Tijdens de landelijke Week tegen Eenzaamheid van 30 september tot en met 7 oktober 2021, organiseerde Coalitie Erbij op 5 oktober de bijeenkomst ‘Eenzaamheid: bijproduct van migratie?’. IDEM Rotterdam was een van de partners die de bijeenkomst mede-organiseerde. NOOM, SKIN, SPIOR en Sol waren de andere partnerorganisaties.  

Op de regenachtige ochtend van dinsdag 5 oktober 2021 druppelden er bijna vijftig professionals en actieve vrijwilligers tegen tien uur Huis van de Wijk De Banier binnen. Ze warmden zich aan een kopje koffie of thee en zochten een plekje in de theaterzaal van De Banier. Nadat Karin Oppelland van IDEM Rotterdam iedereen een warm welkom had geheten, nam Veronique Vaarten het woord namens Coalitie Erbij. De netwerkorganisatie met ruim tachtig partners heeft als doel de betrokkenheid over eenzaamheid onder Rotterdammers te vergroten. Tegengaan van eenzaamheid onder migrantenouderen is daar onderdeel van. 

‘Eenzaamheid hoort bij het leven, waar het problematisch wordt pakken we samen eenzaamheid en sociaal isolement aan.’  

De Lerende Praktijk Migranten 

De Lerende Praktijk Migranten heeft vijf manieren om eenzaamheid onder migranten te verminderen, zo vertelde Hamid Azaimi van SOL. 

  • Participatie onder de doelgroep bevorderen; 
  • Netwerkversterking; 
  • Vrijwilligers betrekken en trainen; 
  • Bekendheid en bewustzijn bij professionals creëren; 
  • Draagvlak voor en bijdragen aan projecten. 

Om dit te bereiken organiseert SOL allerlei activiteiten. Van leersessies tot Whatsappgroepen en van partnerbijeenkomsten tot publiceren van onderzoeken. Maar er zijn ook allerlei kleine dingen die je zelf kan doen, zoals de buurvrouw eens vragen om mee te gaan tuinieren.  

Beeldvorming rondom migranten en vereenzaming 

Onderzoeker Nina Concova, van de Leyden Academy on Vitality and Ageing, gaf een presentatie over beeldvorming rondom migranten en vereenzaming. Concova vroeg het publiek welk beeld iedereen had bij het woord ‘migrantenouderen’. Hiermee liet ze zien dat veel mensen, op basis van wat we zien en horen in de media, een stereotiepe beeld hebben van oudere migranten. In tegenstelling tot wat de meesten verwachtten, is de grootste groep ouderen met een migratieachtergrond in Nederland van Duitse oorsprong.  

Vaak worden mensen met migratieachtergrond gecategoriseerd naar westers of niet-westers. Ook wordt gekeken naar de reden waarom mensen naar Nederland zijn gekomen. Door al die manieren van categoriseren komen deze mensen op een hoop terecht, terwijl hun verhaal en behoeften afhankelijk zijn van de persoon zelf en niet van de groep waartoe ze zouden behoren.  

Uit eigen onderzoek blijkt dat veel ouderen met een migratieachtergrond best tevreden zijn in Nederland. Zo kunnen ze in vergelijking met het herkomstland hier nog veel dingen zelf doen. Onderling is er veel diversiteit in de groep, wat tot gevolg heeft dat niet iedereen met een migratieachtergrond gemakkelijk haar, zijn of hun weg kan vinden. De rol van professionals is daarom belangrijk, want zij zijn het aanspreekpunt als er iets misgaat. 

‘Persoonlijke ontmoeting met ouderen met een migratieachtergrond is een betere manier dan de media om iemands beeld (positief) te beïnvloeden.’ 

In kleine groepen werd gediscussieerd over deze stelling.

Voorstelronde: SPIOR en SKIN 

Eenmaal terug in de zaal, vertelde een vertegenwoordiger van Stichting Platform Islamitische Organisaties Rijnmond (SPIOR) over enkele activiteiten die zij ontplooien om eenzaamheid onder ouderen terug te dringen. Zo is er onder andere het maatjesproject ‘Ouderdom komt met vragen’.  

Een afgevaardigde van SKIN Rotterdam (Samen Kerk in Nederland) de koepelorganisatie van kerken, vertelde over de contacten die kerken onderhouden met hun leden. Omdat het internationale kerken betreft, hebben veel leden een migratieachtergrond. Er worden onder meer mensen getraind om ouderenadviseur te worden en te helpen met praktische zaken.  

Het verhaal achter eenzaamheid 

Naast stereotypen over migrantenouderen die kwalijk kunnen zijn, was mantelzorg een belangrijk thema tijdens deze bijeenkomst. Hanan Nhass, onderzoeker bij Movisie, vertelde meer over dit onderwerp, evenals over de invloed van gender en religie op eenzaamheid. Voor haar rapport ‘Tussen verveling en vereenzaming’ interviewde ze twaalf ouderen met een Marokkaanse achtergrond in hun moedertaal.  

Steeds meer mensen worden oud in een ander land dan waar ze zijn geboren, zo licht Nhass toe in haar presentatie. Op zich hoeft dat geen probleem te zijn, maar 86 procent van de ouderen met een Marokkaanse achtergrond in Nederland heeft een laag inkomen. Voor ouderen met een Turkse achtergrond is dat 76 procent, terwijl het percentage bij autochtone ouderen maar 11 procent is. Dat verschil heeft alles te maken met het arbeidsverleden.  

Armoede kan stress en gezondheidsklachten veroorzaken. Voor migrantenouderen kan het een stuk moeilijker zijn om hun ‘zorgvraag’ te formuleren, want dat vergt een behoorlijk niveau van taalvaardigheid. Een ander opvallend punt uit haar onderzoek is dat veel Marokkaanse vrouwen in Nederland blijven, terwijl hun man remigreert naar Marokko. Dat zorgt voor eenzaamheid bij de achterblijvende partner.  

Een belangrijk aspect uit de presentatie van Hanan Nhass is de rol van geloof. In Nederland is dat niet goed onderzocht, maar het geloof kan beschermen tegen eenzaamheid. In de eerste plaats kan iemand een band met god voelen, waardoor die mensen het gevoel hebben dat ze er niet alleen voor staan. Ten tweede is er in een kerk, moskee, synagoge of tempel vaak een groepsgevoel, waar mensen emotionele en sociale steun kunnen geven en ontvangen.  

Het is voor professionals daarom belangrijk om zich bewust te zijn van het geloof en welke rol dat kan spelen. Het gesprek aangaan over hoe iemand zich voelt, en na het opbouwen van een band over welke rol religie speelt, kan een belangrijke manier zijn om eventuele problemen te signaleren.  

‘Beleid en interventies moeten rekening houden met diversiteit onder ouderen.’

In kleine groepen werd gediscussieerd over deze stelling.

Muzikaal slot

Na de groepsgesprekken werd de bijeenkomst feestelijk afgesloten met live muziek van Carlos Sousa en Teresa Fernandes, onder het genot van een hapje en een drankje.  

Foto’s: Tom Pilzecker