Hoe benader ik mensen met taalbeperkingen op een inclusieve manier?
Diversiteit in taalvaardigheid
Veel mensen leven met condities waardoor zij hulpvragen hebben op het gebied van taal. Daardoor kunnen zij discriminatie en uitsluiting meemaken.
In dit artikel lees je meer over verschillende omstandigheden die invloed kunnen hebben op taalvaardigheid: een taalontwikkelingsstoornis (TOS), Tourette, dyslexie, stotteren, en autisme.
Wil je op een inclusieve manier in gesprek met mensen met taalbeperkingen? Zorg dan ook dat zij zelf niet de last van het uitleggen op zich dragen. Om dat te voorkomen kan je bijvoorbeeld de hulp inschakelen van ervaringsdeskundigen, die bewust tijd en ruimte inzetten om kennis en communicatie te versterken. Samenwerking en maatwerk kunnen de sleutel zijn tot wederzijds begrip.
(N.B.: niet iedereen in de hier beschreven omstandigheden herkent zich in woorden zoals stoornis, aandoening of beperking. Ook termen zoals problematiek, variatie, divergentie, diversiteit, conditie en kwetsbaarheid kunnen worden gebruikt, afhankelijk van iemands persoonlijke voorkeur.)
Taalontwikkelingsstoornis (TOS)
Bij een taalontwikkelingsstoornis kunnen iemands hersenen taal minder goed verwerken dan wat als de norm wordt gezien. Iemand heeft daardoor bijvoorbeeld veel moeite met praten, of met het begrijpen van taal. Ook het omgaan met emoties en sociale situaties kan lastiger zijn.
Een persoon met een taalontwikkelingsstoornis kan verder gemiddelde of hoge intelligentie hebben. Het is dus een goed idee om niet zomaar aan te nemen dat iemand een bepaald leerniveau wel of niet heeft. Een taalontwikkelingsstoornis is ook niet te verwarren met autisme of dyslexie, maar kan natuurlijk wel overlap hebben met deze condities.
Bij een vermoedelijke taalontwikkelingsstoornis is het belangrijk om een passende diagnose te zoeken. Binnen jongerenwerk kan men ervoor zorgen dat het kind én de ouders weten dat ze geen schuld of schaamte hoeven te voelen. In contact met volwassenen met een taalontwikkelingsstoornis is het belangrijk om de persoon zelf altijd gelijkwaardig te betrekken bij eventuele vervolgstappen.
Dyslexie
Mensen met de neurologische aandoening dyslexie hebben moeite met lezen en schrijven. Daardoor kunnen ze een leerachterstand oplopen, ook als ze gemiddeld of bovengemiddeld intelligent zijn.
Dyslexie is aangeboren en kan niet worden genezen. Het is daarom een goed idee om dyslectici geen schuld te geven als ze moeite hebben met een tekst. Zij kunnen baat hebben bij extra tijd en rust om een tekst door de nemen, bijvoorbeeld op school bij een proefwerk. Bij een inclusieve benadering wordt de tekst die zij schrijven bekeken op de inhoud, en niet op de spelling.
Er zijn ook verschillende lettertypes die lezen makkelijker maken voor mensen met dyslexie, bijvoorbeeld het Nederlandse Dyslexie Font. Met dit soort maatwerk kunnen dyslectici volwaardig meekomen.
Stotteren
Ongeveer 1 op de 100 volwassenen stottert. Deze conditie begint al als mensen jong zijn. Door een stotter kan iemand soms een klank herhalen, of soms niet in staat zijn om de klank überhaupt uit te spreken. Door schaamte vermijden mensen die stotteren vaak bepaalde klanken, of kiezen ze ervoor om niet te spreken als ze dit juist wel willen. Daarom is het belangrijk om ruimte te bieden voor mensen die dit meemaken.
Een persoon die stottert kan bijvoorbeeld gewoon een organisatie vertegenwoordigen, presentaties geven, en met klanten in gesprek gaan. Het is belangrijk om hierin geen onderscheid te maken. Ook is het belangrijk om mensen die stotteren gewoon uit te laten praten, zoals iedereen: het is niet nodig om hen te onderbreken of om hun zinnen voor hen af te maken.
Het kan belangrijk zijn voor de persoon die stottert om te horen dat deze zich niet hoeft te schamen. Maar ook complimentjes over hoe goed iemand praat kunnen ongewenst zijn, omdat deze juist betuttelend over kunnen komen.
Het beste is het om het gesprek op een gewone, gelijkwaardige manier aan te gaan, en om samen af te stemmen wat het beste werkt in elke situatie.
Een inclusieve omgang
Ongeacht de aard van de hulpvraag is het altijd belangrijk om mensen met taalproblemen inclusief en gelijkwaardig te benaderen. Denk daarbij aan een open dialoog, gelijkwaardige inbreng, en samen nadenken over oplossingen. Met een gevoelige blik is in de communicatie veel mogelijk.