Iedere drie jaar ontstaat in Rotterdam een tijdelijke, creatieve wereld waar je unieke, in de gemeenschap gewortelde kunstprojecten ontdekt en geëngageerde kunstenaars die de afstand tussen werelden – en mensen – overbruggen ontmoet. Aan het einde van maart meert theater, dans, muziek, film en beeldende kunst van letterlijk alle continenten aan in de Rotterdamse haven tijdens het International Community Arts Festival (ICAF). Vijf dagen lang opent Rotterdam haar deuren voor participatieve kunst van wereldformaat.
Het ICAF is een unieke festivalervaring: van grootschalige voorstellingen tot intieme filmvertoningen en interactieve ontmoetin-gen met de makers. Het dagprogramma van het festival biedt de mogelijkheid tot verdieping, kennismaking en uitwisseling. In de avonden bruist het festival van theater-, dans-, film- en muziek- voorstellingen.
Wat is Community Art?
“Het is een enorm spectrum van praktijken, maar ze zijn allemaal verbonden door de overtuiging dat de kunsten essentieel zijn voor het leven en dat ieder mens het recht heeft om te creëren. Dat is omdat zij geloven, en wij geloven, dat dat heel belangrijk is voor wie wij zijn als mens.” Eugene van Erven, ICAF directeur
Om deze vraag te kunnen beantwoorden, moet als eerste gezegd worden dat de betekenis van community art – evenals de twee woorden die de term vormen – zeer omstreden is. Op sommige plaatsen zijn zelfs alternatieven voorgesteld voor het eveneens moeilijk grijpbare concept ‘community’. Ze hebben het vervangen door bijvoorbeeld ‘applied’, ‘social’, ‘engaged’, ‘new genre public’, ‘dialogical’, ‘relational’, ‘people’s’ of ‘participatory’. Bij het ICAF hebben we besloten om bij ‘community art’ te blijven om puur praktische redenen, omdat ook buiten de Engels-sprekende wereld deze term op veel plaatsen gebruikt en begrepen wordt. En zelfs degenen die de voorkeur geven aan andere termen, beschouwen zichzelf als deel van de grote, over de hele wereld verspreide familie die ICAF tracht samen te brengen.
Internationale community art is een verzameling van zeer diverse praktijken die gekarakteriseerd worden door vrij intense, wederkerige samenwerking tussen professionele kunstenaars en mensen die normaalgesproken niet actief bij de kunsten betrokken zijn. Het is de zich ontwikkelende relatie tussen ‘kunstenaars’ en ‘niet-kunstenaars’ in hetverloop van een creatief proces dat vaak als centraal beschouwd wordt in dit werk. Dat betekent niet dat de kunst die het resultaat is van dit proces er niet toe doet. Integendeel, het is heel belangrijk, zowel voor de professionele kunstenaars als de mensen met wie zij het samen maken, omdat het direct betrekking heeft op hun levens en de wereld waarin zij leven. Voor iedereen die betrokken is, leidt het regelmatig tot levensveranderende ervaringen, alsook tot bijzondere esthetisch vormgegeven uitingen. In de loop van de jaren heeft het ook geleid tot een ander soort kunstenaar: iemand die de hoogste technische vaardigheden combineert met het vermogen te organiseren, samen te werken en zich voortdurend aan te passen aan continue veranderende omstandigheden. De wereld en alle menselijke en niet-menselijke variabelen daarin zijn het atelier, en de disciplinaire uitdagingen de ambacht.
Deze korte inleiding van de complexiteiten van de term geeft al aan dat community art niet een tweederangs, kortstondig fenomeen is, maar een geraffineerde culturele praktijk die letterlijk verspreid is over de hele wereld. Eens in de drie jaar brengt het ICAF het meest innovatieve, controversiële, en inspirerende werk en de daarbij betrokken mensen samen. We genieten, we bekritiseren, we leren van elkaars methoden, we eten, drinken en dansen samen, en soms besluiten we zelfs om avontuurlijke internationale coproducties aan te gaan.