Openbare sporttoestellen die eruitzien als een maritiem kunstwerk: dat is Kaap Workout. Binnenkort wordt de sportroute op Katendrecht officieel geopend: je kan balanceren op Het Evenwichtskoord op het Kaapstrandje, je optrekken aan De Hijskraan op de kade bij de SS Rotterdam en spierballen kweken bij Het Stuurwiel op de kop van de Kabelhof. Deze sportieve en kunstzinnige ontmoetingsplek is maar één van de vele projecten van sociaal ondernemer Lorenzo Elstak. “Ik zie overal kansen.”
Je doet honderdduizend dingen, maar het begon allemaal met dans?
Als kind was ik altijd al aan het dansen, in mijn vrije tijd oefende ik alle moves van Michael Jackson. Ik ben dan ook professioneel gaan dansen. Mensen worden echt blij van dansen, ze vergeten hun dagelijkse sleur. Op een gegeven moment realiseerde ik me dat dansen magie is.
Magie?
Ik danste met een groep vaak op bedrijfsfeesten, waar we altijd ontvangen werden als ‘die hiphopjongens’. De aanwezigen wilden meestal niks van ons weten. Je zag ze nog net niet hun tas steviger vastklemmen. Maar dan, als je op het podium staat, dan entertain je. Door jezelf uit te drukken door middel van dans, stel je jezelf kwetsbaar op. Mensen waarderen dat; het is kunst. De reacties gingen van ‘liever niet’, naar ‘wow, wie zijn jullie?’. Toen zag ik in dat dans ingezet kan worden als middel om te verbinden.
Hoe ben je van dans in het jongerenwerk gerold?
Ik heb bestuurskunde gestudeerd, met een minor jongerenbeleid. Toen ik afgestudeerd was, wist ik niet zo goed wat ik moest doen. Ik had het er met mijn moeder over, die naast haar vaste werk altijd veel vrijwilligerswerk heeft gedaan. Zij zag me wel iets met jongerenwerk gaan doen, omdat ik altijd al maatschappelijk betrokken was – ik kreeg vrijwilligerswerk met de paplepel ingegoten – en jongeren graag wat wilde bijleren. Zodoende heb ik vijf jaar lang op Zuid gewerkt, waar ik veel met jongeren heb gewerkt van allerlei verschillende achtergronden. Ik heb hier veel geleerd en een groot netwerk opgebouwd, maar na vijf jaar moest ik noodgedwongen mijn eigen stichting opzetten.
Hoezo noodgedwongen?
De organisatie waar ik werkte zette vooral in op het aspect veiligheid, op terugdringen van problemen, maar ik stond meer voor een aanpak vanuit maatschappelijke ontwikkeling. Ik wilde activiteiten opzetten om te zorgen voor talentontwikkeling. Mijn positieve benadering ging niet samen met die van de organisatie. Maar het had ook te maken met de tijd: de aanslagen op Charlie Hebdo waren net geweest. Ik sprak met jongeren die schreef aangekeken werden in de wijk, ze vonden het niet meer fijn in hun eigen wijk. Toevallig was de burgemeester in de buurt voor wijkgesprekken. Ik heb de jongeren geïnspireerd om hun stem te laten horen: een van hen ging het gesprek aan met Aboutaleb. De jongeren moeten weten dat hun stem krachtig is. Dat heeft me geïnspireerd om IKBENWIJ op te richten.
Wat is het idee achter IKBENWIJ?
Ik heb een programma ontwikkeld met dans, spoken word en theater. We zetten kunst en cultuur in als middel om mensen bij elkaar te brengen en in dialoog te gaan. We willen een wij-samenleving creëren, maar dat begint met ‘ik’. Door aandacht te geven aan het individu, leggen we verbinding en creëren we een wij-samenleving.
Hoe staat het er nu voor?
We zijn nu vier jaar verder en inmiddels hebben we een teambuildingsprogramma, een workshopprogramma en een scholenprogramma. Dat laatste vind ik toch wel het mooiste. We komen dan in een klas, bijvoorbeeld tijdens maatschappijleer, en beginnen met dans. Dat breekt het ijs. Dan vragen we iedereen naar welke muziek ze luisteren, bijvoorbeeld. Iedereen komt aan de beurt, de leerlingen krijgen begrip voor elkaar. Ze worden niet uitgelachen, dus er ontstaat een sfeer van veiligheid. Er ontstaat openheid en er wordt van alles gedeeld. Als iemand haar of zijn verhaal vertelt en in tranen uitbarst, dan gaan we daar integer mee om. Zo leren we de leerlingen in elkaars schoenen staan.
Is het niet lastig om jongeren zich kwetsbaar te laten opstellen?
Dat is het mooie eraan, dat gaat bijna vanzelf. De mensen die bij elkaar zitten begrijpen elkaar, doordat een veilige sfeer gecreëerd wordt. We betrekken de docenten erbij, want die moet nog met de klas verder als wij na zes workshops weer weg zijn. Soms zijn ze de tools gaandeweg verloren, soms hebben ze nog niet de kans gehad om die te ontwikkelen. We geven hen die tools en handvatten om ermee door te gaan.
Wat is de belangrijkste les die je leerlingen meegeeft?
Geef anderen de ruimte om zichzelf te zijn. Nadat ik heb opgetreden, vertel ik dat ik als jonge gozer altijd al bezig was met dans. Dat ik in groep 7 urenlang de moves van Michael Jackson stond te oefenen. Ik had een buitenboordbeugel, maar toch lachte niemand me uit. Ik heb altijd de ruimte gekregen om mezelf te zijn. Geef je klasgenoten ook die ruimte, ook al vind je ze misschien een beetje raar. Maar wie weet, staat die klasgenoot over vijftien jaar op een podium en ben jij degene die voor haar applaudisseert.
Ga je wel eens terug naar klassen, om te kijken hoe het gaat?
Laatst zijn we nog teruggegaan naar groep 7. Daar zat een docent die een valse start gemaakt had. De leerlingen waren een juf beloofd, maar kregen een meester. Hij kwam net zelf uit de schoolbanken, dus hij stond gelijk 2-0 achter. We zagen dat ze niet goed communiceerden. Zo sprak de docent bijvoorbeeld over de leerlingen waar ze bij waren, in plaats van met hen. We zijn er zes weken geweest en hebben heel wat losgemaakt. Een half jaar later belde de docent ons op: de leerlingen vroegen steeds naar ons en hij wilde laten zien hoe goed het ging. Natuurlijk zijn er nog steeds uitdagingen, maar het bewustzijn om deze aan te pakken is er.
Wat heb je zelf geleerd van al die workshops?
Dat kwetsbaarheid een kracht kan zijn in plaats van een zwakte. Door ons kwetsbaar op te stellen, en niet belerend een klas in te stappen, creëren we veiligheid. We hebben allerlei handvatten en tools, maar soms moet je het net even anders doen. We werken met mensen, dus moet je het voelen, je moet maatwerk leveren. En soms ga je op je bek, dan moet je toegeven. Die kwetsbaarheid als kracht, dat leer ik elke keer opnieuw.
Geldt dat ook voor je andere projecten? IKBENWIJ is immers niet het enige waarmee je bezig bent.
Mijn projecten staan allemaal op een of andere manier met elkaar in verbinding. Mijn entertainmentbedrijf Pure Amusement is ontstaan toen ik als jongerenwerker en danser werkte. Ik was altijd aan het netwerken en druk met opdrachten binnenhalen. Ik wilde andere creatievelingen ook meer werk bezorgen en zo ontstond het idee om hen meer te leren over ondernemen. Ik zag het vaak fout gaan dat deze mensen heel creatief zijn, maar dat ze een stukje ondernemerschap – boekhouding, acquisitie, dat soort dingen – misten. Die adviesfunctie ben ik gaan professionaliseren en dat is uitgemond in onderwijs: ik geef nu lessen ondernemerschap op het Albeda Danscollege.
Tegelijkertijd vind ik het belangrijk om dansles toegankelijk te maken in alle wijken. Het is zonde als ouders het niet kunnen betalen of niet de tijd of mogelijkheid hebben om naar het Hiphophuis te gaan bijvoorbeeld. Daarom heb ik een project opgezet, waarbij dansles in de wijk wordt gegeven. Heel laagdrempelig, zodat iedereen in aanraking kan komen met dans.
Zou je je kunnen richten op een van je activiteiten, of is die combinatie juist wat jou jou maakt?
Kijk, ik zie gewoon altijd kansen en verbindingen. Mijn projecten zijn eigenlijk niet los van elkaar te zien en ze geven allemaal veel voldoening. Het gaat altijd om de pijlers kunst en cultuur, sport, ondernemerschap en zorg en welzijn. Ik pas al die elementen iedere keer opnieuw toe, steeds in een ander jasje.
Oftewel, je houdt maar niet op?
Nee, ik heb net weer een nieuwe stichting opgericht: Platform Katendrecht, dat ook gericht is op verbinding. De doelgroep is alle Kapenezen, maar vooral jongeren. Het is mooi dat hier op Katendrecht veel ontwikkeld is en dat er sterke schouders zijn bijgekomen, maar daar moet iedereen van kunnen profiteren. Met Platform Katendrecht willen we kookcursussen organiseren, lessen ondernemerschap geven, een vraagbaak zijn voor jongeren. We hebben een nieuwe ruimte aan de Tolhuislaan 111, waar iedereen van Katendrecht kan binnenlopen, maar waar ook geprogrammeerd wordt. We zijn wel nog op zoek naar mensen om mee samen te werken en partners die ons willen ondersteunen. Dat kan zowel financieel als in netwerk en expertise.
Een voorbeeld van onze activiteiten was een brunch die we hebben georganiseerd voor jongeren op ss Rotterdam. Stel dat je hier al je hele leven woont en er komt ineens zo’n groot schip in je wijk, maar je hebt niet het gevoel dat het ook voor jou is… Dan kan ik me voorstellen dat die jongeren daar niet blij mee zijn. Daarom hebben we dertig jongeren uitgenodigd voor een brunch op het schip, waarbij ze een rondleiding kregen van de directeur en iets leerden over de geschiedenis van het schip. Na afloop kwamen enkele jongeren zelf vragen of ze er konden komen werken. Kijk, dat zijn kleine dingen die je kan doen om verbindingen tussen ondernemers en bewoners te verbeteren.
Meer weten, samenwerken met Lorenzo of een van zijn projecten ondersteunen? Kijk op www.lorenzoelstak.nl