Samen met de bezoekers van de Pauluskerk maakt kunstenaar Marcha van den Hurk tekeningen. Het zijn niet zomaar tekeningen, maar dialoogtekeningen. Ze zijn tot stand gekomen tijdens een gesprek met elkaar. Elf jaar geleden begon ze met kunst in samenwerkingsverband. Een expositie van de mooiste werken is de aftrap van Carpool, het culturele samenwerkingsproject van IDEM en Garage Rotterdam.
Wat is dialoogtekenen precies?
Dialoogtekenen is een methode dat ik tien jaar geleden heb ontwikkeld voor de Pauluskerk. Het was een manier om ontmoeting tot stand te brengen, samen te werken en om een creatief proces aan te gaan. Het idee erachter is dat de bezoekers van de Pauluskerk, kwetsbare mensen, zich kunnen uiten en zich gehoord voelen. We communiceren via het doek.
Hoe gaat dat in zijn werk?
Het begint met een canvas of groot stuk papier op een tafel waar mensen omheen zitten. Er ligt tekenmateriaal op tafel. De deelnemers gaan tekenen terwijl ze met elkaar in gesprek zijn, een beetje alsof ze zitten te doodlen. Er is meestal geen afgesproken thema, maar we beginnen gewoon met tekenen. Daardoor openen we het gesprek. Mensen die niet willen tekenen, kunnen woorden opschrijven. Er is altijd iets wat je kan delen. Het is een prettige manier om mensen te leren kennen.
Een dialoogtekening maken is een langzaam proces. Het kan drie maanden duren voordat een doek af is. Samen bepalen we wanneer het af is, al raken de doeken meestal vrij snel vol.
En wat is jouw rol hierin?
Mijn rol is het artistieke proces begeleiden. Ik vind het mooi als mensen zelf onderwerpen aandragen. De inhoud zit in de mensen zelf. Zij komen met hun verhalen, met hun belevenissen. Wat ze willen vertellen loopt allemaal door elkaar. Ik laat de mensen zien wat ze doen, want soms zijn ze zich daar niet eens bewust van. Ik wijs op details: of ze een idee hebben waar een vorm vandaan kan komen, of ze doorhebben dat hun tekening raakvlak heeft met die van een ander, dat soort dingen. Verder bekijk ik hoe de inbreng van iedereen naar elkaar kan toegroeien, door kleur of materiaalgebruik, of soms door het juist te laten gaan. Zo proberen we ervoor te zorgen dat het een eenheid wordt.
Hoe ben je bij de Pauluskerk terechtgekomen?
Als kunstenaar hield ik me in Berlijn bezig met mensen die op straat leven. Ik was geïnteresseerd in hoe zij leefden. Ik fotografeerde hen, ging met hen in gesprek, trok met ze op. Ook bekeek ik hun omgeving en die plekken fotografeerde ik. Dat deed ik ook in Parijs en andere grote steden. Van al die informatie maakte ik grote installaties.
Omdat ik al met deze doelgroep gewerkt had, ben ik samen met collega kunstenaar Ilse van der Laan door de Pauluskerk gevraagd om een Open Atelier op te starten. Hier worden allerlei mogelijkheden geboden om creatieve dingen te doen. Dat kan schrijven zijn of muziek maken of dus kunst. Hiervoor heb ik het dialoogtekenen ontwikkeld.
Eigenlijk komen kunst en maatschappelijk werk bijna bij elkaar?
Ik zie niet zozeer een onderscheid. Voor mij is het contact met deze mensen een verrijking. Ik was heel erg geïnteresseerd in de levenskracht van dakloze mensen. Waar haal je die kracht vandaan als je onder erbarmelijke omstandigheden moet leven? Hoe ga je daar mee om?
Het is me opgevallen dat mensen vaak een vooroordeel hebben over dakloze mensen. Een oordeel is zo gemaakt, maar probeer eens contact te maken. Ontmoet hen. Ga het gesprek aan. Dan voelen mensen zich gezien en gehoord.
Heb je tips voor professionals die met deze doelgroep werken?
Het begint met gewoon contact maken, zonder dubbele agenda. Soms zie ik mensen in de zorg die een hele professionele houding aannemen. Daarmee geef je onbewust een signaal af dat je boven de mensen staat die je wil helpen. Probeer er te staan als professional, maar ook als mens. Zo communiceer je van mens tot mens, gelijkwaardig, en dat maakt het gemakkelijk om contact te maken. De mensen hebben zelf de kennis al, jij hoeft hen alleen maar te helpen om die uit hen te krijgen. Als je iemand kan helpen om inzichten uit zichzelf te halen, dan kan dat al enorm helpen bij herstel.
Wat gebeurt er allemaal in Garage Rotterdam?
In Garage Rotterdam is er een grote overzichtstentoonstelling. Deze is te zien van 15 tot en met 24 juli 2022. In deze periode zijn er ook verschillende activiteiten. De tentoonstelling heet Flying Condor Crossing Borders.
De condor is een symbool. Deze grote, ‘lelijke’ vogel is geland op de tekening. Met de deelnemers aan de dialoogtekeningen bespreken we hoe we ermee omgaan. Je kan er overheen, je kan hem negeren, er overheen, eronderdoor, of omarmen. We kozen ervoor de condor te omarmen. Met elkaar creëren we een plek zodat de condor toch mee kan doen. Er is altijd ergens wel een condor, iets of iemand die onaangekondigd landt en onaangepast of onbekend is. Jij maakt dan de keuze hoe je ermee omgaat: negeren, uit de weg gaan of omarmen?
Meedoen?
Van 15 tot en met 24 juli zijn er verschillende activiteiten in samenwerking met het cultureel programma van de Pauluskerk. Zo kun je de opening bijwonen, muziek luisteren of meedoen aan een sessie dialoogtekenen. Lees er alles over op de website van Garage Rotterdam.
Over Carpool
Flying Condor Crossing Borders vormt de aftrap van Carpool, een nieuw cultureel samenwerkingsproject van IDEM en Garage Rotterdam. In Carpool wordt een podium geboden aan allerlei organisaties in Rotterdam die iets met kunst en cultuur willen doen.
Credits
Foto/afbeeldingen: Marcha van den Hurk, in samenwerking met bezoekers van Pauluskerk Rotterdam.Afbeeldingen zijn auteursrechtelijk beschermd, evenals de term dialoogtekenen.