Voor onderzoeker, GZ-psycholoog en wetenschappelijk docent Lea Jabbarian is cultuursensitief werken vanzelfsprekend. Tijdens het Kennisatelier ‘Van stereotypen tot miscommunicatie’ gaat zij in op cultuursensitief werken in de geestelijke gezondheidszorg. Volgens haar is interculturele communicatie een essentiële vaardigheid om te leren tijdens zorgopleidingen.
Lea Jabbarian, GZ-psycholoog bij MiSi Neuropsy, raakte zo’n vier jaar geleden betrokken bij een project in het Erasmus MC om zorgopleidingen diverser en inclusiever te maken. ‘De vraag was hoe we toekomstige artsen kunnen voorbereiden op de wereld waarin we leven’, vertelt Jabbarian. ‘Onze wereld is nu eenmaal divers. Dus hoe zorgen we ervoor dat het onderwijs diversiteits- en inclusieproof is?’
Om te beginnen namen Jabbarian en haar collega’s casuïstiek door. ‘Een van de eerste punten die opvielen was dat de arts veelal man was en de patiënt vrouw’, zegt ze. ‘Dat is natuurlijk niet representatief en niet inclusief. Zo zijn we al het materiaal langsgegaan. Daarna hebben we trainingen ontwikkeld voor wetenschappelijke docenten van de opleiding Geneeskunde. Het is van belang dat de docent zich bewust is van hoe diegene zich gedraagt binnen een bepaalde context en, bijvoorbeeld, welke bias een rol kunnen spelen in interacties.’
Geestelijke gezondheidszorg
Later verschoof haar focus naar trainingen op het gebied van interculturele vaardigheden binnen de geestelijke gezondheidszorg. ‘Eigenlijk hoort interculturele communicatie bij de basisvaardigheden van een psycholoog’, zegt Jabbarian. ‘Net als basisgespreksvaardigheden hoort het bij ons pakket. Het is een vaardigheid die geoefend kan worden en waarin je kan groeien.’
Psychologie is per definitie mensgericht, legt Jabbarian uit. ‘In ons vak streven we ernaar om de persoon voor ons als individu te zien. Cultuursensitief werken is dan ook niet iets aparts of bijzonders, maar iets wat erbij hoort. Het gaat dan niet alleen om etniciteit, maar ook om geslacht, sociaaleconomische status, opleidingsniveau en alle andere factoren die samen iemands identiteit vormen.’
Overeenkomsten of verschil in waarneming
Door haar eigen ervaring als psycholoog heeft Jabbarian geleerd dat veel mensen dezelfde normen en waarden delen, maar dat die soms anders geuit worden. ‘Uit een onderzoek naar levenseinde en de communicatie door artsen in die fase, bleek dat mensen met een migratieachtergrond behoefte hadden aan een arts die luistert, die empathisch is en hen als individu ziet. Het lijkt mij dat Nederlanders zonder migratieachtergrond hetzelfde willen. De kern van hoe we behandeld willen worden is vaak hetzelfde, maar soms wordt dat verschillend waargenomen.’
Vragen stellen
“Gewoon” vragen stellen aan patiënten of cliënten, is daarom het belangrijkste advies van Jabbarian aan andere professionals. ‘Ik vraag mijn patiënten bijvoorbeeld of ze familie en vrienden bij de behandeling willen betrekken’, legt ze uit. ‘Niet vanwege de achtergrond van een persoon, maar omdat ik diegene nog niet ken. Het is echt niet ingewikkeld, maar soms zijn professionals bang voor het onbekende of werken ze op de automatische piloot.’
Tijdgebrek
De druk op de ggz is enorm, tijdgebrek is dan ook een veelgehoord argument om een werkwijze niet aan te passen. ‘Goede communicatie is niet per se tijdrovender’, zegt Jabbarian. ‘Integendeel, als je de verkeerde behandeling kiest vanwege gebrekkige communicatie ben je veel meer tijd kwijt. Mijn tip is om in het begin een kwartier extra de tijd te nemen om iemand te leren kennen, niet alleen iemands klachten, maar iemands leefwereld. Zet je interculturele communicatieskills vervolgens niet alleen aan het begin in, maar verweef ze door het hele contact met de patiënt.’
Nieuwsgierig blijven
Nieuwsgierig blijven, is Jabbarians algemene tip voor een inclusievere samenleving. ‘Ik wil benadrukken dat er heel veel goed gaat in dit land’, zegt ze. ‘Zoveel dingen zijn fantastisch geregeld en veel dingen zijn mogelijk. Als je nieuwsgierig blijft, nadenkt over wat beter kan en je daarvoor inzet, dan is er in de samenleving veel bereidheid om dingen te veranderen.’
Meer weten?
Wil je meer weten over cultuursensitief werken in de geestelijke gezondheidszorg? Kom dan naar ons Kennisatelier ‘Van stereotypen tot miscommunicatie’. Niet alleen deelt Lea Jabbarian haar verhaal, maar ook wordt het IDEM onderzoek ‘Zorg op maat’ gepresenteerd. Lees meer over dit Kennisatelier en meld je direct aan!