Met de excuses van de overheid voor het slavernijverleden, is ook de doorwerking van dat verleden in onze samenleving erkend. Sociaal ondernemers Sabrina Starke en Irene Agyeman Hin zochten persoonlijk naar een cultuurspecifieke aanpak en plekken waar heling van de culturele identiteit en mentaal welzijn centraal stond. Veilige ruimtes waar niet alleen de pijn wordt geheeld, maar ook de Afrikaanse cultuur gevierd.
Als Sabrina Starke en Irene Agyeman Hin het over welzijn persoonlijk welzijn hadden, misten ze een plek waar oog was voor de historische en culturele context van hun cultuur. ‘Bij zorginstellingen is vaak onvoldoende kennis of bewustzijn van de Afrikaanse diaspora’, vertelt Starke. ‘Er zijn gezondheidsprofessionals die dat wel hebben, maar die zijn niet altijd gemakkelijk te vinden. We misten safe spaces, waar we laagdrempelig naartoe konden gaan.’
Starke en Hin kregen een gezamenlijke missie: een organisatie oprichten voor persoonlijk welzijn, gericht op de context en cultuur van de Afrikaanse diaspora. Hun kennis en ervaring uit verschillende opleidingen en banen bundelden ze voor de oprichting van Diaspora Wellhouse. ‘We ontwikkelen projecten en programma’s die gericht zijn op gezondheid en welzijn’, zegt Hin. ‘En een belangrijk onderdeel daarvan is het vieren van de Afrikaanse cultuur en tradities.’
Diaspora
In Nederland wonen veel mensen met een Afrikaanse achtergrond: of ze nu van het continent naar Nederland verhuisd zijn, of via een voormalige kolonie naar Nederland zijn gekomen. ‘Een groot deel van deze groep is in het westen opgegroeid of er geboren’, zegt Starke. ‘Als we spreken over onze culturele tradities tijdens onze bijeenkomsten, dan zie je meteen de herkenning bij iedereen. Dat zit echt in ons DNA en is van generatie op generatie doorgegeven.’
Het vieren van cultuur draagt bij aan die heling, want dat cultureel erfgoed loopt als een rode draad door de geschiedenis van mensen uit de Afrikaanse diaspora. ‘Onze geschiedenis wordt gekenmerkt door harde breuken’, legt Hin uit. ‘Denk aan de trans-Atlantische slavenhandel, dat is een hele duidelijke breuk met onze cultuur. Maar ook de migratie vanuit een voormalige kolonie naar Nederland. En er is vaak geprobeerd om de authentieke identiteit uit te wissen. Het niet mogen spreken van eigen taal, en uitvoeren van culturele tradities en rituelen hebben gezorgd voor schade in de culturele identiteit en het welzijn.
Generaties
Trauma’s die door deze breuken zijn veroorzaakt, worden onbedoeld doorgegeven aan volgende generaties. ‘Onze voorouders zaten vaak in de overlevingsstand, dus dan is er weinig mentale ruimte om te helen’, zegt Hin. ‘Dat geldt voor onze voorouders die tot slaaf gemaakt werden, maar ook voor onze ouders en grootouders die naar Nederland zijn gekomen en hier een bestaan probeerden op te bouwen. De generatie die hier is geboren en opgegroeid spreekt zich nu uit en eist ruimte op. Het staat niet los van elkaar, daarom is het voor ons belangrijk om onze projecten voor verschillende generaties te organiseren.’
Community based welzijn
De gemeenschap speelt daarbij een belangrijke rol. ‘Mensen van de diaspora hebben een gemeenschapsgevoel dat verder reikt dan het gezin of zelfs de familie’, legt Starke uit. ‘In die gemeenschap huist zoveel kennis en ervaring, die wordt bewust doorgegeven aan jongere generaties. We zijn verbonden met mensen naast ons, maar ook met vorige generaties.’
Aan retraites of bijeenkomsten doen mensen van verschillende generaties mee. ‘Die uitwisseling is zo mooi’, zegt Hin. ‘Als iemand vertelt over een moederwond, over een gebrek aan connectie, dan is er altijd wel een andere moeder die de verbinding aangaat. Vanuit het hart, vanuit een energetische connectie, worden mentale wonden geheeld. Dat is eigenlijk iets wat van oudsher goed werkte, maar in een westers systeem is gedrukt waar dat niet past.’
In de westerse, individualistische samenleving is de verbinding met de gemeenschap verloren gegaan. ‘Westerse therapie gaat heel erg op de pijn zitten’, legt Hin uit. ‘Omdat je binnen een aantal sessies geholpen moet zijn, komt daar meteen de focus op te liggen. Maar heling is geen lineair proces. Iemand uit de diaspora is misschien helemaal niet gebaat bij westerse, individuele therapie. Maar misschien wel bij een nieuwe behandeling die focust op erkenning en community based welzijn.’
Connectie
Starke en Hin hopen op meer alertheid op en ruimte voor cultuurspecifieke zorg. ‘Als zorgverlener hoef je echt niet alle geschiedenissen van alle culturen te kennen’, zegt Starke. ‘Maar het moet wel je intentie zijn om door te vragen naar de persoon voor je. Probeer vanuit een bredere blik te kijken naar de hulpvraag. Durf je ego te parkeren en hulp te zoeken bij organisaties en professionals die misschien meer ervaring op dat gebied hebben.’
Hin vult aan: ‘Concludeer niet te snel dat een cliënt niet wil meewerken, bijvoorbeeld. Maar probeer te ontdekken wat er nodig is om een connectie met die persoon te maken. En wees je altijd bewust van je eigen verhaal en de misvattingen en vooroordelen die daaraan hangen in de uitwisseling met degene met een hulpvraag. Vraag je af je de context van een persoon compleet hebt en wie de natuurlijke kennisdelers in de familie of gemeenschap zijn.’
Meer weten?
Lees meer over Diaspora Wellhouse op hun website.