Stug blijft de kleine ‘Lieke Martens’ door voetballen, ondanks de stromende regen. Pas als haar trainer haar alsnog naar binnen roept, blijkt dat hij met ‘jongens’ iedereen bedoelde. Nog niet zo lang geleden zou deze pindakaasreclame niet gemaakt zijn. Meiden wisten heus wel dat ook zij bedoeld werden, daarover was geen discussie nodig. Sterker nog, kijkers zouden die ‘Lieke’ maar een kleine aanstelster vinden. Nu sluit de reclame perfect aan bij een breder maatschappelijk debat, namelijk over genderstereotypen en de gevolgen die deze hebben.

Tijdens het IDEM Kennisatelier Gender & Beeldvorming op 4 juli 2019 kwamen Rotterdamse professionals bij elkaar om na te denken over genderstereotypen. In de knusse ruimte van The Writer’s Guide to the Galaxy in de Gouvernestraat in Rotterdam gingen we nader in op genderstereotypen, waar ook onze eigen communicatie bol van staat. Onbewust dragen allerlei uitingen – denk bijvoorbeeld aan uitdrukkingen als ‘verman je’, ‘een vrouw met ballen’ of ‘je mannetje staan’- bij aan beeldvorming over mannelijkheid en vrouwelijkheid. Meestal houdt dit stereotypen in de hand.

Hardnekkige mechanismen

Onderzoeksjournalist en podcastmaker Zoë Papaikonomou was te gast bij het Kennisatelier en sprak over de mechanismen achter deze beeldvorming. Door reclames, foto’s of verhalen waarin mannen traditionele ‘mannendingen’ doen en vrouwen traditionele ‘vrouwendingen’, wordt emancipatie bemoeilijkt. Zoë geeft een voorbeeld: “In de beeldbank van WOMEN Inc. zit een voorbeeld van een tv-programma, waarin zes wetenschappers aan het woord komen. De mannen zijn op hun kantoor geïnterviewd, de enige vrouwelijke wetenschapper zit in haar keuken. Los van het feit dat vrouwen überhaupt weinig in beeld komen als deskundige, worden ze vaak nog in relatie tot een thuissituatie of moederschap geportretteerd. Dat geeft een beperkt beeld.”

Zoë Papaikonomou

Verschillende mechanismen liggen ten grondslag aan de stereotiepe representatie van vrouwen. Een daarvan is ‘extreme tegenstellingen’. “Neem het nieuws over de Technische Universiteit in Eindhoven, die voor openstaande vacatures voorlopig alleen vrouwen wil aannemen”, legt Zoë uit. “In de berichtgeving worden over het algemeen een voor- en tegenstander van dit idee aan het woord gelaten, die het dan moeten gaan uitvechten. Hierdoor blijft de discussie oppervlakkig. Het zou veel diepgaander zijn om twee voorstanders te laten debatteren over een correcte uitvoering van dit plan.”

Terminologie is een tweede mechanisme, dat hardnekkig stereotypen in stand houdt. “Onlangs kwam ik de kop ‘Vrouw wordt directeur Havenbedrijf’ tegen”, vertelt Zoë. “Deze vrouw heeft ook een naam, waarom zou die niet in de kop kunnen? Door continu de nadruk te leggen op gender (wat alleen bij vrouwen gebeurt), wordt het nooit ‘normaal’ dat een vrouw directeur is.”

Van casusbespreking naar concrete tips

Talloze plaatjes, filmpjes, tweets en krantenkoppen werden als voorbeelden aangehaald om de stereotiepe mannelijke kant van veel media te laten zien. De aanwezige professionals herkenden veel voorbeelden en knikten instemmend tijdens de presentatie van Zoë.

De bijeenkomst werd actief gevolgd en casussen werden ingebracht om samen te bespreken. Sommige aanwezigen zagen in dat ze dingen voortaan beter anders konden doen en tips en tricks werden direct uitgewisseld. In aanvulling op de inzichten die bezoekers al met elkaar deelden, gaf IDEM-redacteur Wilke Martens nog enkele concrete handvatten en tips om nieuwsbrieven, socialmediaberichten, formulieren of andere communicatie-uitingen voortaan inclusiever en genderneutraler te maken.

Zoveel informatie en tips moest natuurlijk even bezinken. Gelukkig was er na afloop een drankje, vergezeld van heerlijke hapjes van Tafel van Zeven – catering met een verhaal, waardoor de bezoekers nog meer inspiratie kregen om tips en inzichten uit te wisselen.

Op de hoogte blijven?

Lijkt zo’n Kennisatelier jou ook zo interessant en nuttig? Wil je daarom op de hoogte blijven van alle events en bijeenkomsten van IDEM Rotterdam? Meld je aan bij ons netwerk en schrijf je in voor de nieuwsbrief!