In Rotterdam wonen naar schatting 200 tot 300 ‘verborgen vrouwen’. Zij worden door hun familie of echtgenoot in een gedwongen isolement gehouden en zijn erg moeilijk te bereiken voor hulpverleners. Hoe kan hun maatschappelijke participatie toch versterkt worden? Lemar Zadran studeerde af op het onderwerp.
“Sinds de moord op de Rotterdamse Yasmeen Dad in 2015 is er meer aandacht gekomen voor verborgen vrouwen. Yasmeen werd om het leven gebracht door haar man, maar was tot haar dood onopgemerkt gebleven door hulpinstanties, omdat ze gedwongen afgeschermd van de buitenwereld leefde. Tijdens mijn stageperiode bij IDEM Rotterdam kwam het thema verborgen vrouwen vaak ter sprake bij verschillende bijeenkomsten. Tegelijkertijd merkte ik dat hulpverleners en andere professionals worstelden met het bereiken van deze vrouwen. Dat inspireerde me om mijn afstudeeronderzoek te centreren rondom dit probleem. Hoe kunnen hulpinstanties verborgen vrouwen in het vizier krijgen? En welke methodes zijn effectief om hen uit hun isolement te halen ?”
Oplettende buren
“Het is lastig om tot een heldere definitie van verborgen vrouwen te komen, omdat het om een heel uiteenlopende groep vrouwen gaat. Er zitten zowel lager- als hogeropgeleiden bij, en sommige zijn in Nederland geboren en getogen, terwijl anderen vanuit het buitenland hierheen zijn gehaald als importbruid. Bovendien kent hun isolement verschillende gradaties. Sommige vrouwen mogen wel zelf de deur uit, bijvoorbeeld om boodschappen te doen of de kinderen naar school te brengen. Anderen zitten daadwerkelijk thuis opgesloten en mogen niet zonder begeleiding naar buiten.”
“Het komt niet vaak voor dat een verborgen vrouw individueel naar een hulpinstantie stapt. Veel vrouwen spreken de Nederlandse taal niet goed of hebben weinig kennis van de regels en wetten die hier gelden. Dit soort drempels zorgen ervoor dat meldingen nu vaak van buitenaf komen, bijvoorbeeld van oplettende buren of een huisarts die blauwe plekken bij een vrouw opmerkt. Toch blijkt ook dit lastig: buitenstaanders weten nooit zeker of de vrouw in kwestie daadwerkelijk in een gedwongen isolement leeft. Wat als het haar eigen keuze is om niet te participeren in de maatschappij? Buitenstaanders zijn vaak bang om bemoeizuchtig over te komen.”
Gevaarlijk
“Voor mijn afstudeerscriptie interviewde ik vijf hulpverleners binnen vijf verschillende werkgebieden, waaronder een projectmanager van de gemeente Rotterdam en een casemanager van de vrouwenopvang Arosa. Daarnaast sprak ik vier vrouwen die vroeger in een gedwongen isolement leefden en zich nu als vrijwilliger of professional inzetten om meer kennis over verborgen vrouwen te verspreiden.”
“Uit de interviews bleek dat samenwerking tussen verschillende instanties nog veel te vaak stroef verloopt. Ik hoorde verhalen over vrouwen die aangifte bij de politie deden, maar waarbij niet ingegrepen werd, omdat er te weinig bewijs was. Ook was er een vrouw die vanuit Eindhoven in Rotterdam hulp kwam zoeken, maar door de betreffende instantie weg werd gestuurd met de mededeling dat zij buiten hun werkgebied woonde. Dit zijn hele problematische situaties, want zodra een verborgen vrouw de stap maakt om bij een hulpverlenende instantie aan te kloppen, kan het heel gevaarlijk zijn als ze weer naar huis gestuurd wordt. Zij heeft direct begeleiding, opvang en ondersteuning nodig, zeker als er ook kinderen in het spel zijn.”
Vertrouwensband
“Uit mijn onderzoek blijkt dat hulpverleners op een laagdrempelige manier hulp kunnen bieden wanneer zij vermoeden dat een vrouw in gedwongen isolement leeft. Allereerst is het belangrijk om deze vrouwen goed te informeren over hun mogelijkheden. Omdat ze afgeschermd zijn voor de buitenwereld, hebben zij namelijk vaak geen idee welke voor- en nadelen er kleven aan het zoeken of accepteren van hulp. Vervolgens is het belangrijk dat er een vertrouwensband met de vrouwen gesmeed wordt. Zij moeten zich zeker voelen dat zij de juiste beslissing nemen, want je leven achter je laten is een hele grote stap. Gehoor geven aan hun behoeften en zorgen is daarbij een goed begin. Ten slotte kwam in mijn interviews met de voormalige verborgen vrouwen naar voren dat zij behoefte hadden aan empowerment en een toekomstperspectief. Een belangrijke aanbeveling die ik in mijn onderzoek aan hulpverleners doe, is om zonder te oordelen naar de verhalen van de vrouwen te luisteren en ze in plaats van medelijden concrete handvatten te bieden om een nieuw leven op te bouwen.”
“In de onderzoeken naar verborgen vrouwen, staan vaak de slachtoffers centraal. Dat geldt ook voor mijn afstudeerscriptie, hoewel ik denk dat het probleem beter aangepakt kan worden met meer aandacht voor de daders. Zij kunnen bijvoorbeeld verplicht worden om cursussen en trainingen bij te wonen, en gekort worden op hun uitkering wanneer zij niet komen opdagen. De thuissituatie van verborgen vrouwen heeft bovendien ook invloed op de volgende generatie: wanneer kinderen opgroeien in een gezin waarin het normaal is dat een vrouw afgeschermd wordt van de buitenwereld, lopen zij risico om later ook slachtoffer of dader te worden. Focus op het aanpakken van daders kan voorkomen dat deze problematiek van generatie op generatie wordt doorgegeven.”
