“Het is een goede eerste stap om discriminatie van moslims in beeld te krijgen en daarmee ook een begin van de aanpak hiervan.” Dat zegt Han Entzinger, emeritus hoogleraar integratie- en migratiestudies aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam over het rapport ‘Islamofobie in zicht’ van SPIOR (Stichting Platform Islamitische Organisaties Rijnmond). Als voorzitter van de begeleidingscommissie was Entzinger nauw betrokken bij de totstandkoming van het onderzoeksrapport, dat woensdag 25 mei is aangeboden aan de Rotterdamse burgemeester Aboutaleb.
Het rapport noemt als betekenis van islamofobie: een wereldbeeld dat gebaseerd is op angst voor en afkeer van de islam en moslims, wat kan leiden tot uitsluitingspraktijken en discriminatie. Islamofobie valt onder discriminatie op grond van godsdienst. Het rapport spreekt zich uitdrukkelijk niet uit over kritiek op de islam. Han Entzinger: “Waar we het over hebben, is dat veel moslims in Nederland en Europa stuiten op onbegrip en vooroordelen en regelmatig bejegend worden op een manier die in strijd is met de wet.”
Mee leren leven
“SPIOR is met dit onderzoek nadrukkelijk op zoek gegaan naar discriminatie-ervaringen onder moslims. We weten dat er sprake is van onderrapportage: het gebeurt veel vaker dan blijkt uit de officiële cijfers. Dat moslims discriminatie niet melden bij politie of antidiscriminatievoorzieningen heeft een aantal redenen. Mensen hebben ermee leren leven of men denkt dat het toch geen zin heeft. En een derde groep overweegt niet eens om het te melden, omdat ze onvoldoende vertrouwen hebben in de autoriteiten. Dat is een sterk signaal, waarvoor de ontvankelijkheid bij veel instellingen nog te beperkt is.”
Herkenbaar door hoofddoek
Opmerkelijk vindt Han Entzinger dat vrouwen zo vaak het slachtoffer zijn, niet zelden in het bijzijn van (jonge) kinderen. 72% van de melders is vrouw en in iets meer dan 10 procent van de meldingen zijn jonge kinderen betrokken. “Ik ben hiervan geschrokken”, zegt Han Entzinger, “het heeft er waarschijnlijk alles mee te maken dat veel moslima’s herkenbaar zijn door hun hoofddoek. Ook moskeeën zijn een herkenbaar doelwit. We weten dat vernielingen aan gebouwen heel bewust stil worden gehouden, omdat men bang is voor escalatie. Die angst zal niet ongegrond zijn, maar het feit is wel dat op deze manier geweld ander geweld legitimeert.”
Daders
Over daders zegt het rapport alleen dat het voor het grootste deel (61%) mannen zijn. Han Entzinger: “Het hoe en waarom van de daders valt buiten dit onderzoek. In het algemeen weten we dat mensen die discrimineren, te vinden zijn in alle lagen van de bevolking. Er lijkt een verband met opleidingsniveau, maar daar wordt ook wel van gezegd dat hoogopgeleiden hun boodschap gewoon wat beter weten te verpakken. Het heeft ook te maken met onbekendheid. De PVV is vooral sterk in de regio’s waar relatief weinig mensen met een migratieachtergrond wonen. In grote steden geldt veel meer het concurrentieprincipe. Laagopgeleide autochtonen vrezen dat hun banen en huizen worden ‘ingepikt’.”
Westerse waarden
Is het zo dat de islam gewoonweg niet te verenigingen is met westerse waarden, zoals ook weleens wordt beweerd? Han Entzinger: “Dat denk ik niet. Natuurlijk kom je in de Koran zaken tegen waarvan veel mensen vinden dat ze niet passen in onze maatschappij. Maar hetzelfde is het geval als je de Bijbel heel letterlijk neemt. Het is een kwestie van elkaar de ruimte geven. Marokko heeft van oudsher een Joodse gemeenschap terwijl Syrië en Libanon altijd een grote christelijke gemeenschap hebben gekend. In West-Europa leven zo’n 20 tot 25 miljoen moslims op een totale bevolking van 500 miljoen. Hoewel het aandeel wel groeit is het nog altijd maar 4 procent. Let wel: dit rapport gaat niet over kritiek op de islam. Dat mag je hebben, je mag vinden dat het niet verenigbaar is met westerse waarden. Wat niet mag, is daarom mensen discrimineren en uitsluiten. Daar gaat dit onderzoek over”
Bruggenbouwer
“De negatieve sentimenten tegen moslims zijn na 9-11 nauwelijks te overschatten. Dat IS aanslagen pleegt in naam van de islam draagt ook bij aan gevoelens van angst en afkeer. Voor het overgrote deel van de moslims moet het vreselijk zijn als hun geloof zo in het nieuws komt. Vaak wordt onvoldoende gerealiseerd hoe ingrijpend het is voor mensen die slachtoffer worden van islamofobie of andere vormen van discriminatie. Ik vind het zeer belangrijk dat SPIOR zelf het initiatief heeft genomen om meer zicht te krijgen op incidenten die met islamofobie verband houden. Dat burgemeester Aboutaleb het rapport in ontvangst neemt, onderstreept nog eens het belang. Hij is een bruggenbouwer, dus ik ben zeer benieuwd naar zijn reactie.”
door Mark Kivit