De ‘I’ van IDEM staat niet langer voor integratie, maar voor inclusie. Daarmee verschuift onze focus naar inclusie, discriminatie, vrouw/man-emancipatie en LHBTIQ+-emancipatie. Met deze verschuiving wil IDEM Rotterdam uiting geven aan de moeilijkheden die kleven aan de term ‘integratie’, maar vooral aan het belang van inclusie. IDEM wil immers met haar onderzoeken, netwerk en kennisdeling bijdragen aan een stad, waar iedere Rotterdammer zichzelf kan zijn. Saskia van Bon, teamleider van IDEM, legt uit waarom voor deze switch gekozen is.
Wat is inclusie in een zin?
Inclusie gaat over het ideaal van en het streven naar een samenleving waarin iedereen erbij hoort, zichzelf kan zijn en kan participeren, waarin iedereen gelijkwaardig is en zich gerespecteerd en gehoord voelt.
Waarom stopt IDEM met integratie als thema?
Een van de problemen met het begrip integratie is dat mensen er verschillende betekenissen aan geven. In 2019 heeft IDEM verschillende perspectieven op integratie in beeld gebracht. Daaruit kwam naar voren dat integratie door sommige Rotterdamse professionals wordt gezien als een proces waarbij mensen met een migratie-achtergrond de eenzijdige verantwoordelijkheid hebben om een actieve bijdrage te leveren aan de samenleving en om hun plek te vinden. Andere professionals benadrukken dat het bij integratie juist gaat om een gezamenlijke inspanning, waarbij zowel een minderheidsgroep als de dominante groep een verantwoordelijkheid heeft. Die verschillende invullingen van het begrip integratie zie je ook terug in het maatschappelijk debat.
De term integratie roept bovendien nogal eens negatieve associaties op. Het woord wordt vaak gebruikt in de context van maatschappelijke kwesties die als probleem worden neergezet. En bijna altijd wordt het geassocieerd met mensen met een migratie-achtergrond. Volgens professionals in Rotterdam die wij hebben gesproken maakt die eenzijdige invulling van integratie het alleen maar moeilijker om met verschillen samen te leven in Rotterdam.
Waarom is inclusie een betere term?
De term inclusie heeft een ander vertrekpunt dan integratie, namelijk dat de maatschappij in allerlei opzichten divers is. In een stad als Rotterdam wonen mensen met verschillende sociaaleconomische posities, verschillende levenswijzen, religies en levensovertuigingen. Er zijn mannen en vrouwen en mensen die zich niet als man of vrouw identificeren. Mensen verschillen verder qua afkomst, huidskleur, leeftijd, mentale of fysieke staat en noem maar op. Inclusie betekent dat alle inwoners, ongeacht die verschillen, zichzelf kunnen zijn, gelijkwaardig behandeld worden en kunnen meedoen in de stad.
Inclusie als begrip sluit veel beter dan integratie aan bij de uitdagingen waar een ‘superdiverse’ stad als Rotterdam voor staat, als het gaat om het samenleven in de stad. En daarmee is het ook een beter thema voor IDEM. IDEM werkt namelijk vanuit de motivatie dat iedereen op een eigen en gelijkwaardige manier Rotterdammer moet kunnen zijn. Niet voor niets is de ondertitel van IDEM ‘kenniscentrum voor een inclusieve stad’.
Wat betekent inclusie voor organisaties? En hoe kunnen professionals hier praktisch mee omgaan?
Inclusie speelt overal. Maar afhankelijk van de context brengt het verschillende uitdagingen en aandachtspunten met zich mee. Een inclusieve werkgever zorgt onder andere dat werknemers met een fysieke beperking een toegankelijke werkplek hebben, dat sollicitatieprocedures zo zijn ingericht dat vooroordelen of persoonlijke voorkeuren van selecteurs niet van invloed zijn op wie wordt aangenomen. Binnen het onderwijs gaat inclusie onder meer over het mogelijk maken dat kinderen met een beperking naar een reguliere school kunnen die onderwijs op maat biedt, maar ook over het creëren van een veilig klimaat voor alle jongeren ongeacht hun seksuele of genderidentiteit. In de zorg gaat het onder andere over de specifieke behoeften van ouderen met verschillende culturele en/of religieuze achtergronden, en over het beschermen van zorgverleners van kleur tegen racisme door de mensen die zij verzorgen. Inclusie speelt ook in (overheids)beleid. Zo kunnen gemeenten op creatieve wijze allerlei groepen actief betrekken bij de vorming van beleid, om inspraak vanuit een breder deel van de samenleving te realiseren. Ook kan een gemeente ambtenaren laten trainen op cultuursensitiviteit, om dienstverlening aan álle burgers te verbeteren. Daarnaast krijgt inclusie vorm in taal. Zo lees je wel eens dat er wordt gesproken over ‘mensen met een ándere huidskleur’, waarbij een witte huidskleur dus als norm wordt gehanteerd. Dat is een voorbeeld van niet-inclusieve taal. Het gebruiken van ‘beste reizigers’ in plaats van ‘dames en heren’, als aanhef in omroepberichten van de NS, is een voorbeeld van genderinclusief taalgebruik. Niet iedereen voelt zich nou eenmaal aangesproken als ‘dame’ of ‘heer’.
Inclusief worden als organisatie moet je zien als een doorlopend leerproces, waarbij niet alles in een keer goed zal gaan. De praktijk is weerbarstig, de samenleving verandert voortdurend en je hebt natuurlijk met mensen te maken. Werken aan inclusie vraagt om geduld, inzet van iedereen en doorzettingsvermogen. Het is iets wat nooit af is. Foutjes, ongemak, misverstanden en botsingen horen erbij. Maar daarvan kun je dan weer leren en met elkaar kijken hoe het beter en anders moet.
Voor individuele professionals zijn de aandachtspunten voor het inclusief werken voor een deel afhankelijk van de sector waarin ze werkzaam zijn, de doelgroepen die zij bedienen en de aard van hun werk. Inclusief werken is iets wat je als professional in de praktijk kunt brengen, door je bewust te zijn van je vooroordelen, je blinde vlekken, je taalgebruik, van de manier waarop je werkt en daar zorgvuldig en aandachtig in te handelen. Het gaat er ook om dat je collega’s durft aan te spreken op niet-inclusieve omgangsvormen en dat je zelf open staat voor dergelijke feedback. Je kunt je als professional ook actief inzetten om de organisatie waarvoor je werkt meer inclusief te maken.
Meer weten?
Wil je meer te weten komen over inclusie en hoe je daar als professional je voor kan inzetten? Kom dan naar het IDEM Kennisatelier op 29 september 2020.