‘Racisme en seksisme zijn volwassen woorden, die je leert op latere leeftijd. Ze geven context aan ervaringen die je in je jeugd hebt gehad.’ Dagvoorzitter Mariska Jung van IDEM Rotterdam citeert de Brits-Australische wetenschapper Sara Ahmed bij de viering van de Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie op 21 maart in Rotterdam. Thema van deze bijzondere dag: racisme en discriminatie, wat doe jij ertegen?
De inspiratiemiddag start met verschillende workshops. Bij de dialoogtafel over de rol van geschiedenis, erfgoed en onderwijs, staan de deelnemers stil bij de verantwoordelijkheid die ze zelf dragen. Wim Reijnierse: “Historisch besef en sensibiliteit, ook over de rol van je eigen voorouders, is van groot belang.” In de proeverij van werkvormen gaat het vooral om de vraag hoe je racisme bespreekbaar maakt. Volgens trainer Delilah Sarmo moet de doelgroep die racisme zelf ervaart een veilige plek hebben om te sparren, boos te worden of om met elkaar te bespreken hoe je moet of kunt reageren. Uit de verhalen van de deelnemers blijkt volgens haar dat het lang niet altijd om beledigingen gaat , soms kan racisme heel subtiel zijn. Zoals de vraag: waar kom je écht vandaan? Ook uit de workshop Zelfbeheersing en weerbaarheid van Shariq Sarfaraz en Armin Dizdarevic komt naar voren dat het soms moeilijk is om scherp en rustig te reageren op discriminatie als het je persoonlijk raakt
Verrader en Superman
De Discriminatievrije werkvloer van Michel Jansen en Karlijn van der Boon start met persoonlijke ervaringen. ‘Stel je niet zo aan, zo werkt het hier’, is soms de reactie als je seksisme of racisme op het werk aankaart. Trainer Michel Jansen kreeg al snel in zijn loopbaan een discriminatievraagstuk op zijn bord. Toen hij net als starter bij een bureau voor commerciële arbeidsbemiddeling aan de slag was, belde een uitzendbureau: “We willen geen mensen van Antilliaanse afkomst.” Zijn collega wilde daarin meegaan. Michel Jansen: “Met veel moeite heb ik dit aangekaart bij mijn manager, die gelukkig aangaf dat dat inderdaad niet kon. Ik voelde me toen tegelijkertijd verrader en Superman.”
Meld discriminatie NU
Dat het belangrijk is om discriminatie te melden, benadrukt ook Tikho Ong: “Als je het niet meldt, bestaat het niet. Dat uitzendbureaus in beweging komen tegen arbeidsdiscriminatie, komt natuurlijk ook door de televisie-uitzending waaruit bleek dat uitzendbureaus ingaan op discriminerende eisen van opdrachtgevers. RADAR lanceert vandaag de app Meld discriminatie NU, waarmee snel en eenvoudig een melding van discriminatie kan worden doorgegeven.”
Malique Mohamud van Concrete Blossom kan zich voorstellen waarom met name jongeren nauwelijks melden. “Ze hebben weinig vertrouwen in instituten of organisaties omdat ze niet doen wat ze moeten doen. Deels is dat perceptie en deels realiteit. Soms is er een groot verschil tussen de systeemwereld en een grassroot-organisatie. Neem etnisch profileren door de politie. Voor jongeren die ik spreek is dat de dagelijkse realiteit. Ze willen niet bezig zijn met hoe erg dat is.”
Bij de vraag en draagmuur kunnen mensen terecht met heel persoonlijk verhalen. “De discussie levend houden en racisme bespreekbaar maken”, is volgens Cor van Driebergen van Projectbureau 014 belangrijk.
Rotterdam een verdeelde stad?
De sfeervol verlichte Laurenskerk druppelt inmiddels langzaam vol voor het avondprogramma. Moderator Malique Mohamud ziet steeds vaker een normalisering van racisme en uitsluiting in het maatschappelijke en politieke debat: “We noemen het incidenten, alsof het om kleinigheden gaat.” Simone Zeefuik laat in haar lezing vervolgens vele voorbeelden van zowel institutioneel als alledaags racisme zien. De verkiezing van Beste Raadslid van Nederland bijvoorbeeld, die voor de neus van de Rotterdamse NIDA-fractievoorzitter Nourdin El Ouali werd weggekaapt. En de racistische verwensingen die het Emmense kandidaat-raadslid Ugbaad Kilincci van de PvdA te verduren kreeg tijdens de campagne en de daarop volgende reacties. Simone Zeefuik: “Als er een witte vrouw was aangevallen door Somalische mannen, waren de reacties heel anders geweest.”
Bakfietsparadijs
Een van de thema’s tijdens de paneldiscussie is de huizenmarkt en de gevolgen van de Rotterdamwet. Dankzij deze wet kunnen inwoners onder een bepaalde inkomensgrens uit bepaalde wijken geweerd worden, om verpaupering tegen te gaan. Panellid Simone Aumaj, student Liberal Arts & Sciences, ziet als bewoner van Delfshaven de negatieve effecten in haar eigen wijk: “De norm in Rotterdam is veranderd; Rotterdam moet nu een bakfietsparadijs worden. Maar wat gebeurt er om armoede tegen te gaan? De Rotterdamwet is een goed voorbeeld van een beleidsmaatregel waarmee mensen worden buitengesloten in plaats van geholpen worden om te groeien.” In de beeldvorming rond die wet worden armoede en etniciteit vaak in een moeite gekoppeld aan verpaupering. Uiteindelijk leidt dat tot uitspraken als ‘Geef Rotterdam terug aan de Rotterdammers’, aldus cultureel ondernemer Elvin Rigters. “Maar ik bén een Rotterdammer.”
Samen voor elkaar
Terwijl de exitpolls langzaam via sociale media binnen druppelen, gaat de paneldiscussie verder over diversiteitsbeleid en strategieën om discriminatie tegen te gaan. Tikho Ong vindt dat organisaties wat vaker hun verantwoordelijkheid moeten nemen en verantwoording moeten afleggen: hoe komt het dat je vooral witten mannen in dienst hebt terwijl je bedrijf in Rotterdam zit?
Ontwerper Marga Weimans was betrokken bij het invoeren van diversiteitsbeleid bij een aantal kunstinstellingen. Ze is positief: “Bij het platform voor hedendaagse kunst TENT is bijvoorbeeld een curator aangenomen met een meervoudige culturele achtergrond. Dat gebeurt alleen maar omdat de mensen die daar werken de wil hebben om dat te doen. En het gaat langzaam, maar er is zeker sprake van zelfreflectie bij witte organisaties.”
Elvin Rigters pleit onder andere voor een aanpak vanuit de gemeenschap zelf: “We moeten het samen doen. Als ik met jongeren in gesprek ben, laat ik ze zien dat ze in de wijkraad kunnen gaan zitten en zo de wijk terug kunnen claimen. En als er een gat is tussen de mensen die huiswerkbegeleiding voor hun kinderen kunnen kopen en de mensen die dat niet kunnen, dan zijn er binnen onze gemeenschappen mensen die dat op zich willen nemen, net zoals Urban Collective dat doet in Amsterdam. De gemeente zou hierin faciliterend kunnen optreden.”
Organisatie van het programma: RADAR, IDEM Rotterdam, Concrete Blossom, Projectbureau 014 en Stichting Gedeeld Verleden Gezamenlijke Toekomst.