Jan Cremer, Cees Nooteboom, Arnon Grunberg: zomaar een greep uit de schrijvers die opgenomen zijn in de canon van de Nederlandse literatuur. Dat kan veel diverser, vinden de drie oprichters van de feministische uitgeverij Chaos. “We willen meer ruimte bieden voor andere stemmen: vrouwen, lhbti’ers en mensen met een migratieachtergrond.”

Het idee om een uitgeverij te beginnen ontstond eigenlijk per toeval, legt mede-oprichter Sayonara Stutgard uit. “Ik presenteerde vorig jaar een avond in de Utrechtse boekhandel Savannah Bay, waar onder andere de Feministische Uitgeverij Sara besproken werd. Deze was in de jaren zeventig opgericht, maar werd al meer dan dertig jaar geleden weer opgedoekt. Op een gegeven moment vroeg ik het publiek: is het niet hoog tijd dat er weer een soortgelijke uitgeverij komt? Na afloop kwamen Thalia Ostendorf en Yaël van der Wouden naar me toe om te vragen of ik interesse had om met hen hierover te brainstormen.”

Ruimte maken

Niet veel later was Uitgeverij Chaos geboren, vernoemd naar het ‘grote niets’ waaruit volgens de Griekse mythologie de eerste goden ontstonden. De eerste publicatie had eigenlijk de bundel Nyx moeten zijn, met gedichten en verhalen over vrouwen en de nacht. “Nyx is de godin van de nacht en een van de dochters van Chaos, dus het leek ons een mooie symbolische aftrap. Maar terwijl we de publicatie aan het voorbereiden waren, benaderde vertaler Monique ter Berg ons over een hervertaling van Een kamer voor jezelf van Virginia Woolf. Uiteindelijk werd dat onze eerste publicatie, en dat vonden we ook heel passend: het boek gaat over het creëren van een ruimte om in te schrijven.”

Ruimte maken is ook precies het doel van Uitgeverij Chaos: voor verhalen en perspectieven die nu nog weinig aan bod komen in de Nederlandse literatuur. De oprichters noemen zichzelf intersectioneel feministisch, wat inhoudt dat ze een niet alleen plek willen bieden aan vrouwen, maar ook aan lhbti’ers en mensen met verschillende etnische achtergronden. Stutgard: “Ik las vroeger zelf vooral veel van vrouwelijke auteurs, maar toen ik aan mijn lerarenopleiding Nederlands begon, moest ik opeens de Nederlandse canon leren kennen. Dat waren vooral witte, elitaire, mannelijke schrijvers. Nu werk ik in een boekhandel en wordt er van me verwacht dat ik met mijn klanten kan meepraten over de boeken die nu populair zijn. Ook daar zit weinig diversiteit in, en daar werd ik een beetje opstandig van.”

Eigen vijver

Stutgard snapt wel hoe het komt dat er zo weinig aandacht besteed wordt aan schrijvers met andere achtergronden. “Onder uitgevers, boekhandeleigenaren en boekrecensenten is er eigenlijk ook weinig diversiteit. Gevestigde uitgeverijen vissen nog heel veel in hun eigen vijver, en komen dan al snel bij de Amsterdamse grachtengordel uit. Verschijnt er een keer een boek van een schrijver met een migratieachtergrond, dan gaat het meestal over zijn culturele identiteit. Dat is niet erg, maar er zijn zoveel andere onderwerpen waar mensen met een andere etniciteit óók over kunnen schrijven. Bij Chaos krijgen ze daar de ruimte voor. Onze enige inhoudelijke eisen zijn geen racisme, geen seksisme en geen navelstaarderij.”

In de discussie over diversiteit en de Nederlandse literatuur klagen grote uitgeverijen vaak dat goede schrijvers met niet-Nederlandse wortels moeilijk te vinden zijn. Dat probleem heeft Chaos niet, zegt Stutgard. “Ook wij vissen in onze eigen vijver, maar ik denk dat die stukken gemêleerder is. Voor de bundel Nyx hebben we bovendien een oproep voor inzendingen gedaan; daar zaten veel goede schrijvers bij. Daarnaast bezoek ik graag open mic avonden om nieuw talent te scouten.”

Crowdfunding

Niet zo gek dus dat Chaos voor komend jaar een rits andere publicaties op de planning heeft staan. “We willen onder meer een vertaalde dichtbundel van de Koreaans-Amerikaanse Mia You uitbrengen, en de debuutroman van Anouschka van Wettum ” Daarnaast heeft Stutgard nog heel wat andere schrijvers op het oog. “Neem bijvoorbeeld Tirsa With, een geweldige jonge dichter. Of Benedicta Anasagasti, die toffe science fiction schrijft. Eigenlijk zijn we best verwend met al het talent dat in Nederland rondloopt.”

Maar eerst dus de verhalenbundel Nyx, die gefinancierd wordt dankzij een succesvolle crowdfundingactie. Hoe Uitgeverij Chaos tienduizend euro wist in te zamelen voor de publicatie? “Het is heel lang stil gebleven rondom feminisme, maar de afgelopen jaren zie je dat steeds meer jonge mensen ermee bezig zijn. Zij zien het belang van diversiteit en representatie op verschillende vlakken, dus ook in de Nederlandse literatuur.”  De komende jaren hoopt Uitgeverij Chaos dan ook een gevestigde naam te worden, maar volgens Stutgard is het ook van belang dat andere uitgeverijen een steentje bijdragen. “Een literair landschap waarin elke schrijver een plek heeft, dat is het doel.”