gevolgen? Hoe herken je jongeren die eenzaam zijn? Wat is de beste manier om hen aan te spreken? En wat kun je als professional doen om die eenzaamheid te doorbreken? Ze kon uren doorpraten over het onderwerp, maar gezien de tijd was ze genoodzaakt haar presentatie kort en bondig te houden.
Meer eenzaamheid door corona
Dinja Horsting van wmo radar ging vervolgens verder in op de actuele situatie. De coronacrisis leidde immers tot een toename van eenzaamheid, ook onder jongeren. Ze vertelde over de speciale tafelvoetbal, die ze als afstudeerproject had bedacht, waarmee eenzaamheid onder jongeren aangekaart kan worden. De voetbaltafel is natuurlijk geen gewone. Bij deze tafel speel je met één speler tegen twee of drie anderen. Op het veld en bij de puntentelling staan weetjes en tips over eenzaamheid. “Het idee was dat jongeren zouden denken ‘hey, tafelvoetbal’ en dan tijdens het spel het onderwerp eenzaamheid aankaarten”, legt Dinja uit. “Maar we zijn ook bezig om werkvormen bij de voetbaltafel te bedenken, om meer gestructureerd het gesprek te faciliteren over eenzaamheid bij jongeren.”
Steven van Stichting Join Us, die zich inzet om eenzaamheid onder jongeren terug te dringen, vertelde over zijn ervaringen in de praktijk. Zo zag hij bijvoorbeeld geen verschil in eenzaamheid tussen meisjes of jongens. Als de jongeren bij Join Us terechtkomen, wordt hen gevraagd een contract te tekenen en een doel te formuleren. Zowel op fysieke locaties als online via https://www.eenzamejongeren.com/, kunnen eenzame jongeren lotgenoten vinden en nieuwe contacten leggen.
Tijdens een korte pauze, waarin deelnemers gretig de speciale voetbaltafel uitprobeerden, werd nader met elkaar kennisgemaakt. Een van de deelnemers, die werkzaam is bij Sportsupport, zou de voetbaltafel graag in kantines van sportverenigingen terugzien om het onderwerp op de kaart te zetten.
Vertellen door theater
Na de pauze voerden twee acteurs van Me&Society het theaterstuk van Kiezpijn wordt Kies Fijn op. Het werd doodstil en de acteurs kregen alle aandacht. Het eerste verhaal ging over een zwarte, lesbische vrouw die vertelde over hoe ze uit de kast gekomen was. Het tweede verhaal ging over een vrouw met een Hindoestaanse achtergrond, die zwanger raakte van een man met Antilliaanse achtergrond. Het verhaal eindigde voor de abortuskliniek. In beide verhalen werd op indringende wijze duidelijk gemaakt hoe eenzaam deze jongeren zich voelden.
Shanice Cruz Alberto nam het stokje over en vertelde over haar eigen ervaring met eenzaamheid. Dat bracht haar op het idee om eenzaamheid onder leeftijdsgenoten verder te onderzoeken.
Tot slot vertelde Josine Strörmann over het Jongeren Informatie Punt in Rotterdam. Hier komen vooral jongeren die dakloos zijn of schulden komen met een hulpvraag. Achter deze problemen, schuilt vaak eenzaamheid. Vooral het gevoel te zijn verlaten, speelt een grote rol in de levens van deze jongeren.
Na de presentaties bleven enkele deelnemers napraten onder het genot van een hapje en drankje. Professionals die elkaar niet kenden hebben – op gepaste afstand – met elkaar kennisgemaakt en gebrainstormd over mogelijke samenwerkingen in de toekomst.
Hoeveel heb je op je rekening staan? Durf jij met je volle gewicht op een opgeblazen ballon te zitten? Het zijn niet de vragen die je normaalgesproken op een Kennisatelier van IDEM Rotterdam verwacht. Maar tijdens het interactieve Kennisatelier ‘Taboes als trend’ kon je werkelijk alles horen.
Het kabinet lanceerde vorig jaar april een campagne om het taboe op angststoornissen te doorbreken. In mei volgde een campagne voor dat op schulden. Ook de gemeente en allerlei maatschappelijke organisaties komen met tal van initiatieven om lastige onderwerpen bespreekbaar te maken: van campagnes tot theatervoorstellingen tot praatsessies.
Taboes doorbreken lijkt wel een trend. Taboes kunnen namelijk het werk van onder meer welzijnswerkers moeilijker maken en zorgen voor handelingsverlegenheid, bleek al uit het IDEM-artikel van Larissa Chantre. De nadruk op bespreekbaarheid is dan ook niet vreemd. Maar hoe doe je dat op een zorgvuldige, cultuursensitieve manier?
Tijdens het eerste Kennisatelier sinds ons land werd stilgelegd door de coronacrisis op 18 juni 2020 kwam een selecte groep professionals samen om hier meer over te weten te komen. Maar vooral was het een Kennisatelier om te ervaren, want Tiffany Jantji en Saadienne Conep van Who Am I?! leidden de interactieve workshop. Voor IDEM-se begrippen was het op zijn zachtst gezegd een taboedoorbrekende bijeenkomst…
Ludiek en indringend
Deelnemers kregen bij binnenkomst in het Gemaal op Zuid een goodiebag met benodigdheden, zodat materiaal delen niet nodig was. Dat was niet de enige maatregel die werd genomen om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Uiteraard was er desinfecterende gel, mochten niet alle zitplekken gebruikt worden en werd gevraagd om ook tijdens de koffiepauze de nodige afstand te houden. Een excuus om niet meer mee te doen, was er echter niet.
Tiffany en Saadienne lieten namelijk op ludieke, confronterende, serieuze, grappige, maar vooral indringende wijze zien hoe taboes je beeld kunnen bepalen. Hoe professioneel je ook bent, soms ontkom je nu eenmaal niet aan aannames of onbewuste vooroordelen. Dat kan komen door gebrek aan kennis of gewoon omdat je te druk bent. Met een foto-opdracht lieten Tiffany en Saadienne zien hoe dat in zijn werk gaat: een persoon was gefotografeerd in twee verschillende outfits, aan ons de vraag welke van de twee de ‘echte’ was. Een tekstuele hint maakte het alleen maar lastiger, want hoe beoordeel je iemand op basis van een tip en uiterlijkheden?
Niet dus. En dezelfde moeilijkheid speelt een rol bij taboes: als jij denkt dat bepaalde onderwerpen in bepaalde culturen of groepen een taboe zijn, hoe kun je er dan ooit over beginnen? Of wat als het een onderwerp betreft waar je zelf niet graag over praat? “Stel geen vragen die je zelf ook niet zou beantwoorden”, is een van de adviezen, “want je cliënt moet altijd ‘en jij?’ kunnen vragen. Het verhaal van de aanwezige ervaringsdeskundige liet zien hoe je als hulpverlener door open en oprechte vragen te stellen, toch net dat stapje verder kan komen. En daarmee kan zorgen voor een goede en prettige samenwerking tussen hulpverlener en cliënt.
Coronaproof nabespreking
De deelnemers bespraken na het ervaringsverhaal welke waarden belangrijk zijn om hoog te houden als professional in het maatschappelijk veld. In schematische bouwstenen konden aanwezigen eerst hun individuele waarden invullen, om vervolgens in groepjes de belangrijkste waarden te bepalen. Er was veel overeenstemming, maar de opdracht leverde tegelijk een goede discussie op: waarom is de ene waarde belangrijker dan de andere?
Geknapte ballonnen, heftige ervaringsverhalen en schokkende ontboezemingen: na afloop was iedereen wel toe aan een drankje en een luchtige evaluatie van de middag. Er werd dan ook volop genoten van een drankje en individueel verpakte, coronaproof hapjesbox.
Wereldwijd staan mensen op om te demonstreren tegen racisme en (politie)geweld tegen mensen van kleur. Ook in Rotterdam kwamen duizenden mensen bijeen rondom de Erasmusbrug en langs de Maas om vreedzaam te protesteren. Als Rotterdamse professional vraag je je in deze tijd misschien af wat je zelf kan doen om (onbedoeld) racisme tegen te gaan. De afgelopen dagen is hier veel over geschreven en gedeeld, daarom zetten we graag enkele interessante artikelen, documentaires en tips op een rij.
Waarom haten we?
Waarom is er, om te beginnen, zoveel haat in de wereld? Het is maar moeilijk te bevatten waarom mensen zoveel hekel kunnen hebben aan een ander, of zelfs aan een hele bevolkingsgroep. In de documentaireserie ‘Why we hate’ onderzoekt evolutionair antropoloog Brian Hare de oorsprong van haat. Hoe komt het dat mensen tegelijkertijd vriendelijk én xenofobisch kunnen zijn?
Onbewuste vooroordelen
Discriminatie en racisme komen vaak voort uit vooroordelen en stereotypen. Meestal ben je je niet eens bewust van die vooroordelen en stereotypen. Als professional is het belangrijk om je hiervan wel bewust te zijn, bijvoorbeeld om te voorkomen dat je cliënten onbedoeld anders behandelt. In de vooroordelentest op www.discriminatie.nl ontdek je of je vooroordelen hebt over jongeren of ouderen, vooroordelen over mensen met een donkere of lichte huidskleur, of vooroordelen over mannen of vrouwen.
Zorgen over verruiming politiebevoegdheden
Lange tijd werd gedacht dat racisme en politiegeweld tegen zwarte mensen ‘iets typisch Amerikaans’ was. Maar ook in Nederland vallen er dodelijke slachtoffers na aanhoudingen en is etnisch profileren door de politie een gegeven. De bevoegdheden van de politie en boa’s in Nederland om geweld te gebruiken bij aanhoudingen lijken zelfs verruimd te worden. Verschillende organisaties, waaronder RADAR, maken zich ernstige zorgen hierover.
Racisme is structureel
Helaas is racisme ook in Nederland een structureel probleem, dat veel verder gaat dan politiegeweld tegen mensen van kleur. Racisme en discriminatie vinden op allerlei plekken plaats: van onderwijs tot arbeidsmarkt en van wijkniveau tot de Belastingdienst. Vaak vindt racisme of discriminatie indirect of impliciet plaats. Dat maakt het moeilijk om racisme en discriminatie te zien en aan te pakken, maar het is niet minder pijnlijk voor mensen tegen wie discriminatie is gericht.
Fragiele balans tussen volksgezondheid en mensenrechten
Allemaal goed en wel, die demonstraties, maar is het nu niet te gevaarlijk vanwege corona? IDEM Rotterdam wil het belang van de maatregelen om corona tegen te gaan benadrukken, maar ook is het belangrijk om te onthouden dat demonstreren een belangrijk grondrecht is. De coronacrisis maakt de balans tussen demonstratierecht en volksgezondheid ingewikkeld. In het RADAR-dossier over corona en mensenrechten, lees je meer over deze fragiele lijn.
Witte bondgenoten
Wil jij graag een bondgenoot zijn in de strijd tegen racisme? Je solidariteit uiten op sociale media en je gezicht laten zien op demonstraties is al een heel goed begin. Maar je kan nog veel meer doen. En sommige dingen kun je beter niet doen. Daarom verzamelde OneWorld een overzicht van do’s en don’ts voor witte bondgenoten.
Wat werkt tegen discriminatie?
Ben je professional en wil je een verdere verdiepingsslag maken in de aanpak van discriminatie? Volg dan de online cursus ‘Effectief discriminatie aanpakken’ van KIS en RADAR op 2 juli. Ben je die dag bezet of zit de cursus vol? KIS heeft een handig dossier samengesteld met allerlei leesvoer op dit gebied: ‘Wat werkt tegen discriminatie’.
Meld discriminatie
Meld discriminatie! Ook als je niet zelf degene bent die gediscrimineerd wordt, kun je een melding maken bij een antidiscriminatiebureau. Bijvoorbeeld als je een cliënt of collega hebt die racistisch bejegend wordt. Het is niet alleen belangrijk om de omvang van racisme beter in kaart te brengen, maar ook kun je advies vragen over hoe je kan omgaan met de situatie. Discriminatie melden kan ook eenvoudig via de app Meld Discriminatie Nu.
Huiswerk
Wil je nóg meer lezen, zien, kijken en doen? Breng dan een bezoek aan www.withuiswerk.nl. Deze website is gemaakt voor witte mensen die zich willen verdiepen in de strijd tegen racisme. Je vindt er overzichten van waardevolle documentaires, podcasts, artikelen en boeken.
