Gewicht is geen officiële discriminatiegrond, maar dikke mensen ervaren discriminatie, ongelijke behandeling, pesten en uitsluiting. Vooroordelen en stigma’s over gewicht liggen daaraan ten grondslag. Stichting Dikke Vinger biedt support en zet zich in voor gelijkwaardige behandeling van dikke mensen. IDEM Rotterdam sprak met Jenny Klijnsmit van Dikke Vinger over dik zijn, aannames over en inclusie van dikke mensen.
Een stichting voor dikke mensen, hoe is Dikke Vinger ontstaan?
Dikke Vinger is in 2018 ontstaan als een supportgroep voor dikke mensen. Het was fijn om bij elkaar te komen en herkenning te vinden in elkaars verhalen. Bij deelnemers aan de supportgroep ontstaat vaak een mentale shift. Eerst denk je dat jij en jouw lichaam het probleem zijn. Maar langzaam verandert dat. Niet jouw lichaam is het probleem, maar de manier waarop je lichaam behandeld wordt door anderen.
Kun je daar voorbeelden van geven? Waar lopen dikke mensen tegenaan?
Hoe groter je maat, hoe ernstiger de problemen worden in de maatschappij. Je wordt meer gepest, meer uitgelachen, je kan minder geschikte kleding vinden, je ziet jezelf niet terug in de media, noem maar op.
Het beschimpen van dikke mensen is al eeuwen oud. In de religie wordt gulzigheid als een van de zondes genoemd. Dat versterkt het hardnekkige idee dat dik zijn per definitie komt doordat je te veel eet. En dat het aan jezelf ligt als het niet lukt om af te vallen. Daardoor is er vaak weinig respect voor dikke mensen.
Daarnaast zijn er allerlei aannames over gewicht en wat een “gezond” gewicht is. Bij veel behandelingen wordt de BMI als poortwachter gebruikt, bijvoorbeeld bij een genderbevestigende operatie voor trans personen. Of bij een vruchtbaarheidsbehandeling voor mensen met een baarmoeder. Een hoog BMI is een risicofactor voor andere ziektes en aandoeningen. Maar wat is nou écht de oorzaak: het gewicht ofwel de vetcellen zelf, of speelt stigmatisering en discriminatie ook een grote rol?
Wat doet Dikke Vinger?
We organiseren supportgroepen en leuke bijeenkomsten voor dikke mensen, zoals bijvoorbeeld een kledingruil, picknick en stranddag. Daarnaast proberen we mensen bewust te maken van de stigma’s en vooroordelen over dikke mensen, via sociale media, workshops, onze podcast en gesprekken met de overheid. Bij de meeste mensen heeft minder eten en meer bewegen geen resultaat op de lange termijn. Bij veel dikke mensen is er een andere oorzaak dan stofwisseling, dus dan gaat diëten sowieso niet zorgen voor duurzaam gewichtsverlies. Zelf ben ik ooit opgenomen geweest in een verslavingskliniek, omdat ik dacht dat ik verslaafd was aan eten. Maar waarschijnlijk had ik altijd honger omdat ik al meer dan 20 jaar probeerde af te vallen en op dieet was. Ik probeerde steeds minder en minder te eten, maar je stofwisseling wordt daardoor steeds zuiniger afgesteld, je lichaam past zich daaropaan.
Bij Dikke Vinger werken we dan ook op basis van drie pijlers. De eerste is intrapersoonlijk: wat denk je over jezelf als je in de spiegel kijkt? Je niet goed genoeg voelen komt voor bij alle mensen, dik en dun. De tweede is interpersoonlijk: hoe verloopt het contact met andere mensen? Hoe word je behandeld door je familie, vrienden en collega’s. De derde pijler is institutioneel: tegen welke vormen van uitsluiting loop je aan, word je niet aangenomen omdat je ‘niet representatief’ zou zijn, ervaar je medische discriminatie? Dit komt alleen voor bij dikke mensen. Dikke Vinger strijdt tegen ongelijke behandeling op basis van gewicht. Dit is geen individueel, maar een systemisch probleem.
Waarom gebruiken jullie het woord dik?
Wij gebruiken het woord dik omdat het een omschrijving is. Je hebt een dikke boom, een dikke jas, een dik boek of een dikke persoon. Alleen als het om mensen gaat heeft het woord ‘dik’ een negatieve associatie zoals, lui, ongezond, lelijk en ongedisciplineerd. Wij willen terug naar de omschrijvende term, niet naar de subjectieve associatie die eraan hangt. Net als dat er lange en kleine mensen zijn, zijn er ook dikke en dunne mensen. De termen “overgewicht en obesitas” gebruiken we overigens helemaal niet, want dat hangt samen met medisch stigma. Obesus is Latijns voor ‘zichzelf dik gegeten’.
Toch kun je niet zomaar iedereen dik noemen. Sommige mensen hebben hele negatieve herinneringen aan het woord. Bijvoorbeeld omdat ze op school zijn gepest, op werk, of door hun eigen ouder of verzorger. Het is daarom altijd goed om even bij een persoon zelf te checken welke term diegene het prettigst vindt.
Hoe kunnen we als samenleving inclusiever worden voor dikke mensen?
Dikke mensen verdienen een gelijkwaardige behandeling, ongeacht hun gewicht, leefstijl of gezondheid. Dikke mensen zijn onderdeel van de diversiteit aan mensen in de samenleving. Het is niet relevant hoe zij dik zijn geworden en of ze er iets aan willen of kunnen doen. Ga er niet vanuit dat we ontevreden zijn over ons lichaam en ga er niet vanuit dat we allemaal gewichtsverlies nastreven.
Daarnaast laten mensen elkaar dagelijks onbewust merken hoe erg het zou zijn om dik te zijn. Denk aan je schuldgevoel uiten over het eten van een taartje. Of opmerkingen tijdens de lunch dat je de boter op je broodje moet compenseren in de sportschool. Al dat soort kleine opmerkingen zijn een vorm van microagressie waarbij je constant het signaal ontvangt dat het niet oké is om dik te zijn en dat iedereen om je heen als de dood is om dik te worden.
Voor professionals in de zorg hebben we het project ‘Dik bij de dokter’. Daarmee willen we onder andere gewichtsdiscriminatie in kaart brengen en kennis en bewustwording bij zorgverleners vergroten. Op onze website staan allerlei handige tips, zoals dat je dikke patiënten behandelt waarvoor ze komen en niet in de plaats daarvan ongevraagd dieetadvies geeft. Ook is er een folder voor dikke patiënten, zodat ze handvatten hebben hoe ze zich kunnen voorbereiden op artsenbezoek.
Heb je tot slot nog een persoonlijke tip voor andere dikke mensen?
Wees je ervan bewust dat jouw gewicht niet het probleem is, maar de manier waarop anderen jou behandelen vanwege dat gewicht. Dat is tegelijkertijd ook lastig: je kan je gewicht niet gemakkelijk veranderen, maar de wereld al helemaal niet. Daarom is het belangrijk om gelijkgestemden te vinden, support te zoeken, naar elkaars verhalen te luisteren en daar herkenning in vinden.