Hoe vermijd ik culturele toe-eigening?
Toe-eigening in het kort
Culturele toe-eigening (ook wel: appropriatie) betekent dat iemand iets uit een andere cultuur overneemt. Bijvoorbeeld kleding, kapsels, woorden of gewoontes.
Interesse hebben in andere culturen is erg mooi. Maar er kunnen ook negatieve gevolgen aan kleven. Dat kan gebeuren als iemand met een sterke plek in de maatschappij iets overpakt van een groep die maatschappelijk minder sterk staat, zonder dat er voldoende begrip, erkenning, respect of toestemming bij komt kijken. Dan spreken we van toe-eigening.
Vaak gebeurt zoiets per ongeluk, zonder dat er kwade bedoelingen achter zitten. We maken allemaal wel eens een blunder. Maar hoe vermijd je zulke situaties? Met onze tips sta je sterk, en voorkom je ongemakkelijke momenten.
Waarom vermijden?
Vaak zijn er geen negatieve gevolgen van het genieten van een andere cultuur. Je kan dan bijvoorbeeld gewoon mee-eten of mee-feesten met mensen die een andere achtergrond hebben. Of je kan woorden uit een andere taal leren. Dat zorgt voor wederzijds begrip en gezelligheid.
Maar het meedoen met een andere cultuur kan ook negatief uitpakken. Wie iets uit een andere cultuur overpakt, kan er soms meer winst uit halen dan de mensen waar het van is overgenomen. Denk daarbij aan meer geld, meer erkenning, of meer lof.
Bij het uitproberen van dingen uit een andere cultuur kan je ook per ongeluk iets doen wat heel ongepast is. Stel, je gaat naar een Indiase bruiloft terwijl je zelf niet Indiaas bent, en je kiest ervoor om Indiase kleding te dragen. De kleding zelf kan op zo’n moment helemaal prima zijn. Maar het zou ongepast zijn om de kleur rood te dragen, want rood is alleen voor de bruid. Als je in dit geval “zomaar” een kledingstuk uitzoekt zonder overleg met de mensen uit de cultuur zelf, sla je dus een flater, en beledig je per ongeluk de bruid.
Het vermijden van culturele toe-eigening betekent niet dat je helemaal geen elementen uit andere culturen kunt gebruiken, of dat je helemaal niet meer mee mag doen met andere culturen. Het gaat erom dat je – als je culturele elementen wil gebruiken die niet tot jouw cultuur horen – dit op een respectvolle, bewuste en eerlijke manier doet. En dat je erkenning geeft aan de mensen die met de cultuur zijn opgegroeid.
Je kan ervoor kiezen om met een open, nieuwsgierige houding meer te leren over andere culturen. Hoe meer je leert over wat allemaal respectvol is, en wat juist als belediging kan worden gezien, hoe sterker je staat in de dialoog met andere culturen.
Voorbeeld: een dans
Stel, een zwarte man verzint een dans die is gebaseerd op de eeuwenoude dansculturen van zijn voorouders, en hij zet die dans op TikTok. Een witte vrouw kopieert de dans vervolgens op TikTok zonder te zeggen wie hem heeft verzonnen. De traditionale dansstijl wordt een trend, en zij wordt er beroemd mee, waardoor ze veel geld krijgt van sponsors. Van de zwarte man wordt dus een traditioneel stuk cultuur overgenomen, zonder dat hij er erkenning of compensatie voor krijgt. Voor de vrouw en de mensen om haar heen wordt zijn cultuur een verdienmodel, maar zwarte mensen zien er zelf niets van terug. De dans wordt helemaal uit zijn context gehaald.
Het is natuurlijk altijd belangrijk om open te zijn over wie iets heeft bedacht. Maar tussen culturen kan het extra gevoelig liggen. In dit voorbeeld van de zwarte man en de witte vrouw speelt er namelijk ook een eeuwenlange geschiedenis vol kolonialisme, slavernij en uitbuiting. Nog steeds ervaren zwarte mensen discriminatie in de maatschappij, en nog steeds worden bijvoorbeeld hun dansstijlen vaak afgeschilderd als taboe, barbaars of dierlijk. Met die machtsverhouding in de maatschappij krijgt de culturele toe-eigening van een dans dus een veel grotere lading.
Als een witte vrouw de dans overpakt, zal zij namelijk maar zelden worden neergezet als taboe, barbaars of dierlijk. Zij is wat dit betreft dus veiliger in de maatschappij dan de zwarte man, zelfs als zij zijn zwarte cultuur uitdraagt. Terwijl mensen met een migratie-achtergrond juist als minderwaardig of barbaars kunnen worden gezien, en discriminatie op hun dak kunnen krijgen, als zij zelf hun cultuur openlijk laten zien.
Om deze reden is het goed om altijd open te zijn over waar iets vandaan komt, én om na te denken over of het wel respectvol is om iemand van een andere cultuur na te doen. Soms is het prima, en soms niet. Dat ligt allemaal aan de context van hoe de culturen met elkaar verbonden zijn. Hier geldt natuurlijk: zoveel mensen, zoveel meningen.
Open dialoog
Om negatieve gevolgen van culturele toe-eigening te vermijden, kan je het beste in open gesprek gaan met verschillende mensen uit andere culturen. Zo leer je hun perspectieven en hun ervaringen kennen.
Belangrijk daarbij is om ervoor te zorgen dat mensen niet over één kam worden geschoren: hoe meer perspectieven er worden gedeeld, hoe meer onderling begrip er kan ontstaan.
Ook is het belangrijk om te vragen of iemand wel energie heeft voor dialoog. Het kan namelijk veel energie kosten om voorlichting te geven. Je kan er daarom ook voor kiezen om een ervaringsdeskundige in te huren.
In een professionele setting kan je er met behulp van open dialogen zorg voor dragen dat de cultuur van medewerkers, cliënten en andere mensen wordt gerespecteerd. Door met elkaar in gesprek te blijven, vermijd je vervelende situaties.