Sociale en traditionele media staan er bol van: niet alleen heeft de uitbraak van het coronavirus in China ook in Nederland angst ingeboezemd, tevens lijkt het een nieuwe golf van racisme te veroorzaken. Hoe direct is de link tussen het coronavirus en racisme tegen Aziatische Nederlanders? En wat doet het met mensen die worden uitgescholden of buitengesloten vanwege een virus waar ze niks mee te maken hebben? IDEM Rotterdam stelde vijf vragen over racisme en het coronavirus aan Hui-Hui Pan, van het Pan Asian Collective.
1. Wat is de relatie tussen het coronavirus en racisme?
Behalve dat de plaats waar het virus is uitgebroken in China ligt, is er geen enkele relatie tussen het coronavirus en China of Chinese mensen. Toch is er wel een directe link tussen het virus en racisme tegen Aziatische mensen: ze worden letterlijk uitgescholden voor ‘coronavirus’ of ze worden ontweken of uitgesloten in bijvoorbeeld het openbaar vervoer omdat ze ‘besmettelijk’ zouden zijn. Dat is natuurlijk de grootste onzin. Veel Nederlanders met een Chinese achtergrond zijn nog nooit in China geweest, laat staan in Wuhan.
Mijn nichtje is uitgescholden op straat, bij de zoons van een vriendin werd op voetbal steeds ‘coronavirus’ geroepen: ik hoor talloze verhalen. Als volwassene kun je misschien nog wel antwoord geven, maar kinderen zouden hier echt niet mee belast moeten worden. Omdat ik zelf jonge kinderen heb, doen deze verhalen mij heel erg veel pijn. Je wil niet dat ze scheldpartijen en uitsluiting moeten meemaken, alleen maar omdat in een land, dat niet eens hun land is, een virus is uitgebroken.
2. Welke groepen Nederlanders krijgen te maken met deze vorm van racisme?
Niet alleen Chinese Nederlanders krijgen ermee te maken, maar eigenlijk iedereen die er Aziatisch uitziet. Het laat zien dat veel mensen geen idee hebben van Azië: iedereen die uiterlijke kenmerken heeft van een Aziaat is ‘Chinees’. Zo is tegen de 6-jarige dochter van vrienden van me op school gezegd dat ze een virus uit China is, terwijl haar ouders Japans en Koreaans zijn. Alle Aziatische mensen worden op een hoop gegooid. Dat laat ook zien hoe weinig geografisch besef er is van hoe de wereld, en Azië in het bijzonder, eruitziet. Veel Nederlanders met Chinese achtergrond hebben hun roots in de regio’s Zhejiang, Kanton of Hongkong. Dat ligt maar liefst 900 kilometer van Wuhan, waar het virus is uitgebroken. Dat is net zover als de afstand tussen Amsterdam en Zuid-Frankrijk. Oftewel, de meeste Nederlanders met een Chinese achtergrond of hun voorouders, hebben geen enkele link met de getroffen regio.
Daarnaast wordt het risico vaak uit de context gehaald. Als je bedenkt dat er in China 1,4 miljard mensen wonen, dan valt het aantal besmettingen relatief nog mee. Daarbij zijn de maatregelen die in China zijn genomen om verspreiding van het virus tegen te gaan, zoals het hermetisch afsluiten van een stad met 11 miljoen mensen, veel extremer dan we hier zouden doen. Berichten op sociale media doen het echter lijken alsof we in een apocalyptische situatie zitten, zoals in de film Outbreak. Dat boezemt natuurlijk veel angst in, maar die angst mag nooit een reden zijn om racisme tegen Aziatische Nederlanders goed te praten.
3. Is racisme tegen Aziatische Nederlanders nieuw?
Racisme tegen Aziatische Nederlanders is er al zo lang als er migratie is vanuit Azië naar Nederland. Aan het begin van de twintigste eeuw kwamen er meer Chinese migranten naar Nederland om als stoker te werken op grote passagiersschepen, vanwege een grote staking van zeelieden in 1911. Na de economische depressie bleven ze hangen en werd het racisme tegen deze groep erger. Er waren zelfs mensen die alle Chinezen in concentratiekampen wilden stoppen en er werden zelfs Chinese mensen gedeporteerd, omdat ze nu ‘waardeloos’ werden bevonden voor de arbeidsmarkt.
Veel van de beeldvorming over Chinese Nederlanders stamt uit die tijd, maar ook later werden stereotypen herhaald en herhaald. Zo hadden Van Kooten & De Bie in de jaren zestig veel sketches over Chinese mensen, of worden in een programma waarin Frans Bauer naar China afreist ook alleen maar grapjes gemaakt. Sterker nog, van al die afleveringen vond er maar één echt in China plaats. Het is dus niet zo raar dat er nog steeds veel negatieve stereotypen hardnekkig aanwezig zijn in de samenleving.
Het verschil met nu is dat door de uitbraak van het coronavirus angst een grotere rol is gaan spelen. Racisme blijkt dan een uitlaatklep van die angst, mensen denken dat ze beter uit de buurt kunnen blijven van Aziatische mensen.
4. Waarom spreken steeds meer Aziatische Nederlanders zich uit tegen racisme?
Al decennia spreken Aziatische Nederlanders zich uit tegen het racisme waar ze mee te maken krijgen. Als je zoekt kun je oude artikelen vinden waarin dat al gebeurt. Alleen gaat het sinds de komst van sociale media veel sneller en veel massaler. Nu kan iedereen zich gemakkelijker uitspreken tegen racisme. En mensen worden mondiger, dus het protest neemt toe.
5. Wat kunnen we als samenleving doen om racisme tegen Aziatische Nederlanders te stoppen?
Meer kennis en bewustwording creëren is belangrijk, bijvoorbeeld over de geschiedenis van migratie vanuit China naar Nederland. Verder is het belangrijk dat de weerspiegeling van Aziatische Nederlanders in de media meer in verhouding is. Als het over diversiteit gaat, wordt vaak gedacht aan Nederlanders van Marokkaanse, Turkse of Antilliaanse komaf. Bijna nooit zie je iemand met een Aziatische achtergrond.
Met het Pan Asian Collective wil ik bijdragen aan betere representatie en zichtbaarheid van Aziatische Nederlanders. Als Chinese vrouwen niet ‘standaard’ als prostituee worden gerepresenteerd in films, of Aziatische mannen als onaantrekkelijke computernerd, dan komen mensen er steeds meer achter dat Aziaten onderling net zo divers zijn als iedere andere bevolkingsgroep. Om dat te bereiken organiseren we verschillende bijeenkomsten over dit thema, die zijn terug te vinden op onze Facebook-pagina. Zo is er op 12 februari 2020 een bijeenkomst in Amsterdam voor Chinese Global Citizens en in de Week tegen Racisme is er op 16 maart de filmvertoning ‘Hollywood Chinese’ met aftertalk, ook in Amsterdam.
Meld discriminatie!
Word je zelf racistische nageroepen of buitengesloten sinds het nieuws over het coronavirus? Meld discriminatie via de app Meld Discriminatie Nu! of op www.radar.nl.