Aan het begin van een nieuw jaar is het voor veel mensen tijd voor goede voornemens. Op je geld letten is er daar vaak een van. Wie in de schulden komt, moet nóg iets beter opletten. Gers met Geld biedt hier hulp bij. Het Rotterdamse initiatief coacht inwoners om financiële zelfredzaamheid te bevorderen en daardoor hun financiële situatie te verbeteren. IDEM Rotterdam spreekt met Irene Lopes, een van de projectleiders, en trajectcoach Jason de Vogel.
Wat doet Gers met Geld?
Irene: Gers met Geld is in 2019 van start gegaan vanuit een samenwerking van Kwadraad en Buurtwerk. We zijn een van de uitvoerders van het plan ‘Reset Rotterdam’, waarbij we mensen met problematische schulden proberen te helpen. In het kort, we ondersteunen, begeleiden en coachen deze mensen om hun financiële zelfredzaamheid te bevorderen.
Jason: We beginnen met een kennismakingsgesprek om te bekijken of iemand open staat voor een traject bij ons. We bekijken waar die persoon staat en wat diegene wil bereiken. Onze coachende rol bestaat eruit om samen met de cliënt te bekijken waar diegene wil groeien op het gebied van competenties, motivatie en zelfvertrouwen. We bekijken dan wat we kunnen aanbieden, dus we leveren maatwerk. Denk aan workshops, trainingen en oefeningen om het zelfvertrouwen te versterken. Het is belangrijk dat mensen zien dat ze er niet alleen voor staan.
Waarom kloppen veel mensen met schulden zo laat aan?
Jason: Niet iedereen heeft een financiële opvoeding gehad. Een groot deel van de mensen komt in de problemen omdat ze niet zo goed weten hoe ze met geld moeten omgaan. Eigenlijk komen ze uit onmacht in de schuldsanering.
Irene: Er is ook een grote groep die in de schulden komt door life events, zoals ziekte of scheiding. Dan kunnen schulden heel snel opstapelen. De mensen die bij ons komen zitten vaak al in de schuldhulpverlening. Zij worden aangemeld bij ons vanuit de kredietbank. Sinds kort worden ook mensen aangemeld door welzijnsorganisaties. Deze groep heeft financiële vragen, maar de situatie is nog niet problematisch. Bij hen kunnen we hopelijk erger voorkomen.
Ingewikkelde regels maken het vast ook niet makkelijker?
Irene: We zien vaak dat bepaalde regels het lastig maken. Zo begeleidde ik een dame met een nulurencontract die ook bijstand kreeg. Ze krijgt elke maand een brief dat ze moet terugbetalen omdat ze ‘te veel’ gewerkt zou hebben, maar ze kan pas achteraf doorgeven hoeveel ze gewerkt had. Alles werd dan te laat verrekend, waardoor ze iedere keer in de min eindigde. Iemand in zo’n situatie heeft continu stress door die regels, je moet continu opletten of je niet iets verkeerd doet of te veel werkt.
Wat kunnen jullie in dergelijke gevallen doen? Bemiddelen bij de gemeente?
Irene: We bekijken natuurlijk eerst of alles wel klopt. Indien het niet klopt, dan verwijzen we door naar sociale raadslieden. We mogen namelijk zelf geen bezwaar maken, maar we begeleiden hen wel naar hulpverleners die daar wel bij kunnen ondersteunen.
Jason: We proberen iemand te motiveren om zelf de regie te nemen. We coachen hen om de stap te nemen naar dat loket, om hulp te vragen en met resultaat terug te komen. Voor onze deelnemers is dat een hele grote stap, omdat ze door de jaren heen moedeloos zijn geworden, of weerstand hebben opgebouwd ten aanzien van het systeem zoals de belastingdienst.
Als die eerste stap is gezet en mensen zijn weer op de goede weg, hoe zorgen jullie ervoor dat mensen niet terugvallen in schulden?
Jason: Wat wij doen is eigenlijk al nazorg. Mensen zitten in een traject waarbij de acute problematiek is opgepakt. Als iemand wordt aangemeld, gaat het erom dat ze zelf regie nemen. Ze mogen alle vragen stellen die ze willen, hoe ‘dom’ ze ook zijn.
Irene: De mensen die we coachen hebben al jaren geen regie kunnen nemen, omdat ze in een traject zitten. Door coaching, trainingen en workshops proberen we ervoor te zorgen dat mensen het vertrouwen krijgen dat ze de situatie weer in eigen hand kunnen nemen. Als onze begeleiding is afgerond, monitoren we nog enkele maanden hoe het met die personen en hun financiën gaat.
Hebben jullie het drukker door de coronacrisis? Ik kan me voorstellen dat meer mensen in de problemen komen door financiële onzekerheid?
Jason: We hebben niet veel meer aanmeldingen, maar het is wel lastiger om de dienstverlening op peil te houden. We zijn geswitcht van fysieke naar digitale ondersteuning, wat lastig is omdat we zo sterk inzetten op interactie en betrokkenheid. Bovendien heeft niet iedereen voldoende digitale competenties om online hulp te ontvangen.
Irene: Het was een hele omschakeling voor zowel de organisatie als de mensen die we begeleiden. Want hoe organiseren we alles voor mensen die bijvoorbeeld geen computer hebben? We proberen dan bijvoorbeeld opdrachten per post te versturen en deze telefonisch door te nemen, maar voor veel deelnemers is het niet eenvoudig en vergt dit veel inspanning. Dit is dan te veel gevraagd van mensen die al veel stress ervaren.
Er zijn veel vooroordelen over mensen met beperkt budget, bijvoorbeeld dat het hun eigen schuld is. Hoe kun je als professional daar het beste mee omgaan?
Jason: We zien mensen soms in een hokje worden gestopt op basis van hoe hun schulden zijn ontstaan. ‘Jij bent dat type cliënt’, bijvoorbeeld. Het is soms mensonterend. We proberen op een andere manier naar mensen te kijken, zonder stempel te drukken. Wees je bewust van de situatie van de cliënt, hoeveel stress dat oplevert en welke invloed dat heeft op iemands gedrag. In hoeverre is diegene nog in staat om in oplossingen te denken en rationeel naar de problemen te kijken? Wij proberen een stress-sensitieve aanpak te hanteren om hier zo goed mogelijk rekening mee te houden.
Irene: Goed luisteren is altijd belangrijk. Je gaat uit van de informatie op het aanmeldformulier, maar ga vervolgens zo open mogelijk het gesprek aan. Geef de deelnemers de kans om hun eigen verhaal te vertellen. Wat speelt er? Wat doet dat met iemand? Focus niet alleen op het zakelijke deel, maar onderzoek ook wat de stress kan stoppen bij iemand. En maak mensen bewust van wat stress met iemand kan doen en welke effecten die kan hebben. Deze bewustwording kan een eyeopener zijn.
Voor mensen met een beperkt budget is het lastig om mee te doen. Hoe kunnen we zorgen voor een inclusieve samenleving op dit vlak?
Jason: Ambtenaren of professionals denken nog vaak in hokjes, misschien omdat het werk zo georganiseerd is. We moeten gesprekken voeren om daar van los te komen en te streven naar onvoorwaardelijke acceptatie. De beleving van de cliënt staat centraal. We werken goed samen met de kredietbank Rotterdam. Samen proberen de communicatie naar de burger beter af te stemmen, zodat de burger zich minder ‘een nummer’ voelt.
Irene: Als je mensen met problematische schulden benadert, bedenk dan dat het iedereen had kunnen overkomen. Plaats jezelf niet hoger dan de cliënt. Door je manier van praten en van ondersteuning, kun je laten zien dat je gelijk bent. Natuurlijk heb je aan andere positie en een andere rol, maar als mens ben je gelijk. Dat neemt angst en eventuele weerstand weg bij de cliënt en geeft wat lucht.