Voor tentoonstellingsmaker Houssein Bouziane was het niet meer dan vanzelfsprekend dat de inwoners van Middelland zelf zouden bijdragen aan de totstandkoming van Middland Foto. Het initiatief dat hij samen met Samir Yaqoobi nam, is dan ook uitgegroeid tot een breed maatschappelijk project.

Bouzianes binding met Middelland komt niet uit de lucht vallen: hij is geboren en getogen in de Rotterdamse wijk. “Ik heb de wijk op z’n slechtst gezien”, zegt hij. “Dat beeld is altijd op mijn netvlies blijven staan.” Hij doelt op het straatbeeld van de jaren tachtig en negentig: half gesloopte gebouwen waar niks nieuws voor in de plaats kwam; kinderen die spelen tussen heroïnespuiten; arbeidsmigranten die aan hun lot werden overgelaten. “Ik ging wel eens bij een vriendje in Ommoord spelen, dat was echt een andere wereld.” Ondanks de ‘ellende’ waarin hij opgroeide, ziet Bouziane heel veel positieve kanten van Middelland. “Door alle verschillende culturen die hier door elkaar wonen, is de dynamiek enorm. Dat is nu nog steeds, en dat is prachtig om te zien.”

Van kunst naar welzijn

Tien jaar lang stond Bouziane aan het roer van multidisciplinaire projectruimte Dek22 (“Daar was altijd zoveel beweging, een hele interessante plek.”). In dat werk stond het maatschappelijk belang al hoog op de agenda, maar het kreeg concreter vorm toen hij zo’n vijf jaar geleden Samir Yaqoobi tegenkwam bij een werkgroep die jongeren met een Marokkaanse achtergrond ondersteunde, wanneer zij tussen wal en schip vielen. “Ik kende Samir nog van het schoolplein”, vertelt Bouziane, “maar inmiddels was hij al twintig jaar jongerenwerker. Hij kent de straat als geen ander. Geleidelijk kregen we het idee om het verhaal van de wijk te vertellen: hij vanuit zijn maatschappelijke achtergrond en ik vanuit mijn artistieke achtergrond. Want als er ergens wat over te vertellen valt, is het Middelland wel.”

De twee bundelden hun krachten en startten het project vanuit de wijk zelf. “In de brainstorm kwamen we eigenlijk gelijk uit op de migratieperiode van de jaren zestig als startpunt, omdat het onze eigen ouders waren die destijds in Middelland kwamen te wonen”, legt hij uit. “Vervolgens maakten we een flyer, hingen we overal posters op en plaatsten we berichten in kranten om mensen op te roepen foto’s in te sturen, van de jaren zestig tot nu. Er kwamen zoveel positieve reacties, zelfs van mensen die inmiddels heel ergens anders wonen kwamen foto’s binnen. Langzaamaan gingen ook professionele fotografen meedoen, belangrijke namen als Otto Snoek en Hansje de Reuver, waardoor ook anderen weer aanhaakten. Echt iedereen heeft meegedaan, dat is de grote kracht van dit project.”

Mooi voor iedereen

Uit dat enorme archief van de wijk moest Bouziane een selectie zien te maken. Dat was een hele klus, maar door zijn jarenlange ervaring met tentoonstellingen wist hij waar hij op moest letten. “Altijd probeer ik door de ogen van anderen te kijken: hoe kan ik het zo maken dat het voor iedereen mooi is?” Een voorwaarde hiervoor, was het buiten beschouwing laten van politiek. “We wilden het project goed vertalen naar de wijk zelf, daarom zit er geen politiek in”, legt Bouziane uit. “Van de ene kant zou het dan al snel over gentrificatie gaan, omdat er nu eenmaal grote veranderingen zijn geweest in de wijk. Daar wordt al genoeg over gediscussieerd, vinden wij. Van de andere kant wilden we het project zo toegankelijk mogelijk maken, dus daar past geen politieke kleur bij.”

Van welk pluimage je ook bent, Bouziane vindt het waardevol als allerlei Rotterdammers de fototentoonstelling komen zien, ook van buiten de wijk. “Het project vertelt een stukje geschiedenis van Rotterdam. Dat een wijk zo lang verpauperd is geweest, is bijna onmenselijk. De gemeente probeerde van alles, maar door gebrek aan goed beleid en geld kon het verder achteruitgaan. En toch heeft deze wijk zichzelf overleefd. Je zou een boek kunnen schrijven over Middelland.”

Verduurzaming van het project

Door het succes van Middland Foto is Bouziane druk bezig met verduurzaming van het project. “We zijn al bezig om het concept uit te rollen naar Spangen”, legt hij uit. “Daar zag je vroeger ook veel dichtgetimmerde gebouwen, drugspanden of vervallen woningen, maar door onder meer de populariteit van kluswoningen vind je er nu ook twee groepen ‘tegenover elkaar’. Met zo’n fotoproject kunnen we die nieuwe mensen iets leren over de wijk waar ze zijn beland en de mensen die er al decennia wonen.” Zijn ambitie reikt ook al verder dan Rotterdam, zelfs verder dan Nederland. “Marseille of Bordeaux lijken me ook geschikte steden om dit project uit te voeren”, kijkt Bouziane vooruit. “Er is soortgelijke problematiek daar. Het lijkt me interessant om nog een aantal keer met dit idee aan de slag te gaan, maar dan op andere plekken.”

Toch is Bouziane ook met Rotterdam nog lang niet klaar. “Om mijn missie verder uit te breiden, ben ik bezig met een nieuw project om kunst en maatschappelijke belangen bij elkaar te brengen. Ik vind het belangrijk dat jongeren met kunst en muziek in aanraking komen. Vaak is dit weggelegd voor een kleine groep: ouders moeten wel geld hebben voor muziekles of andere culturele hobby’s. Met Voordoor wil ik werkplaatsen creëren voor jongeren, waar ze bijvoorbeeld kunnen leren om T-shirts te zeefdrukken of muziek te maken. De naam slaat op ‘voor en door jongeren’, maar ook op de deur (door in het Engels, WM.) die altijd open staat. Sommige jongeren hebben net een zetje nodig. Wij willen daarbij helpen door hen van alles te leren en hen te koppelen aan bedrijven waar ze ervaring kunnen opdoen.”

Samenwerken is de sleutel

Samenwerken is de sleutel bij zo’n beetje alles wat Bouziane doet. Hij heeft inmiddels zoveel samengewerkt met Rotterdamse organisaties, dat hij wel enkele tips heeft voor andere professionals. De belangrijkste: als je zegt dat je iets met z’n allen wil doen, zorg dan ook dat je het met z’n allen doet. “Vaak zie je projecten waarbij zo breed mogelijk mensen worden betrokken, maar uiteindelijk blijkt het niet toegankelijk. Bijvoorbeeld door het taaltje dat wordt gesproken. Wijkbewoners blijven weg; een klein clubje – vaak van buiten – blijft over. Het resultaat is dat er iets wordt gedaan voor mensen die net in de wijk wonen, maar niet voor alle wijkbewoners.”

Bouziane adviseert organisaties dan ook om goed naar elkaar te kijken en de verbinding te zoeken. “Er worden allerlei goede initiatieven genomen, maar onthoud dat je niet altijd zelf het wiel hoeft uit te vinden. Ga na of er al iemand in de wijk is die veel knowhow heeft op het vlak van jouw project en bekijk wat jullie samen kunnen doen. De organisatie, van bovenaf, en de mensen in de wijk, van onderaf, kunnen elkaar enorm versterken.”

Zelf kijken?

Een van de foto’s uit de expositie Middland Foto.

Middland Foto is een project van Houssein Bouziane, Samir Yaaqobi, Joke van Bilsen, Ingrid Bijkerk en Rob van der Veen. De expositie is nog tot en met 27 oktober te zien in De Hoed (1e Middellandstraat 103). Ook in de wijk zelf zijn sporen van de fototentoonstelling te zien. Van supermarkten tot cafés: op bijzondere plekken word je fotografisch geconfronteerd met het verleden. Check de website voor meer informatie en precieze openingstijden.