Intersectionaliteit: ineens hoor je deze term overal. Niet alleen lees je erover, ook op steeds meer werkvloeren hoor je de term. Bij het HipHopHuis wordt intersectionaliteit een tweede natuur, omdat de doelgroep zo divers is. Productiecoördinator Lisa McCray brengt het concept in haar dagelijkse werk in de praktijk. “Om diversiteit een eerlijke kans te geven, moet je inclusief zijn. Dat kan alleen door intersectioneel te denken en te handelen. We zijn op de goede weg, maar leren iedere dag bij.”
Als dochter van een Nederlandse moeder en Afro-Amerikaanse vader was Lisa McCray al haar hele leven bezig met intersectionaliteit, al had ze dat nooit echt door. Zo merkte ze in haar jeugd dat haar dagelijkse beleving, als vrouw van kleur, erg kan verschillen van die van haar moeder. Eveneens een vrouw, maar een witte vrouw. Daarentegen deelt ze haar huidskleur met haar vader, maar omdat hij man is maakt dat zijn dagelijkse beleving weer heel anders dan die van haar. Pas tijdens haar studie Culturele en Maatschappelijke Vorming aan de Hogeschool Rotterdam hoorde ze voor het eerst van de term intersectionaliteit en realiseerde ze zich dat die op verschillende aspecten van haar leven van toepassing is. “Voor mij omvat intersectionaliteit alle onderwerpen en thema’s die buiten de norm vallen”, vertelt ze, “met alle intersecties die daarin bestaan.”
Andere kant van de geschiedenis
Al op de basisschool hield Lisa zich bezig met onderwerpen die buiten de norm vallen, zoals haar huidskleur. “Als persoon van kleur heb je van jongs af aan al door dat er onderscheid gemaakt wordt tussen verschillende groepen mensen. Je begrijpt alleen nog niet waarom dat zo is.” Ook op school werd Lisa niet veel wijzer over dit ‘waarom’. Het was haar vader die Lisa meer leerde over de geschiedenis van hun voorouders. “Op school kregen we wel les over de ‘gouden eeuw’, maar die periode werd alleen vanuit Nederlands perspectief belicht”, vertelt ze. Lisa vroeg zich af waarom ze nooit mensen zoals zij terugzag in de schoolboeken. Daarom maakte ze een werkstuk over de VOC en de WIC, waarin ook de verhalen van haar vader terugkwamen.
Toen Lisa naar de middelbare school ging, dacht ze daar meer te leren over die andere kant van de geschiedenis. “Ik koos voor het profiel Cultuur & Maatschappij, in de veronderstelling dat ik nu toch ook wel onderwezen zou worden over mijn geschiedenis. Maar we kregen alleen maar les van witte mannen, waardoor ik nog steeds alles zelf moest opzoeken. Pas tijdens mijn studie veranderde dat. Ik deed een minor aan de Willem de Kooning Academie en daar kreeg ik les van een vrouw van kleur. Zij heeft me geïntroduceerd in de theorie achter representatie van ras en gender in de media. Dat vond ik zo interessant dat ik besloot op dat onderwerp af te studeren.”
Meerdere perspectieven
Lisa bleek niet de enige die behoefte had aan meerdere perspectieven in het onderwijs. Er bestonden nu eenmaal meer ‘hokjes’ dan wit, man en cisgender. “Enkele studiegenoten wilden ook heel graag iets doen met intersectionaliteit”, vertelt ze. “Want hoe kun je nou een goede cultureel-maatschappelijk vormer worden als je alleen maar de westerse cultuur meekrijgt? En als je alleen maar les krijgt van witte, cisgender mannen? Er zijn veel meer hokjes, met ook nog allemaal overlap. Daarom besloten we een collectief te vormen: we waren met mensen van allerlei afkomsten, mensen met diverse seksuele voorkeur, verschillende genders. We begonnen met ‘performative lectures’, een soort interactieve theatrale bijeenkomst waarin we vertelden wat vier jaar studeren aan de Hogeschool Rotterdam met ons had gedaan. Bezoekers zaten letterlijk in hokjes, maar we zorgden wel voor een veilige setting. Het laatste uur van de bijeenkomst konden bezoekers uit de hokjes komen, om met elkaar in gesprek te gaan over wat ze gehoord hadden.”
Het bleek erg zwaar om de veelal mannelijke, witte docenten te confronteren met ervaringen van studenten die niet binnen die norm vielen. “We hadden onderschat hoe mentaal uitputtend het is om keer op keer je verhaal te vertellen aan de mensen die eigenlijk ‘het probleem’ zijn”, licht Lisa toe. “Velen voelden zich aangevallen, omdat zij die witte cisgender man zijn waar we over spraken. Ze hadden zeker wel begrip voor ons verhaal, maar dat is niet genoeg. Uiteindelijk moet de verandering vanuit hen komen. Het is immers de verantwoordelijkheid van de schoolleiding en de leraren om nieuw beleid te maken dat inclusiever is.”
Verandering kost enorm veel tijd. Dat was de belangrijkste les die Lisa geleerd heeft van de ‘performative lectures’ tijdens haar studie. Aan het begin van die verandering is het van belang dat je eerst bij jezelf nagaat in welke hokjes je denkt te vallen. “Vraag je af of die hokjes bij een norm horen of niet. Denk na over hoe vaak jij jezelf terugziet op tv, in magazines of in je organisatie. Welke hokjes kan je afvinken en welke hokjes missen er nog in jouw omgeving? Op die manier word je je bewust van je positie en of die geprivilegieerd is of niet. Bewustwording van je eigen positie is de eerste belangrijke stap om het gesprek over intersectionaliteit aan te gaan.”
Inclusief bij het HipHopHuis
Bij het HipHopHuis zijn ze zich bewust van die eigen positie, al wil dat niet zeggen dat alles op het gebied van inclusie perfect gaat. “Zo kan bijvoorbeeld onze rolstoeltoegankelijkheid een stuk beter”, legt Lisa uit. “Maar we zijn op de goede weg en leren iedere dag wat bij.” Als Productiecoördinator probeert ze zoveel mogelijk een intersectionele benadering te hanteren. “Onze corebusiness is dans”, zegt Lisa. “We zijn een dansschool, maar tegelijkertijd een maatschappelijk instituut. Zo hebben we ook een educatief programma en gaan we langs op scholen om ‘hiphop values’ over te brengen. In tegenstelling tot het stereotype – veel blingbling en schaars geklede vrouwen – gaat hiphop over sociale rechtvaardigheid en respect. Ook hebben we hier veel boeken verzameld over de zwarte geschiedenis, dus iedereen die interesse heeft in het onderwerp is welkom om erover te lezen. Daarnaast hebben we iedere vrijdagavond een talk over allerlei thema’s, van ‘white saviorism’ tot seksualiteit. Het is heel laagdrempelig, dus iedereen kan aanschuiven om mee te praten.”
Ook als het om praktische dingen gaat, verliest Lisa intersectionaliteit nooit uit het oog. “Als bijvoorbeeld een programmamaker ons vraagt om dansers, probeer ik een zo divers mogelijke groep samen te stellen”, legt Lisa uit. “We willen dat zoveel mogelijk mensen gerepresenteerd worden. Of als ik catering moet regelen, kies ik niet voor de standaard.”
Alleen divers zijn is echter niet genoeg, benadrukt Lisa. “Om diversiteit een eerlijke kans te geven, moet je inclusief zijn. Dat kan alleen door intersectioneel te denken en te handelen.”
Meer weten over intersectionaliteit?
Wil jij ook meer weten over intersectionaliteit? Kom dan naar het IDEM-kennisatelier ‘Intersectionali…wat?’ op 18 februari 2020 in het HipHopHuis Rotterdam. Tijdens de bijeenkomst staan onder meer de volgende vragen centraal: Waar komt intersectionaliteit vandaan? Wat is een intersectionele benadering? Hoe hangt intersectionaliteit samen met inclusiviteit?
Meer informatie of aanmelden? Lees hier meer over het kennisatelier.