Hoe vermijd ik exotiseren?
Exotiseren in het kort
Exotiseren betekent dat je iemand als exotisch of “spannend” behandelt, omdat diegene een ander uiterlijk heeft dan jijzelf. Bijvoorbeeld een andere huidskleur, of een beperking.
Dit gaat vaak per ongeluk. We hebben namelijk allemaal wel eens vooroordelen, en we vinden allemaal verschillende dingen spannend. Toch kan het voor de ander erg vervelend zijn om hierover te worden aangesproken.
Mensen die exotisering meemaken, krijgen regelmatig ongepaste vragen of opmerkingen. Die gaan over hun taalgebruik, over hun leerniveau, of over hun lichaam — en met name hun seksleven.
Hoe vermijd je zulke ongemakkelijke situaties? Met onze tips sta je sterker in moeilijke gesprekken.
Een complimentje?
Meestal is het gewoon okee om een compliment te geven. Bijvoorbeeld: “Wat zit je haar leuk.” Toch zijn er sommige vragen en opmerkingen die op het eerste gezicht heel positief klinken, maar waar eigenlijk een nare bijsmaak aan zit.
Een uitspraak zoals “Wat spreek je goed Nederlands” kan bijvoorbeeld heel anders-makend zijn. Het kan erg naar aanvoelen om op die manier te worden benaderd. Hoe komt dat? Kort gezegd: omdat mensen van kleur deze uitspraak erg vaak te horen kunnen krijgen, ook al zijn ze in Nederland opgegroeid. Hiermee ontstaat het gevoel van “anders” zijn in je eigen land.
Denk ook aan een opmerking zoals “Jij bent Aziatisch, dus je kan vast goed rekenen” of “Zwarte mensen houden van dansen.” Zulke gesprekken gaan over stereotypen, niet over de mens zelf. En die stereotypen kunnen een lange, pijnlijke geschiedenis achter zich hebben.
En de vraag “Waar kom je (écht) vandaan?” klinkt, bedoeld of onbedoeld, alsof diegene eigenlijk beter in een ander land thuis zou horen dan in Nederland.
Meer lezen: ‘Waar ik écht vandaan kom? Dat is geen onschuldige vraag’ (OneWorld)
Ook een uitspraak zoals “Jij bent een uitzondering, jij bent een van de goeien” is exotiserend. Zodra diegene namelijk iets doet dat niet in het plaatje van de “uitzondering” past, zoals misstanden aankaarten of de eigen cultuur uitdragen, wordt die opeens niet meer als goed gezien. Daarnaast wordt de cultuur van de persoon hiermee neergezet als iets negatiefs, waar elke positieve indruk een “uitzondering” op is. En culturen worden hiermee tegen elkaar opgezet.
Dit soort ongemakkelijke momenten stapelen zich op, en kunnen allemaal bij elkaar veel stress veroorzaken.
Intieme vragen
Veel ongemakkelijke vragen gaan over seks en andere intieme dingen.
Stel je eens voor: je maakt nét kennis met iemand, en opeens krijg je de vraag “Hoe ga jij dan naar het toilet?” of “Hoe heb jij eigenlijk seks?”. Mensen met een lichamelijke beperking, transgender mensen, en mensen die niet hetero zijn maken zulk soort vragen regelmatig mee.
Er bestaan ook veel seksuele ideeën over mensen van kleur. Over zwarte mensen wordt bijvoorbeeld vaak gedacht dat zij grote billen en grote geslachtsdelen zouden hebben, terwijl het tegenovergestelde idee bestaat over mensen met een Aziatische achtergrond. Het komt regelmatig voor dat mensen van kleur hier opeens ongepaste vragen of grapjes over horen. Zo’n moment in het gesprek kan natuurlijk erg pijnlijk zijn.
Net zo ongemakkelijk is de vraag “Mag ik even aan je haar zitten?”. Mensen met kroeshaar kunnen deze vraag erg vaak te horen krijgen. Of hun haar wordt zomaar ongevraagd aangeraakt.
Merk je dat dit in je omgeving gebeurt? Dan kan je ervoor kiezen om erover in gesprek te gaan.
Exotiseren vermijden
Je kan exotiseren het beste vermijden door iedereen als een uniek mens te zien, in plaats van als vertegenwoordiger van een culturele groep. Op die manier kan je bewuste én onbewuste vooroordelen tegengaan. Je leert jezelf aan om in dialoog te gaan. Samen kan je stereotype ideeën beter bespreekbaar maken.
Het is een goed idee om in open gesprek te blijven met mensen die verschillende achtergronden hebben, en om het serieus te nemen als zij exotisering aankaarten.
Let wel op dat je hiermee geen ongevraagd werk neerlegt bij andere mensen. Ook is het belangrijk om de ander te blijven respecteren. Geeft iemand aan geen ruimte te hebben voor dialoog? Dan leeft diegene misschien al dagelijks met een opstapeling aan vragen en stereotypen. Dat kan vermoeiend en stressvol zijn. Geef dus niet alleen ruimte aan gesprekken, maar ook juist aan rust.