Alsof ze zijn opgehangen door de ANWB of Rijkswaterstaat: de vier bordjes die in alle windrichtingen van de milieuzone van Rotterdam hangen roepen pas fronsende wenkbrauwen op als je de tekst leest: Gossip Free Zone. De niet van echt te onderscheiden ‘verkeersborden’ zijn een initiatief van line kramer en marjolijn kok, beide kunstenaars die regelmatig samenwerken onder de naam THE KOKRA FAMILY.

Wat is het verhaal achter de Gossip Free Zone?

marjolijn: We werden benaderd door Bas Hendrikx, de curator van Garage Rotterdam, om iets te maken over de stad. De nadruk zou liggen op het queerperspectief. We wisten meteen dat we iets wilden doen met de milieuzone, omdat we ons daaraan ergerden. Vrienden van ons moesten hun oude auto verkopen, omdat deze niet meer was toegestaan in de milieuzone, maar tegelijkertijd meerden er wel om de haverklap enorme cruiseschepen aan. Die zijn natuurlijk ook niet echt milieuvriendelijk. Dat zette ons aan het denken over de gezondheid van de stad: de waarden van CO2-uitstoot zijn te meten, maar hoe zorg je voor mentale gezondheid? Dat is immers net zo belangrijk als fysieke gezondheid.

Als iedereen zich op haar plek voelt in de stad, dan draagt dat bij aan mentale gezondheid. Roddelen zorgt echter voor uitsluiting, onder anderen van lhbti’ers. Zo kwamen we op het idee om van de milieuzone een Gossip Free Zone te maken, om mensen bewust te maken van de negatieve impact die roddelen kan hebben. We hebben liever dat mensen met elkaar praten dan over elkaar.

Hebben jullie al gehoord dat er naar aanleiding van de borden bijzondere gesprekken zijn geweest?

line: We hebben heel veel positieve reacties gekregen, maar of er echt gesprekken zijn geweest weten we niet. De meeste mensen die de borden zien, weten natuurlijk niet dat het een kunstproject van ons is. Wat voor ons het belangrijkste was, om via een omweg bewustwording te creëren. Dit wilden we juist niet doen door in verboden te praten. Je ziet wel eens van die wijkregels op huizen hangen, maar wij wilden het niet betuttelend brengen. We wilden laten zien dat je er zelf voor kan kiezen om niet te roddelen. ‘Free’ suggereert een soort vrijblijvendheid.

Klopt het dat het een guerrilla-kunstproject is?

marjolijn: Dat klopt, dus het is maar de vraag hoe lang de bordjes blijven hangen. Toen we het plan hadden bedacht, was het te kort dag om officieel toestemming aan te vragen voor een kunstproject in de buitenruimte. De bordjes waren namelijk gekoppeld aan een tentoonstelling in Garage Rotterdam. Een medewerker had ervaring met guerillakunst, dus die heeft ons geholpen. We hebben er natuurlijk voor gezorgd dat de bordjes goed bevestigd zijn en geen gevaar vormen voor bewoners of verkeer. De tentoonstelling is inmiddels afgelopen, maar de bordjes hangen er nog steeds!

line: Ondertussen doen we ons best om de borden te behouden voor de stad. Daarom ben ik druk bezig met een aanvraag voor het project, maar helaas krijg ik steeds maar geen reactie van de officiële instanties.

Hoe kan jullie kunst bijdragen aan meer gelijkheid in Rotterdam?

line: Door werk te maken dat niet heel dwingend is, maar je beetje bij beetje aan het denken zet. Ik denk dat kleine speldenprikjes net zoveel effect hebben als grote parades of regenboogfestivals.

marjolijn: Daarbij kun je met kunst in de buitenruimte ook mensen bereiken die niet zo snel naar een kunstinstelling zouden gaan. Dat is het mooie eraan. En de boodschap moet er inderdaad niet te dik bovenop liggen, want dan voelen mensen zich te gestuurd.

Maar denken jullie dat mensen de boodschap dan wel oppikken, er staat immers geen verdere uitleg bij het bord?

line: Ik geloof in het trickle-downprincipe. Dat lijkt mij de beste manier om mensen te leren over inclusiviteit. Ik geloof in kleine stapjes: kennis die je zo verspreid is eerlijker en het effect is duurzamer.

marjolijn: Ons doel is vooral om mensen aan het denken te zetten, bijvoorbeeld al met onze naam als kunstenaarscollectief: THE KOKRA FAMILY. Als getrouwde vrouwen zonder kinderen, worden we meestal niet als familie gezien. Wij willen graag nadenken over het concept ‘familie’: wie hoort daar wel en niet bij? Hoe kunnen we het concept familie uitbreiden? Zou je bijvoorbeeld een volwassen vluchteling kunnen adopteren, zodat deze familie wordt en legaal in Nederland kan verblijven?

line:  We noemen onszelf ook bewust ‘queer’ en niet lesbisch, want dat is nog steeds normatief. We gaan liever tegen alle normen en binair denken in. Door dat aan de kaak te stellen, hopen we dat mensen hierover met ons in gesprek gaan. Als je het niet eens bent met ons samenzijn, spreek ons daar dan persoonlijk op aan.

Daar zit je toch ook niet altijd op te wachten?

marjolijn: Toch hebben we dat liever dan dat mensen met vooroordelen blijven rondlopen. Dit soort microactivisme levert namelijk wel veel op. We proberen te laten zien dat ons samenzijn ook goed is, dat het niet eng of gevaarlijk is, waardoor we hopen dat ze ons als gewoon gaan zien.

line: Kijk, het moet natuurlijk wel leuk blijven. Als mensen agressief worden of echt niet willen, dan gaan we ook niet preken.

Zijn al jullie kunstprojecten gericht op sociale thema’s?

line: Als we samenwerken, hebben onze projecten altijd een sociale insteek. Daarnaast is het altijd een performatief werk, waarbij het publiek of de toeschouwer een rol vervult. Dit proberen we wel altijd met een vleugje humor te doen, omdat dat belangrijk is om je boodschap over te brengen zonder dwingend te zijn.

Hebben jullie vanuit jullie kunstenaarsachtergrond tips voor professionals, om bij te dragen aan een inclusieve samenleving?

line: ‘Selfcare’ is heel belangrijk, hou van jezelf. Denk ook over andere vormen van ‘wij’. En neem vooral heel veel tijd. Letterlijk, want het gaat om een proces.

marjolijn: Probeer mensen op een andere manier te stimuleren, speels. Leg de boodschap er niet te dik bovenop.