“Echte veranderingen ontstaan onder de radar”

door IDEM Rotterdam | feb 15, 2018 | Interviews

Stel je wil scheiden, maar je man werkt niet mee aan de ontbinding van het religieuze huwelijk. Of je komt na jaren eindelijk uit de kast, maar wordt verstoten door je streng gereformeerde familie. Voorbeelden van zogenaamde ‘schadelijke traditionele praktijken’, die een grote impact kunnen hebben op het leven van mensen. Op maandag 19 februari vindt in Rotterdam de tweede conferentie over schadelijke traditionele praktijken plaats: Samen pakken we door! In het sfeervolle en levendige Timmerhuis spraken we met Shantie Jagmohansingh (projectmanager Actielijn schadelijke traditionele praktijken) en Maryem Mansouri (beleidsadviseur) van de gemeente Rotterdam.

Jaarlijks worden er in Rotterdam gemiddeld 100 meldingen gedaan van schadelijke traditionele praktijken, maar de daadwerkelijke omvang is vele malen groter. De gemeente Rotterdam heeft de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in de aanpak van dit complexe probleem. Welke lessen kunnen we leren en hoe pakken we nu door?

Shantie Jagmohansingh: “Rotterdam voert sinds 2006 beleid op het gebied van eergerelateerd geweld. Inmiddels is een bredere aanpak ontwikkeld, die valt onder het Actieprogramma Veilig Thuis, de aanpak voor huiselijk geweld en kindermishandeling. Gekozen is voor de term schadelijke traditionele praktijken (STP), omdat die ruimer is en beter aangeeft waar het om draait: vormen van geweld of onderdrukking die voortkomen uit orthodoxe of conservatieve tradities. Of die het gevolg zijn van bepaalde opvattingen over seksualiteit of de rollen die vrouwen of mannen horen te hebben. STP kent verschillende uitingsvorming, zoals huwelijksdwang, achterlating, huwelijkse gevangenschap, gedwongen isolement (verborgen vrouwen), eergerelateerd geweld en vrouwelijke genitale verminking. Het komt voor bij verschillende groepen en is niet gerelateerd aan een bepaalde religie. Vaak is er wel sprake van gesloten gemeenschappen met een collectieve mentaliteit, waarin minder ruimte is voor het individu.”

Tradities en taboes

Jagmohansingh en Mansouri zijn niet tegen tradities: “Tradities zijn op zichzelf niet schadelijk en kunnen juist heel mooi en waardevol zijn, bijvoorbeeld tradities rond trouwen. Maar als ze ten koste gaan van zelfbeschikking, keuzevrijheid of een veilig thuis, dan spreken we over schadelijke tradities.” In de beeldvorming ligt het vergrootglas vaak op tradities die voorkomen bij de islam. “Bij de eerste conferentie sprak een ervaringsdeskundige over taboes”, vertelt Jagmohansingh. “Hij kwam uit een katholiek gezin en was homoseksueel; zijn familie had er geen problemen mee en zijn ouders steunden hem. Maar zijn beste vriend uit een streng gereformeerd milieu is om die reden verstoten door zijn familie. Zijn verhaal maakte veel indruk op het publiek en hij deed ter plekke een oproep: vergeet ons niet!” Mansouri vult aan: “Ook bij andere religies is nog veel sprake van ‘verstopt leed’ en taboes, zoals bij de Roma of Jehova’s getuigen. Tijdens de conferentie kunnen we die taboes doorbreken en bespreekbaar maken.”

Stille helden

De brede aanpak is noodzakelijk omdat het probleem complex is en snelle of enkel juridische oplossingen niet tot het gewenste resultaat leiden. Mansouri: “We hebben een lange adem nodig, waarin we steeds kleine stapjes zetten: preventie, hulpverlenen, met jongeren in het onderwijs praten. Hierbij zet Rotterdam niet alleen in op ketenpartners. We werken ook met sleutelpersonen die als ‘extra paar oren en ogen’ in de wijk fungeren, zoals wijkconciërges of verloskundigen. Als het bijvoorbeeld gaat om verborgen vrouwen, is er een afstand tot de reguliere hulpverlening of de politie. Wie valt het op als een vrouw nooit buiten komt, haar kinderen nooit van school haalt of altijd onder begeleiding naar de huisarts komt? Sleutelpersonen met een vertrouwenspositie kunnen dit soort signalen oppakken. Dat kan variëren van een praatje maken met de vrouw in kwestie (‘Ik heb je lang niet gezien’), tot het doorzetten van een signaal naar de huiselijk geweldexperts van het wijkteam. Als er een vermoeden is dat een vrouw verborgen leeft, is ook van belang of zij er zelf aan toe is om er iets aan te willen doen.”

“Veel professionals zijn stille helden, die je niet in de krant ziet”, concludeert Jagmohansingh. “Ze zijn ontzettend belangrijk bij zowel de signalering als de hulpverlening. En dat geldt ook voor de ervaringsdeskundigen die ooit zelf slachtoffer waren en zich nu inzetten om anderen te helpen. Daarnaast ontstaan echte veranderingen vaak onder de radar, in gezinnen, in de klas en in het buurthuis. Zo hebben we via het lespakket VrijHeden in het onderwijs al 2.500 leerlingen bereikt met een theatervoorstelling en gesprekken over keuzevrijheid. Ook in het buitenland staan de ontwikkelingen niet stil: in Marokko is de wetgeving inmiddels veranderd, waardoor het nu makkelijker is om een scheiding aan te vragen.”

Inspiratie en verhalen delen

Tijdens de conferentie komt de veelzijdigheid van de Rotterdamse aanpak uitgebreid aan bod, onder andere in de vele inspiratiesessies. Deelnemers kunnen kiezen uit sessies over theatermethodieken om STP aan de orde te stellen, schadelijke tradities bij lhbti-jongeren of de rol van mannen en ideeën over mannelijkheid, om er een paar te noemen. Jagmohansingh: “Daarmee maken we duidelijk hoeveel verschillende partners er nodig zijn in de aanpak. We laten zien wat zij doen, we delen verhalen van onder andere ervaringsdeskundigen en maken gebruik van de kracht van verbinding. En af en toe schudden we partijen wakker, want ook dat is nog steeds nodig.”

Er zijn geen plaatsen meer beschikbaar voor de conferentie. Registreren voor de wachtlijst kan hier. 

>> Meer informatie over de aanpak van schadelijke traditionele praktijen (gemeente Rotterdam).

>> Stadsbeeld Emancipatie in Rotterdam (IDEM Rotterdam).