Michelle Jansen: ‘Armoede is veel meer dan alleen geen geld hebben’
Mensen van kleur, vrouwen en mensen met een beperking leven vaker in armoede dan anderen. En als je in armoede leeft, kun je vaak niet volwaardig meedoen in de samenleving. De relatie tussen armoede en discriminatie lijkt duidelijk. Toch doet Nederland te weinig voor mensen in armoede, zo concludeerde het College voor de Rechten van de Mens. IDEM Rotterdam vroeg beleidsadviseur Michelle Jansen van het College hoe dat precies zit.
Nederland maakt te weinig vooruitgang in het waarborgen van economische en sociale mensenrechten. Dat was de conclusie uit het de rapportage die het College in augustus 2023 stuurde aan het VN-comité dat toezicht houdt op de naleving van het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten. ‘Nederland heeft het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten ondertekend’, legt Michelle Jansen van het College uit. ‘Regelmatig moet een land rapporteren hoe het verdrag wordt nageleefd. Dat doet de overheid zelf, maar organisaties zoals het College kunnen een schaduwrapportage maken. Daarmee vullen we het rapport aan, of spreken het soms tegen.’
Achteruitgang
Uit dat schaduwrapport blijkt dat mensen met een beperking, mensen die in armoede leven en migranten er op achteruit zijn gegaan, als het gaat om de bescherming van hun economische en sociale mensenrechten. ‘De overheid gaat vaak anders om met economische en sociale mensenrechten, zoals het recht op huisvesting of het recht op gezondheid, dan met de zogeheten politieke en burgerrechten, zoals vrijheid van meningsuiting, vrijheid van religie of het recht op privacy,’ zegt Jansen. ‘Door de overheid wordt gedacht dat ze voor economische en sociale mensenrechten wat meer een inspanningsverplichting hebben en voor de politieke en burgerrechten juist afstand moeten bewaren. Bij het College zien wij geen verschil: al deze mensenrechten moeten worden gewaarborgd en daar moet de overheid zich actief voor inspannen.’
Meer dan geen geld
Om economische en sociale mensenrechten te waarborgen, is een integrale aanpak noodzakelijk. ‘In het huidige armoedebeleid zien we gefragmenteerde oplossingen, zoals maatregelen tegen kinderarmoede, schuldhulpverlening of andere maatregelen die gericht zijn op ‘geen geld hebben’’, licht Jansen toe. ‘Maar armoede is veel meer dan dat. Armoede kan leiden tot een slechtere gezondheid, omdat je aangewezen bent op goedkoper, ongezonder voedsel. Of je hebt geen of te weinig toegang tot zorg. Ook kun je weinig baanzekerheid hebben door een flexibel contract, waardoor juist je mate van armoede vergroot wordt. Met de huidige maatregelen worden wel de onderdelen van het probleem aangepakt, maar er is te weinig aandacht voor de onderliggende oorzaken en de wisselwerking ertussen.’
Verschil maken
Discriminatie kan een van die onderliggende oorzaken zijn, of ermee te maken hebben. ‘In het rapport besteden we aandacht aan het feit dat vrouwen een hoger risico hebben op armoede, onder andere vanwege stereotiepe genderrollen’, vertelt Jansen. ‘En dat andere minderheidsgroepen ook vaker in een financieel kwetsbare positie zitten. Het huidige armoedebeleid van de overheid is generiek, het mist aandacht voor die verschillende groepen en hun specifieke behoeften. Wij roepen de overheid op om daar wel naar te kijken. Want vrouwen hebben andere problemen dan mannen, en mensen met een migratieachtergrond hebben weer andere problemen, en mensen uit de LHBTIQ+ gemeenschap weer andere.’
Mensenrechten als hulpmiddel
Mensenrechten kunnen helpen om dat generieke beleid aan te passen. ‘Door mensenrechten als uitgangspunt te nemen, krijg je heel veel handvatten’, zegt Jansen. ‘Door te kijken naar waar mensen precies recht op hebben, weet je waar je op moet letten bij het maken van beleid of het nemen van maatregelen. De overheid moet ervoor zorgen dat mensen kunnen meedoen, dat ze inspraak hebben, dat ze hun waardigheid kunnen behouden. Het idee dat iedereen maar zelfredzaam moet zijn, en misschien soms iets minder, dat werkt niet. Het huidige socialezekerheidsstelsel is niet toegankelijk. Het is ingewikkeld, burgers weten niet waar ze recht op hebben. Door het Toeslagenschandaal is er veel wantrouwen naar de overheid. Het is nu de taak voor de overheid om dat vertrouwen terug te winnen. Misschien lukt de nieuwe regering dat door integraal beleid te gaan maken.’
Meer weten?
Wil je meer weten over leven in armoede en de relatie met discriminatie? Kom dan naar ons Kennisatelier over dit onderwerp op 16 november 2023: Pech, beleid of discriminatie – over leven in armoede.
Een lijst met artikelen
-
Nieuw in de Kennisbank: “Diversiteit en Emancipatie”
Gepubliceerd op: -
“Een handicap hoeft geen beperking te zijn”
Gepubliceerd op: