Een cliënt die niet geholpen wil worden door een medewerker van kleur, communicatieproblemen omdat dementerende migrantenouderen terugvallen op hun moedertaal of een gespannen sfeer bij de hulpverlening door vervelende opmerkingen over vermeende seksuele gerichtheid van een verpleger: als het gaat om inclusie staat de ouderenzorg voor allerlei uitdagingen en dilemma’s. Tijdens het symposium ‘Onbegrensde mogelijkheden: inclusief werken in de ouderenzorg’ gingen sprekers en bezoekers hierover in gesprek.

What if women ruled the world flikkert in gele neonletters tegen de witte muur van Garage Rotterdam. Strakke zwart-witschilderijen tonen krachtige vrouwelijke figuren. Op andere kleurrijke werken prijken abstracte vrouwelijke lichaamsdelen. Tussen deze kunstwerken verzamelden zich op 29 oktober 2019 tientallen bezoekers voor het symposium ‘Onbegrensde mogelijkheden: inclusief werken in de ouderenzorg’, dat IDEM Rotterdam samen met RADAR organiseerde. De thema’s hebben ogenschijnlijk niets met elkaar te maken, al onderstrepen beide het belang van ‘op een andere manier kijken’.

Ook in de ouderenzorg is op een andere manier kijken essentieel. De ouderenzorg staat namelijk voor talloze uitdagingen als het gaat om inclusieve zorg leveren. Gelukkig staan deze uitdagingen hoog op de agenda’s van Rotterdamse zorginstellingen en wordt er volop nagedacht over deze lastige thema’s. Voor steeds meer hulpverleners is cultuursensitief werken vanzelfsprekend, maar bij vragen over autonomie kan dat lastige situaties opleveren. Dat bleek bijvoorbeeld uit het onderdeel waarin bezoekers enkele controversiële casussen werden voorgelegd.

Een casus, vele meningen

RADAR-medewerker Roel van der Heijde legt enkele casussen voor.

Fatima werkt als verpleegkundige in een verpleeghuis. Ze probeert haar cliënten zoveel mogelijk te activeren omdat ze denkt dat dat beter voor ze is, maar ook omdat ze denkt dat dit mensen meer in hun waarde laat. Ze heeft hier wel eens discussie over met haar collega’s, pas nog over mevrouw Van der Sluis.

Mevrouw van Sluis is in het verpleeghuis gekomen uit het ziekenhuis en krijgt palliatieve zorg. Ze ligt de hele dag op bed. Daarom vindt Fatima het belangrijk dat ze kleine dingen, zoals eten en haar gezicht wassen, nog zelf doet. Ze denkt dat de kwaliteit van leven van mevrouw het grootst is als ze dit soort taken nog zelf kan doen.

Gerda, Fatima’s collega met wie ze samen zorg aan mevrouw Van der Sluis verleent, vindt dat zielig voor mevrouw. Fatima komt de kamer binnen gelopen en ziet dat Gerda mevrouw van der Sluis brood aan het geven was. Hoewel Mevrouw van der Sluis daar niet tegen protesteert, schiet Fatima, tot vermaak van mevrouw, uit haar slof tegen Gerda: “Ze is al zo afhankelijk, ligt de hele dag in bed, doet niks meer, het enige wat ze kan is zelf nog eten en drinken en nu pak je haar dat ook nog af?”

Ethische vraag:

Moet ik kwetsbare patiënten verzorgen door extra taken over te nemen of laat ik hen meer in hun waarde door hen zoveel mogelijk zelf te laten doen.

Het publiek werd gevraagd om bij bordjes ‘ja’ of ‘nee’ te gaan staan, al naar gelang hun mening over de ethische vraag. Al snel bleek dat veel bezoekers, met name mensen die zelf in de zorg werken, het niet zo zwart-wit konden zien. Talloze bezwaren en maren werden opgeworpen, waaruit maar blijkt hoe lastig sommige situaties in de zorgverlening kunnen zijn.

Workshoprondes

Dagvoorzitter Germine Heuvel nam na de casussen weer het woord en wees de deelnemers op de verschillende workshops waar zij uit konden kiezen. De onderwerpen van de workshops liepen sterk uiteen, maar raakten allemaal aan het overkoepelende thema: seksuele diversiteit en ouderen; migrantenouderen; discriminatie in de ouderenzorg; persoonsgerichte aanpak in de zorg; diversiteit is een gegeven, inclusie niet?

Tijdens de workshops ging het veelal over de taakgerichte zorgverlener ten opzichte van de behoefte van de patiënt: met welke behoeften van de patiënt kun je rekening houden en waar houden je taken op? Een ander dilemma is eigenwaarde, zowel van de zorgverlener als de cliënt: tot op welke hoogte kun je meegaan in discriminerende verzoeken? Bij veel organisaties blijkt een persoonsgerichte aanpak van het grootste belang en wordt er al voorbij grenzen gedacht om maatwerk te kunnen leveren.

Cultureel interview

Twee workshoprondes later is het tijd voor het laatste plenaire onderdeel. Cultureel antropoloog en socioloog Cor Hoffer vertelt de aanwezigen over het culturele interview. Deze methodiek is ontwikkeld om het gesprek tussen een zorgverlener en een cliënt met een andere achtergrond te stimuleren. “In veel culturen speelt de familie of een geestelijke een bepalende rol”, lichtte Hoffer al eerder toe in een interview met IDEM. “In Nederland hameren we ontzettend op de autonomie van de individuele cliënt, terwijl sommige mensen met een migratieachtergrond liever gezamenlijk beslissingen nemen over gezondheid en behandelingen. Van de ene kant is het belangrijk deze voorkeur te respecteren, maar aan de andere kant moet je ook oppassen dat de familie een cliënt te veel uit handen neemt. Ook is het raadzaam voorzichtig te zijn met de inzet van naasten als tolk. Want er is het risico dat de familie uit schaamte of bescherming gefilterd gaat vertalen. Het is daarom aan te raden om een officiële tolk in te schakelen als de cliënt zelf de taal niet machtig is.”

Hoffer vroeg de aanwezigen om zelf te oefenen met het Culturele Interview. Zo kwamen de bezoekers meer te weten over elkaar, elkaars ouders, religie en culturele achtergrond. De kennismaking werd verder voortgezet tijdens de informele nabespreking. De bezoekers aan het kennisatelier praatten niet alleen over zichzelf, maar vooral over de uitdagingen en ook successen waar ze in hun werk tegenaan lopen. Terwijl de hapjes worden opgepeuzeld, delen de zorgprofessionals hun persoonlijke handvatten waarmee ze adequaat handelen bij dilemma’s op het gebied van integratie, discriminatie en emancipatie in de ouderenzorg.

Op de hoogte blijven?

Lijkt zo’n Kennisatelier jou ook interessant en nuttig? Wil je daarom op de hoogte blijven van alle events en bijeenkomsten van IDEM Rotterdam? Meld je aan bij ons netwerk en schrijf je in voor de nieuwsbrief!